نوروز روستای پالنگان در منطقه هورامان، حالا دیگر به یکی از نمادهای نوروز کردستان ایران تبدیل شده است. زنان و مردان این روستا معمولا در آخرین روزهای سال، با برافروختن مشعل به صورت گروهی از دامنه کوه به سوی صخره‌های مرتفع پشت روستا حرکت می‌کنند. آنها سپس با لباس‌های رنگارنگ کُردی با حضور در بام‌های خانه‌ها و امکان عمومی با موسیقی و رقص و پایکوبی به استقبال بهار می‌روند.
نوروز؛ برافروختن آتش بر بلندی‌ها
نوروز کردستان بر اساس برخی روایات، روز پیروزی کاوه آهنگر بر ضحاک است که با مشعلی بر دست و سردادن بانگ پیروزی این روز را سرآغازی نو اعلام می‌کند. نزد برخی دیگر نیز نوروز نمادی از آیین زرتشت و بهانه برای زنده شدن طبیعت است.
در همین چهارچوب، خانه‌تکانی، پوشیدن لباس نو، خوردن و نوشیدن، عیدی دادن، گردهم‌آیی نزدیکان و دید و بازدید هم بخشی از رسوم جشن‌های سال نو است که کم و بیش در بین همه کردها و به ویژه کردهای ایران رواج داد.
جشن‌های آغاز سال جدید در بسیاری از نقاط کردستان با نوروز شروع می‌شود. شب آخرین روز سال، مردم برحسب سنت‌های دیرین با برپایی آتش در داخل شهرها و بر بلندی‌ها، نوروز را جشن می‌گیرند. این رسم در بخش‌هایی از کردستان به شیوه‌ای متفاوت و طی مراسم یا فستیوال‌هایی با حضور صد‌ها هزار نفر در خیابان‌ها و میادین عمومی برگزار می‌شود.
کردها در ترکیه و عراق و حالا هم در سوریه بر خلاف کردهای ایران که سیزدهمین روز سال را به تبعیت از تقویم و فرهنگ رسمی در طبیعت سر می‌کنند، نخستین روز سال را در کوه و کمر می‌گذارنند.
کردهای ایرانی همچنین در بسیاری جاها علاوه بر شب سال نو، با افروختن آتش در شهرها، روز چهارشنبه‌سوری را هم جشن می‌گیرند. همچنین تحت تاثیر قرائت عمومی از نوروز در ایران، شماری از کُردها با چیدن سفره هفت سین به استقبال آغاز سال نو می‌روند.
نوروز؛ فراتر از میراث فرهنگی
نوروز در میان بسیاری از کردها بیش از آنکه یک میراث فرهنگی و تاریخی باشد، یک مناسبت اعتراضی و سیاسی قلمداد می‌شود. رد پای این نگاه در تاریخ، ادبیات و موسیقی کُردی نیز دیده می‌شود.
اشعار و ترانه‌های زیادی در ستایش از نوروز سروده شده‌اند که در مجموع یک صورت‌بندی فرهنگی و سیاسی از نوروز کردستان به دست می‌دهند. شاعرانی مانند نالی، وفایی، کاردوخی، بِخود، پیره‌میرد، حمدی، شیرکو بیکس، هژار، هیمن و ولی‌دیوانه از این دسته هستند. در موسیقی معاصر نیز صالح دیلان و حسن زیرک مثال‌های این تلقی از نوروز به شمار می‌آیند.
به نظر می‌رسد تلقی سیاسی از نوروز معلول وضعیت کردها در کشورهای محل سکونتشان است. در سالهای بعد از سقوط صدام حسین زمانی که کردهای عراق بر سرنوشت خود حاکم شدند، نوروز خصلت سیاسی خود را از دست داد و جز در مواردی خاصی به یک مناسبت بیشتر فرهنگی تبدیل شد اما برگزاری همین مناسبت در ترکیه تا به امروز نیز بیشتر یک اقدام سیاسی و امنیتی به شمار می‌رود.
