چهار دهه گرانی: سیر تاریخی تورم در ایران

با وجود ثبت رکورد در تیر امسال، نگاهی به سیر تاریخی تورم در ایران نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در چهار دهه اخیر دائماً گرفتار تورم بالا و نوسان شدید قیمت کالاها و خدمات بوده است. با این حال دولت حسن روحانی اولین دولت جمهوری اسلامی بود که موفق شد تورم را برای ۲۷ ماه (از خرداد ۱۳۹۵ تا مرداد ۱۳۹۷) زیر ۱۰ درصد نگه دارد. البته در همین دوره منتقدان دولت می‌گفتند که این دستاورد به قیمت ایجاد رکود در کشور به دست آمده است چون دولت در این مدت هزینه‌های خود را به شدت کنترل کرد.

تورم با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در اردیبهشت ۱۳۹۷ و بعد از آن بازگشت دور اول تحریم‌ها در مرداد همان سال دوباره خیر گرفت. بحران در بازار ارز ایران که تابستان پارسال آغاز شد، مانند سال‌های قبل اثر تورمی شدیدی داشت و بعد از یک سال، دستاورد اقتصادی دولت حسن روحانی تبدیل به رکوردی ۲۳ ساله شد

با نگاهی به نمودار بالا مشخص می‌شود که تورم در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، حتی قبل از آغاز تحریم‌های مالی و نفتی آمریکا در سال ۱۳۹۰-۱۳۹۱ هم بالا بود که آثار سیاست‌های دولت در آن زمان است. از یک سو حذف یارانه‌ها که حکومت ایران آن را هدفمند کردن یارانه‌ها خواند، پرداخت یارانه‌ها نقدی به همه خانوارهای کشور، و سیاست‌های انبساطی دولت که با استقراض سنگین همراه بود تورم را بالا برد.

دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی، تورم به نسبت پایین‌تر و تغییر قیمت کالاها و خدمات اگرچه صعودی بود اما مردم شاهد تلاطم‌های پیاپی نبودند. اگرچه یکسان‌سازی قیمت ارز در همان دوره تکانه تورمی ایجاد کرد.

دوران ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی رکورد بالاترین نرخ تورم تاریخ جمهوری اسلامی را دارد. در سال ۱۳۷۳ تورم از مرز ۳۵ درصد گذشت و یک سال بعد رکورد ۴۹.۴ درصدی ثبت شد. دلیل بالا رفتن تورم علاوه بر تحولات ساختاری اقتصاد بعد از جنگ، کاهش قیمت نفت، نزول شدید درآمدهای دولت و بار سنگین بازپرداخت بدهی‌های خارجی بود.

در این چهار دهه، البته تورم ماه به ماه در مواردی به بالای ۴۰ درصد رسید. مثلا اسفند ۱۳۹۷. اما در اقتصاد توجه بیشتر به مدوام بودن تغییر قیمت‌ها است. یعنی تورم ماه به ماه بالا برود و برای چند ماه پیاپی بالا بماند. این وضعیت نرخ تورم ۱۲ ماهه را بالا می‌برد، وضعیتی که حالا ایران با آن روبه‌رو شده است