در هفته‌ای که گذشت دو پیام متفاوت از حکومت ایران درباره برنامه هسته‌ای مخابره شد. روز یکشنبه رسانه‌های ایران از توافق تهران با سازمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر دادند و آن را "نخستین چراغ سبز دولت سیزدهم به مذاکرات وین" خواندند و دو روز بعد وزیر خارجه ایران در حکمی یکی از مخالفان جدی توافق هسته‌ای را جانشین عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران کرد.
خبر کنار گذاشتن آقای عراقچی معاون سیاسی این وزارتخانه و انتصاب علی باقری‌کنی معاون امور بین‌الملل و رئیس ستاد حقوق بشر قوه قضائیه با تحلیل‌ها و تفاسیر متفاوتی روبرو شد.
آقای باقری پیش از دولت حسن روحانی، به عنوان معاون سعید جلیلی دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی و عضو تیم مذاکره کننده هسته ای ایران بود و توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهان در سال ۱۳۹۴ را "سازش هسته‌ای" با غرب می‌داند که باعث "انهدام دستاوردهای هسته‌ای ایران " شدند.
علی باقری کنی در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران با اروپایی‌ها در سال ۸۴ نیز معتقد بود که توافق سعدآباد باعث "تعطیلی ابدی همه فعالیت های هسته ای ایران" شد و اعضای تیم هسته‌ای حسن روحانی که در آن زمان دبیر شورای عالی امنیت ملی بود، میخی بر تابوت تاسیسات هسته‌ای ایران کوبیدند.
با این توافق و انتصاب، این سوال در رسانه‌ها مطرح می‌شود که سرنوشت مذاکرات هسته‌ای به کجا می‌انجامد؟ آیا پرونده هسته‌ای همچنان در وزارتخارجه می‌ماند و آقای باقری جایگزین احتمالی آقای عراقچی در مذاکرات وین خواهد بود؟
با رویکردی که آقای باقری به توافق هسته‌ای دارد آیا او و تیمی که او را همراهی خواهد کرد می توانند پرونده هسته‌ای را پیش ببرند و در نهایت به توافقی منجر شود یا همانند دورانی که او عضو تیم هسته‌ای ایران بوده شاهد یک سلسله مذاکرات کشدار و بدون نتیجه خواهیم بود؟
از عراقچی تا باقری کنی
سیاست خارجی ایران چنانکه بارها گفته شده در اختیار فرد نیست و وزارتخارجه کارگزار و فرمانبر خواسته حاکمیت در عرصه سیاست خارجی است. با وجود چنین امری خلاقیت و هنر مذاکره از شخصی به شخصی بسیار متفاوت است و چگونگی ارسال پیام و توانایی شخصی در به انجام رساندن یک ماموریت انکار ناپذیر است.
علی باقری‌کنی همانند عباس عراقچی در دستگاه سیاست خارجی کار کرده و تجربه مذاکره با کشورهای اروپایی را دارد. او متولد ۱۳۴۶ است و ۵ سال از آقای عراقچی کوچکتر است و سابقه کمتری هم در این وزارتخانه دارد. او درس اقتصاد خوانده و از دانشگاه امام صادق فارغ‌التحصیل شده است، همان دانشگاهی که عمویش محمدرضا مهدوی‌کنی ریاست آن را برعهده‌داشت و از شخصیت های پرنفوذ سیاسی ایران محسوب می‌شد. ارتباط نسبی با چنین فردی راه را برای ورود به عرصه قدرت هموار کرده و ازدواج برادرش با دختر رهبر جمهوری اسلامی این حلقه ارتباطی را محکم‌تر می‌کند. شاید از این زاویه است که در صورت واگذاری پرونده هسته‌ای به آقای باقری خیال نهاد رهبری و شخص رهبر حکومت ایران از جریان مذاکرات هسته‌ای راحت‌تر از گذشته می‌شود.