در سال ۱۳۹۰ پلیس ترکیه برای چندمین بار برگزار کنندگان مراسم نوروز اعتراضی را به گلوله بست و تلاش کرد مانع از پاس‌داشت نوروز شود؛ اتفاقی که مشابه آن در سال ۱۳۷۸ در قامیشلو، بزرگ‌ترین شهر کردستان سوریه روی داد.
در کردستان ایران نیز نوروز دست کم در دو دوره مختلف یک بار در سال ۱۳۵۷ و یک بار هم در سال ۱۳۷۷، هر یک به بهانه‌ای، به یک مناسبت اعتراضی عمومی علیه حاکمیت تبدیل شد.
نوروز رنگ‌ها و نمادها
جشن‌های سال نو کردستان ایران در سالهای اخیر شکل و شمایلی جدید به خود گرفته است. با اینکه برگزاری جمعی این مناسبت همواره با محدودیت‌هایی همراه بوده، اما حاکمیت در سالهای اخیر با شدت کمتری با آن مخالفت کرده است. این مخالفت به ویژه در مواردی صورت گرفته که مراسم بیشتر جنبه فرهنگی داشته؛ تا حدودی شبیه شیوه‌ای که اخیرا در پالنگان رایج شده است.
کردها امسال در بسیاری از شهرها مانند سنندج، سقز، مریوان، کامیاران، سردشت، نقده و به ویژه در مناطق روستایی به صورت جمعی نوروز را در آخرین روز سال جشن گرفتند.
تصاویر زیادی که به صورت گسترده در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند، نشان می‌دهند که سال نو در هر منطقه به شیوه‌ای برگزار شده است. رقص و شادی و پایکوبی پای ثابت این جشن‌ها هستند اما کم نیستند تصاویر و گزارش‌هایی که نشان می‌دهند مردم تلاش دارند از این مناسبت برای اعتراض به وضعیت موجود استفاده کنند.
در اسفندماه حدود شش حزب کُرد مخالف جمهوری اسلامی به صورت جداگانه اما هماهنگ، از مردم خواسته بودند با جشن و پایکوبی، استفاده از نمادها، رنگ‌های فرهنگی و سیاسی و به ویژه با پوشیدن "جامانه (نوعی شال سیاه و سفید)"، اهمیت ویژه‌ای به نوروز امسال بدهند. این همگرایی احزاب که به ندرت اتفاق می‌افتد، پیش از نوروز در شبکه‌های اجتماعی مورد استقبال کثیری از کاربران قرار گرفت.
در همین حال به نظر می‌رسد بر خلاف سالهای گذشته برخوردهای حاکمیت عمدتا در حد احضار و بازجویی و در موارد محدودی بازداشت برگزار کنندگان بوده است. نوروز امسال مصادف شده با تدارک برای انتخابات آتی ریاست جمهوری؛ دورانی که معمولا در آن از میزان سختگیری‌های فرهنگی و اجتماعی کاسته می‌شود.
همچنین پیگیری شیوه برگزاری مراسم نوروز کردها در دیگر کشورها که به واسطه شبکه‌های اجتماعی بیش از پیش تسهیل شده، تمایل کردهای ایران را به برگزاری جمعی و سنتی جشن نوروز تشدید کرده است. امسال، رنگ‌ها و نمادهای متنوع آغازگر احیای این سنت بودند.
به دلیل محدودیت کردهای ایران برای برگزاری مراسم جمعی نوروز بسیاری از سنت‌های این جشن تاریخی به فراموشی سپرده شده‌اند، اما به نظر می‌رسد هسته اصلی این جشن در میان کردها کماکان در حال ادامه حیات و انتقال به نسل‌های بعدی است؛ برافروختن آتش، اعتراض، رقص و هلهله و پایکوبی در میان انبوهی از رنگ‌ها و نمادها.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید