قاچاقچی انسان: "نمی‌دانم خدا مرا می‌بخشد یا نه"

پس از این تماس، شفیع الله که ۱۶ ساله بود سوار قایق شد. او یکی از حدود ۱۰۰ مسافر آن شب، در ژوئن/جون سال گذشته و یکی از هزاران مردی بود که طی هر ماه در سال جاری در جستجوی یک زندگی امن‌تر در اروپا، از افغانستان فرار کرده‌اند.

شفیع الله وارد ترکیه شده بود، اما قاچاقچیانی که قرار بود در بدل پول او را به استانبول ببرند، برای جلوگیری از گیر افتادن به چنگ پلیس در مسیر راه خواستند مسافران را به آن طرف دریاچه وان منتقل کنند. آب این دریاچه خطرناک است و قاچاقچیان از طرف شب وارد این دریاچه شدند.

در بخشی از این دریاچه، قایق حامل آنها غرق شد. ده‌ها نفر از جمله حد اقل ۳۲ افغان، هفت پاکستانی و یک ایرانی غرق شدند. از این دریاچه پس از آن حادثه تاکنون ۶۱ جسد کشف شده، اما بقیه افراد، از جمله شفیع الله، مفقودند. مقامات ترکیه به بی‌بی‌سی گفتند که برخی از اجساد ممکن است در عمق زیر سطح رفته باشند و پیدا کردن آنه بعید به نظر می‌رسد..

دست‌کم چهار نفر از کسانی که تصور می‌شود در این رویداد جان باخته‌اند، از جمله شفیع‌الله توسط یک قاچاقچی از کابل فرستاده شده بودند.

بی‌بی‌سی این قاچاقچی را پیدا کرد و او به شرط افشا نشدن هویتش موافقت کرد با ما مصاحبه کند.

'همه چیز با تلفن هماهنگ می‌شود'

الهام نور (اسم مستعار مرد) ارتباطات خوبی با سایر جنایتکاران دارد و ادعا می‌کند که موفقیت بالایی در فرستادن افراد به ایتالیا، فرانسه و بریتانیا دارد.

وی گفت: "قاچاق یک تجارت فردی نیست، بلکه یک شبکه عظیم است...ما با یکدیگر ارتباط داریم."

نور اگرچه خودش با مهاجران سفر نمی‌کند، می‌گوید: "همه چیز از طریق تلفن هماهنگ می‌شود."

نور مشتریان زیادی دارد و بسیاری از افغان‌ها به ناچاری تمام می‌خواهند. که کشور خود را ترک کنند. افغانستان از جمله فقیرترین کشورهای جهان است، دهه‌ها جنگ این کشور را ویران کرده است. طبق اطلاعات سازمان ملل، دو میلیون و ۷۰۰ هزار افغان در حال حاضر به عنوان پناهنده در خارج از کشور زندگی می‌کنند. افغانستان بر اساس این اطلاعات بعد از سوریه و ونزوئلا، در صدر فهرست کشورهایی قرار دارد که بیشترین مهاجران و پناهندگان را در کشورهای دیگر داشته است.

بنابراین "نور" هیچ نیازی به تبلیغ ندارد. مشتریانش با او تماس می‌گیرند. جوانان افغان که به دنبال سفر هستند به طور معمول قاچاقچی را جستجو می کنند که قبلاً شخص دیگری را از منطقه خودشان به خارج فرستاده است.

اما تنها درصدی کوچکی از این میان در اولین تلاش موفق می‌شوند به اروپا برسند و برخی هم هرگز باز نمی‌گردند.

شیر افضل، کاکا/عموی شفیع الله گفت که خانواده می‌دانستند که این سفر خطرناک خواهد بود. "ولی ما این را پیش‌بینی نکرده بودیم."

افضل سوگوار است، اما نوع غم و اندوه او عجیب و غریب است، نوعی از عزاداری که قطعیت ندارد. چون نام شفیع الله همچنان در فهرست ناپدیدشدگان است. این خانواده که در شهر جلال آباد در شرق افغانستان زندگی می‌کنند، مایلند مراسم یادبودی برای شفیع الله برگزار کنند اما هنوز هیچ بقایایی از او ندارند.

پیش از این مراسمی برای دو مهاجر دیگر که اجساد آنها پیدا شده بود، برگزار شده است.

افضل می‌گوید "حالا می‌خواهیم جسد او را ببینیم. دیگر انتظار نداریم که او زنده باشد."

شفیع الله، آینده‌ای برای خود در جلال‌آباد نمی‌دید. برای رفتن به ایتالیا با نور تماس گرفت و مبلغ هزار دلار را به عنوان اولین قسط به قاچاقچی پرداخت. او همراه با دیگر مهاجران یکجا کرده شد و با خودرو، کامیون و گاهی پیاده از مکانی به مکان دیگر منتقل شد.