رویکرد آقای باقری به مذاکره با محمدجواد ظریف وزیر سابق خارجه و عباس عراقچی تفاوت بارزی دارد و نظرات او با دیدگاه‌های آیت‌الله خامنه‌ای درباره اروپا و آمریکا نزدیکی بیشتری دارد.
آقای باقری در برنامه "دستخط" تلویزیون ایران در خردادماه سال گذشته گفت: "اروپائی‌ها امتداد امریکایی‌ها هستند" و "تعجب من از عده‌ای در داخل است که در واقع می‌خواهند چهره اروپائی‌ها را همواره سفید کنند".
او در درتاریخ ۴ مهر ۹۷ به خبرگزاری تسنیم گفته بود:" به نظر من برجام تصمیم نظام نبود. اگر منظور از نظام رهبری است، به نظر من حضرت آقا در طول دوره‌ی مذاکرات که از روی کار آمدن دولت یازدهم تا زمانی که توافق حاصل شد یعنی ۲۳ تیر سال ۹۴،یک سری خطوط قرمز و حد و مرز برای مذاکرات تعیین کردند که بسیاری از این‌ها رعایت نشد".
این سخنان آقای باقری بوده که حسن روحانی و محمدجواد ظریف بارها اعلام کردند که "هیچ گامی در مذاکرات هسته ای بدون نظر رهبری برداشته نشد." آقای عراقچی نیز در ۴ فروردین ماه امسال اعلام کرد "مذاکرات وین طبق مواضع قطعی نظام و رهبر است".
سوابق کارگزاران نظام مثل عباس عراقچی نشان می‌دهد که آنها نیزمورد تائید نظام بوده‌اند اما رویکردشان بخصوص در عرصه روابط بین‌الملل با کسانی چون سعید جلیلی و معاون سابقش یعنی علی باقری تفاوت معناداری دارد و به نظر می‌رسد تیم جدید وزارتخارجه بیش از گذشته تابع و مجری خواسته‌های حاکمیت باشند.
علی باقری‌کنی پیش از معرفی حسین امیرعبداللهیان به عنوان وزیر خارجه، یکی از جدی‌ترین گزینه‌ها برای وزارت خارجه بود و اینک در جایگاهی نشسته که می‌تواند در صورت سپرده شدن پرونده هسته‌ای ایران به او نقشی فراتر از وزیر خارجه در دستگاه دیپلماسی ایران ایفا کند.
به نظر می‌رسد انتصاب علی باقری را باید فراتر از حیطه اختیارات وزیرخارجه و به عبارتی تصمیم نظام دانست که می خواهد علاوه براین که یک فرد نزدیک به دیدگاه‌های حکومت را به دستگاه دیپلماسی وارد کند، مایل است یکدستی بیشتری در بین بدنه اجرایی و سیاست خارجی نظام ایجاد کند و احتمالا تیمی به مذاکرات وین اعزام کند که سرسخت‌تر از تیم قبلی باشد.
آیت‌الله خامنه‌ای می‌گوید عجله‌ای برای توافق با غرب ندارد
سرنوشت مذاکرات وین
حدود سه ماه است که مذاکرات هسته‌ای ایران با قدرت‌های خارجی متوقف شده است. شش دور از این مذاکرات در وین انجام شده و به قول عباس عراقچی این جلسات به مرحله‌ای " تصمیم‌گیری سخت کشورها" رسید و حسن روحانی در دوم تیرماه، چند روز مانده به پایان ریاست جمهوری‌اش اعلام کرد " اگر به عراقچی اختیار بدهیم، همین امروز تحریم می‌تواند برداشته شود". اما چنین اختیاری به او داده نشد.
تهران به گفته رهبر حکومت ایران عجله‌ای برای رسیدن به توافق ندارد چرا که به گفته آیت‌الله خامنه‌ای اعتمادی به غرب نیست و در مذاکرات وین "آمریکایی‌ها یک قدم هم جلو نیامده‌اند."
