پیامدهای دیپلماسی خارجی تهران از آسمان ایران تا زمین عراق

فرسودگی ناوگان هوایی جمهوری اسلامی موضوعی است که پس از هر سانحه هوایی در ایران از نو مطرح می‌شود. وقتی هواپیمایی مسافربری سقوط کند، واکنش‌ها در این زمینه به‌طور طبیعی بیشتر است. پس از سقوط هواپیمای تهران-یاسوج هم این بحث، به ویژه در فضای مجازی بالا گرفت.
خرید هواپیماهای تازه و فراهم ‌آمدن امکان تعمیر هواپیماهای زمین‌گیر از جمله نتایج برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خوانده می‌شد. برجام که حسن روحانی آن را به عنوان یکی از دستاوردهای مهم دولت خود تعبیر می‌کند، با وجود آن‌که بدون موافقت مستقیم رهبر جمهوری اسلامی عملا امکان‌پذیر نبود، از همان ابتدا با انتقاد شدید برخی جناح‌های حکومتی در ایران روبه‌رو شد.
خرید هواپیماهای جدید پس از برجام هم از تیررس این انتقادها دور نماند. از جمله رهبر جمهوری اسلامی در خردادماه ۱۳۹۵ در این‌که خرید هواپیما در اولویت باشد، ابراز تردید کرد: «فرض کنید ناوگان هوایی ما نوسازی بشود؛ خب، خیلی کار مهم و لازمی است امّا اولویّت است؟ آیا این اولویّت کشور است؟ فرض کنیم مثلاً سیصد هواپیما بخریم؛ این معلوم نیست اولویّت باشد. این باید بررسی بشود؛ من نظر کارشناسی نمی‌دهم، من تذکّر می‌دهم برای اینکه کار کارشناسی بشود؛ من تذکّر می‌دهم که اولویّت‌ها باید رعایت بشود. این یکی از مسائل بسیار مهم است.»
علی خامنه‌ای که موافقت با برجام را هم "نرمش قهرمانانه" خوانده بود، روز یکشنبه، ۲۹ بهمن‌ماه، پیام تسلیتی به مناسبت سقوط هواپیمای تهران-یاسوج صادر کرد.
ضعف دیپلماسی اقتصادی
پیامدهای ضعف دیپلماسی ایران در عرصه اقتصاد خارجی هم مشهود است. پایگاه اینترنتی "باشگاه خبرنگاران جوان" ظهر امروز سه‌شنبه (۲۰ فوریه/ اول اسفند) به نقل از یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی بار دیگر به این موضوع اشاره کرد. مجتبی ذوالنور قرارداد سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد دلاری "اکسیم بانک" آمریکا در عراق که خبر آن اخیرا در حاشیه‌ی نشست بازسازی عراق در کویت منتشر شد را ناشی از "دیپلماسی اقتصادی ضعیف" دولت جمهوری اسلامی دانسته است: «در صورتی که ما بیشترین حمایت را در جریان حمله داعش به عراق از آنها داشته‌ایم و بیشترین حضورمان در کنار مردم عراق بود، اما امروز از مواهب و بهره‌مندی‌های سازندگی این کشور متأسفانه آنچه در شأن ارتباط‌مان باشد، برخوردار نیستیم.»
در همین زمینه:
"
ذوالنور، نماینده قم در مجلس شورای اسلامی، معتقد است که دولت جمهوری اسلامی ساز و کار لازم برای ورود بخش خصوصی به کشورهای دیگر را ایجاد نکرده است: «قطعا این خطایی که در مورد کشور عراق اتفاق افتاده نباید درباره سوریه هم رخ دهد.»
همزمان شهردار تهران هم "دیپلماسی عمومی کشور" را از عوامل غیبت ایران در عرصه‌ی جهانی و بین‌المللی برشمرده است. محمدعلی نجفی – به نوشته‌ی خبرگزاری کار ایران (ایلنا) – در جمع ایرانیان مقیم لهستان در پایتخت این کشور گفته است: «می‌توان گفت کشور ما تقریبا در هیچ حوزه‌ای از حوزه‌های دیپلماسی عمومی نقش جهانی ندارد. بر همین اساس، نقش فراملی و بین‌المللی تهران نیز بسیار پایین‌تر از ظرفیت‌های آن بوده است. از سوی دیگر، این مسئله از سوی مدیریت شهری تهران هم دنبال نشده و طی سال‌های گذشته مدیران پایتخت علاقه‌ای به این موضوع نشان نداده‌اند.»
سیاست خارجی جمهوری اسلامی را، با وجود این‌که وزارت خارجه زیرمجموعه‌ای از دولت است، در عمل رهبر جمهوری اسلامی تعیین می‌کند. پس از انتخاب ریاست جمهوری یازدهم و در بحبوحه‌ی معرفی کابینه دوم حسن روحانی مجددا بحث بر سر "تعیین اعضای دولت با نظر" علی خامنه‌ای بالا گرفت.
پایگاه اینترنتی رهبر جمهوری اسلامی در واکنش به این اخبار متنی را منتشر کرد که در آن تصریح شده بود که همه دولت‌های جمهوری اسلامی وزیران دفاع، امور خارجه و اطلاعات را "در هماهنگی با رهبری" انتخاب می‌کنند.