شفیع الله از ایران عبور کرد و وارد ترکیه شد، اما سفر وی در دریاچه "وان"، لحظاتی پس از تماس با خانواده‌اش به پایان رسید.

نور به بی‌بی‌سی گفت که او پول را به خانواده شفیع الله و دیگران که سفرشان کامل نشد، برگردانده است. خانواده شفیع الله تأیید کردند که این پول را دریافت کرده‌اند.

۸۵۰۰ دلار برای رسیدن به ایتالیا

نور گفت این فاجعه بر بدگمانی او در قسمت قاچاق انسان افزوده است. او گفت که او هزینه انسانی این کار را در زمانی که همه چیز درست پیش نرود، درک می‌کند. اما این یک تجارت سودآور است، تجارتی که ترک آن بعد از این همه سال دشوار است.

نور گفت: "ما برای سفر ترکیه از افغانستان یک هزار دلار می‌گیریم...از ترکیه به صربستان، چهار هزار دلار است. از آنجا به ایتالیا ۳۵۰۰ دلار دیگر هزینه‌اش می‌شود که در مجموع تا ایتالیا ۸۵۰۰ دلار می‌شود."

این مقدار، باری کشوری که عاید سرانه آن چیزی بالاتر از ۵۰۰ دلار است، پول هنگفتی است. هر مهاجری که به ایتالیا برسد، باری نور از سه تا ۳۵۰۰ دلار سود می‌رسد.

تنها کاری که نور باید انجام دهد این است که تلفن را برداشته، برای انتقال مقداری پول هماهنگی کند و گاه گاهی هم به مسئولان دولتی افغانستان رشوه بپردازد. او هرگز با فردی ناشناس ملاقات نمی‌کند. او به شبکه خود اتکا می‌کند و در صحبت با غریبه‌ها محتاط است.

این نوع زندگی یک زندگی راحت است، به خصوص با معیارهای افغانستان، علایم ثروت او هم آشکار است و از خودروها، لباس ها و خانه ها.

نور می‌داند که مهاجران بدون مدارک سفر با سفری پرمخاطره روبرو می‌شوند. وی گفت که آنها در روز پنهان نگهداشته می‌شوند و شب با استفاده از خانه‌های امن شبکه در طول راه، در شهرهایی مانند تهران، وان و استانبول به سر می‌برند.

به مهاجران توصیه می‌شود هیچ چیز گران‌قیمت خود مانند جواهرات، یا ساعت‌هایی را که می تواند سارقان را به خود جلب کند، به همراه نداشته باشند. نور معمولاً به مهاجران می گوید که بیش از یک هزار دلار پول نقد حمل نکنند.

سفر به ترکیه، قطب اصلی مهاجران افغان است که به اروپا می‌خواهند برسند. زمان رسیدن به ترکیه بستگی دارد به آنچه که در مسیر راه اتفاق می‌افتد و می تواند از یک هفته تا چند ماه طول بکشد.

یکی از مهاجرانی که خود را به استانبول رسانده و به سمت غرب عبور کرد، حضرت شاه، یک سرباز سابق در ارتش افغانستان است.

پس از آنکه روستایی که در آن زندگی می‌کرد، به کنترل طالبان درآمد، حضرت شاه ۲۵ ساله از بیم حملات تلافی‌جویانه به خانواده‌اش ترسید، بنابراین از واحد خود خارج شد و تصمیم گرفت کشور را ترک کند. او در اوایل سال جاری از ننگرهار در شرق افغانستان فرار کرد و تلاش کرد خود را به ایتالیا برساند.

او به بی‌بی‌سی گفت: "پس از رسیدن به مرز بین ترکیه و ایران و رسیدن به استانبول تقریباً یک ماه طول کشید...من چند ماه در آنجا ماندم و در هتل‌ها کار کردم تا پول تأمین هزینه قاچاقچیان را به دست آورم."

مسیر شرقی مدیترانه، که شامل عبور از دریا بین ترکیه و یونان است، مسیر مورد نظر مهاجران است. آژانس مرزی اروپا تخمین می زند که در ۱۰ ماه اول سال جاری ، بیش از ۱۷۰۰۰ نفر از این مسیر به اروپا عبور کرده‌اند و تصور می شود که از این جمله تقریباً یک چهارم این‌ها افغان باشند.

رسیدن از یونان به بوسنی دشوار بود. حضرت شاه، چندین بار دستگیر و اخراج شد تا این بتواند به بوسنی برسد و تلاش های او برای جلو رفتن بیشتر با شکست‌های مکرر روبرو می‌شد.

وی گفت: "وحشتناک بود، در آخرین تلاش من نیز مجروح شدم. پلیس مرا بسیار لت و کوب کرد. آنها کفش‌ها و لباس‌های ما را گرفتند. ما مجبور شدیم در تاریکی برگردیم. گذر از آنجا بسیار سخت است."