آیت‌الله خامنه‌ای روز ۶ شهریور در نخستین دیدار با هیات دولت ابراهیم رئیسی برای چندمین بار تاکید کرد که اروپا با آمریکا و جوبایدن با دونالد ترامپ فرقی با هم ندارند و آمریکا را "گرگ وحشی و درنده" و "روباه حیله‌گر" خطاب کرد و گفت " انصافاً آمریکا در پشت صحنه‌ی دیپلماسی، یک گرگ درنده است".
مواضع رهبر ایران درباره مذاکرات وین، به این معنی نیست که به قول محمود احمدی نژاد "دنده عقب و ترمز قطار هسته‌ای" را کنده باشند و بخواهند بدون ملاحظه با غربی‌ها سرشاخ شوند.
در حالی که آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش اخیرش از ضعیف شدن نظارتش بر برنامه هسته‌ای ایران اظهار نگرانی کرده و گمان می‌رفت در جلسه این هفته آژانس، قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شود، ایران نرمش دیگری از خود نشان داد و برخلاف مصوبه مجلس در یازدهم آذر سال گذشته، اجازه داد بازرسان آژانس برای سرویس تجهیزات و تعویض کارت‌های حافظه دوربین‌های نظارتی در تاسیسات هسته‌ای، به ایران سفر کنند.
براساس مصوبه مجلس، دولت حسن روحانی ملزم شده بود که اگر تا سوم اسفند سال گذشته، تحریم‌های مالی و نفتی علیه ایران حذف نشود، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف شود.
نمایندگانی که این مصوبه را تصویب کرده بودند در برابر این توافق سکوت کردند و رئیس مجلس در پاسخ به سوال یکی از نمایندگان درباره بی اطلاعی از توافق ایران با آژانس، آن را " خارج از دستور" خواند و اجازه نداد بحث باز شود. رسانه‌های ایران از جمله روزنامه جمهوری اسلامی اقدام دولت را "مصلحت‌گرایانه" و درست خواندند.
علی باقری و پرونده هسته‌ای
دولت ایران از یک سو ابراز تمایل به ادامه مذاکرات وین می‌کند و از سوی دیگر کسانی را با نظر رهبر ایران در مصدر سیاست خارجی می‌گذارد که مخالف سرسخت توافق برجام هستند و اعتمادی به غرب و آمریکا ندارند. سربزنگاه نیز نرمشی از خود نشان می‌دهد و سه بار توافق با آژانس را برخلاف مصوبه مجلس تمدید می‌کند و راه صدور قطعنامه علیه ایران را می‌بندد.
اگرچه رفتار ایران به نظر متناقض می‌نماید و در صورت سپرده شدن پرونده مذاکرات هسته‌ای به علی باقری، رسیدن به توافق دشوارتر می‌شود اما رفتار حکومت ایران نشان می‌دهد که از قطعنامه‌های سازمان ملل درس گرفته و ضمن جلوگیری از هرگونه اتحادی علیه ایران، می‌خواهد کج‌دار و مریز مذاکرات وین را هم ادامه دهد و "عجله‌ای" برای توافق نیز نداشته باشد و عملکرد آتی کسانی مثل آقای باقری نیز کنترل شده و متناسب با نیاز و شرایط ایران باشد.
به نظر می‌رسد در این چارچوب ایران بنا را بر ادامه تحریم‌ها گذاشته و به صورت موردی نیز برای مشکلاتش مثل خرید و انتقال واکسن و کالاهای ضروری از طریق متحدانش چین و روسیه چاره‌جویی می‌کند، با افزایش سطح غنی‌سازی می‌خواهد در دور جدید مذاکرات قدرت چانه‌‌زنی‌اش را بالا ببرد و چنانکه آیت‌الله خامنه‌ای در اول فرودین ماه امسال اعلام کرد ورق "برجام را به نفع ایران برگرداند و در شرایط امروز که خطراتی مثل جنگ ایران را تهدید نمی‌کند، شاید وضعیت "بدون توافق" را به "توافق بد" ترجیح می‌دهد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید