طالبان؛ دروازه ورود ایران به سازمان شانگهای

 

 

 

 

 

به نظر می‌رسد تصرف افغانستان به دست نیروهای طالبان ممکن است این فرصت را برای ایران فراهم کند تا از انزوای بین‌المللی خود بکاهد.

نشست آتی سران کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگهای در شهر دوشنبه طی هفته آینده در شرایطی برگزار می شود که سقوط دولت در افغانستان مسائل و توازن قوا را در آسیای جنوب و شرق آسیا تحت تاثیر خود قرار داده است.

در این میان به نظر می‌رسد بررسی عضویت ایران در این سازمان از جمله مسائل کلیدی است که احتمالا در این نشست مطرح خواهد شد.

به نظر می‌رسد تصرف افغانستان به دست نیروهای طالبان ممکن است این فرصت را برای ایران فراهم کند تا از انزوای بین‌المللی خود بکاهد. دست‌کم، این همان چیزی است که زمانی که رهبران سازمان همکاری‌های شانگهای (SCO) طی هفته آینده در تاجیکستان گرد هم می آیند، جمهوری اسلامی بدان امیدوار است.

عضویت در این سازمان به رهبری چین، با اجماع عمومی اعضا که روسیه، هند، پاکستان، قزاقستان، ازبکستان و قرقیزستان را نیز شامل می شود، صورت می‌گیرد.

ایران به خلاف رقبای عرب خود در خلیج فارس، مدت‌هاست که مقام ناظر در سازمان را دارد.

تاکنون کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس فاصله خود را با این ائتلاف منطقه‌ای تحت سلطه چین، که برای مقابله با تروریسم، تجزیه‌طلبی و افراط‌گرایی ایجاد شده، حفظ کرده‌اند، تا باعث تحریک ایالات متحده به عنوان اصلی‌ترین متحد امنیتی خود نشوند.

پذیرش درخواست ایران، نوعی کودتای دیپلماتیک برای تهران و رئیس‌جمهور محافظه‌کارش محسوب می‌شود. مقامات ایرانی امیدوارند –و شاید بیش از حد خوشبین‌اند- عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای به یاری آن‌ها در مقابله با تأثیر تحریم‌های شدید آمریکا بیاید. با این حال، هنوز مسلم نیست که حتی عضویت در این سازمان باعث کاهش انزوای بین‌المللی ایران و یا بهبود روابط فعلی ایران با دیگر کشورهای عضو باشد. به عنوان نمونه چنان‌چه عربستان‌سعودی و امارات‌متحده‌عربی در پی کاهش تعهدات آمریکا نسبت به امنیت آن‌ها به دنبال روابط گرم‌تری با اعضای سازمان همکاری‌ها باشند، شاید عضویت ایران وتو شود.

انتظار می‌رود که سازمان همکاری‌های شانگهای در اجلاس دوشنبه خود به عربستان سعودی و مصر جایگاه طرف گفتگو بدهد.

اطمینان کشورهای حاشیه خلیج فارس به قابلیت‌های ایالات متحده، به عنوان ضامن امنیت این کشورها، متزلزل شده است. نگرانی‌های مذکور با خروج آشفته آمریکا از افغانستان و نیز خارج کردن پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاع موشکی آمریکا –سامانه ضدموشکی تاد و باتری‌های پاتریوت -از عربستان سعودی در حالی که حوثی های یمن کماکان با موفقیت به اهدافی در این کشور حمله می‌کنند، فزونی یافته است.

درگذشته، چین و روسیه تمایلی به پذیرش عضویت کامل ایران نداشتند، چرا که نمی‌خواستند تعادل روابط خود را با ایران و مخالفانش به هم بزنند. در پی آن چه در افغانستان گذشت، ممکن است سیاست‌گذاران تصور کنند که پروسه دوساله پذیرش به آن‌ها زمان می‌دهد تا از به هم خوردن برنامه‌ها جلوگیری کنند.

ابتدا در اواخر ماه مه، و به دنبال گمانه‌های حتمی از احتمال پیروزی، تاجیکستان موافق خود را با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به طور علنی اعلام کرد. به گفته نظام‌الدین زاهدف، سفیر تاجیکستان در ایران در یک کنفرانس خبری در تهران عضویت ایران در سازمان شانگهای، در صورت آمادگی دیگر اعضا مورد قبول تاجیکستان است. این در حالی است که در گذشته تاجیکستان با عضویت ایران مخالف بود و ایران را متهم می‌کرد که از شورشیان اسلام‌گرا در این کشور حمایت می‌کند.

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، طالبان را به دلیل «نادیده گرفتن نیاز به دولت فراگیر، مداخله خارجی و استفاده از ابزارهای نظامی به جای گفت‌وگو در جهت برآوردن خواسته‌های گروه های قومی و اجتماعی مختلف که دغدغه اصلی دوستان مردم افغانستان است» مورد شماتت قرار داده است. اشاره شمخانی به حمایت پاکستان از طالبان در نبرد پنجشیر بود.

در هر صورت ممکن است سازمان همکاری‌های شانگهای بخواهد ایران را تحت لوای خود داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که همه همسایگان افغانستان -و هم‌چنین روسیه و هند به عنوان قدرت‌های منطقه‌ای- دور یک میز نشسته باشند. به عقیده مارگوف «درست مانند دیگر کشورهای منطقه - (ما باید) با ایران دور یک میز بنشینیم و از آن به عنوان مهمان خارجی نام نبریم».

تحلیل_اجتماعی