''''قاچاقچیان نمی‌توانند کمکی کنند ''''

حضرت شاه، مطمئن نیست که آیا بالاخره به ایتالیا خواهد رسید یا خیر، اما حال و حوصله‌ای این را هم ندارد که به برای کمک به قاچاقچیان به افغانستان زنگ بزند. او گفت، آن‌ها در اولین نشانه از مشکلات ناپدید می‌شوند و بسیاری از کسانی که سفر را انجام می‌دهند از اعتماد به آنها پشیمان می‌شوند.

وی گفت: "این احتمال وجود دارد که در هر مرحله از سفر بمیرید یا زخمی شوید یا ربوده شوید ولی هیچ کس نمی‌تواند به شما کمکی کند. برای آنها [قاچاقچیان] امکان کمک وجود ندارد زیرا آن‌ها از پلیس می‌ترسند. این بازی کثیفی است."

حضرت شاه گفت که او ماه‌ها در شرایط وحشتناکی زندگی کرده و شاهد مردن بسیاری در راه بوده است.

وی گفت: "برای زنده نگهداشتن شما غذا و آب بسیار کمی دریافت خواهید کرد. من مردم را دیدم که بدون آب از تشنگی می‌مردند. سایر مهاجران نمی‌توانند به آنها کمک کنند زیرا اگر سهم آب خود را به آن‌ها بدهید، با همان وضعیت روبرو خواهید شد."

طبق اعلام سازمان بین المللی مهاجرت (IOM)، در سال جاری بیش از یک هزار نفر در تلاش برای عبور از مدیترانه جان خود را از دست داده‌اند. بیشتر هم به این دلیل که آنها مجبور هستند با قایق‌های پر از مسافر، اغلب در هوای نامناسب سفر کنند. بسیاری دیگر مانند شفیع الله، قبل از رسیدن به مدیترانه می‌میرند که حتی مرگ آنها شامل این آمار هم نمی‌شود.

اما شمار افغان‌هایی که می‌خواهند مهاجرت کنندف کم نیست. پس از انفجار در نزدیک سفارت آلمان در کابل در سال ۲۰۱۷ که منجر به کشته شدن حداقل ۱۵۰ نفر شد، اکثر کشورهای اروپایی مراکز درخواست ویزا خود را در افغانستان تعطیل کردند. این امر سفر قانونی به اروپا را دشوارتر کرده و فقط باعث افزایش مراجعه مشتریانی می‌شود که به دنبال خدمات قاچاقچیانی مثل نور هستند.

از مهاجر به قاچاقچی

خود نور هم یک بار در وضعیت مشابهی قرار داشت. مانند بسیاری دیگر، او هم یکبار آرزو داشت که در بریتانیا زندگی راحتی داشته باشد. او در حالی که فقط ۱۴ سال داشت راهی آن سفر شده بود. پدرش مبلغ ۵ هزار دلار به قاچاقچیان پرداخت کرد.

نور گفت: "من هنوز هم دشواری های سفر خود را به خاطر دارم، به ویژه در بلغارستان که ما را در قطارها پنهان می‌کردند - حتی مجبور شدم از قطار در حال حرکت بپرم."

در کاله، به نور برای هر مهاجر که به یک قاچاقچی معرفی می کرد ۱۰۰ یورو انعام پیشنهاد می‌شد. او اینگونه شروع به کار قاچاق افراد کرد.

نور گفت حدود صد نفر از کسانی را که به او پول داده‌اند تا آن‌ها را به زندگی بهتر برساند در حال حاضر در راه رسیدن به اروپا هستند. اما او اصرار داشت که شاید در این زمینه آخرین روزهای کارش باشد. او ادعا کرد که از این شغل خارج می‌شود. گفت که فاجعه با قایق شفیع الله به کا او صدمه زده است، اما مهاجران خطرات را می‌دانند.

وی گفت: "من بارها از خانواده‌ها عذرخواهی کردم. در ابتدا به آنها واضح گفتم که در راه هر اتفاقی ممکن است بیفتد...آنها این را پذیرفته‌اند. خدا تصمیم خواهد گرفت که من را ببخشد یا نه."

قاچاقچی دیگری که نور را می شناخت گفت که ترک این کار برای او مشکل است.

این قاچاقچی گفت: "مردم برای سال‌های آینده با او تماس می گیرند و فرصت کسب درآمد به سادگی و پس از لحظه‌ای که بگوید این کار را ترک می‌کند، از بین نخواهد."

نور اگر این کار را ترک بکند یا نکند، قاچاق انسان ادامه خواهد یافت. هزاران افغان هنوز هم به ناچاری تمام به دنلا زندگی امن‌تر و بهتر خواهند بود.

در پاییز، چندی از غرق شدن قایق شفیع الله نگذشته بود که دو نفر از خویشاوندان او به ترکیه رسیدند. آنها به تازگی از ترکیه اخراج و به افغانستان فرستاده شدند.

وقتی هوا در تابستان آینده گرم‌تر شود، ممکن است آنها دوباره راهی این سفر پرمخاطره شوند.