سایه اختلاف ایران و عربستان بر سر اوپک

پس از آن‌که عربستان در حالی که سیاست‌های اقتصادی رهایی از نفت را در دستور کار قرار دارد، حاضر نشد که از سهمیه تولید روزانه‌اش بکاهد، ایران هم اعلام کرد که به سهمیه‌بندی‌های اوپک پایبند نیست و تولید نفت را تا رسیدن به میزان پیش از اعمال تحریم‌ها ادامه می‌دهد.

در همین راستا وزیر نفت عراق از افزایش تولید روزانه نفت خبر داد و گفت که کشورش به دنبال سهم بیشتر در بازار انرژی است. این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که قیمت نفت همچنان کمتر از ۵۰ دلار برای هر بشکه است و موسسات بین‌المللی امکان افزایش قیمت آن را کم می‌دانند.

سران اوپک که زمستان سال گذشته در نشست دوحه نتوانستند بر سر کاهش عرضه و فریز نفت به توافق برسند، حال باید در اجلاس ۱۶۹ در باره دبیرکل آینده این سازمان که به نظر می‌رسد اثرگذاری‌اش در بازار انرژی را از دست داده، تصمیم بگیرند.

روابط ایران و عربستان یکی از پرتنش‌ترین دوران‌های خود را سپری می‌کند. جنگ دو دولت ایران و سعودی در سوریه، یمن و بحرین، اعدام شیخ نمر در عربستان، حمله به سفارت عربستان در تهران و مرگ گروهی از زائران ایرانی در عربستان مجموعه عواملی هستند که روابط دو دولت را همانند سال ۱۳۶۶ پس از مرگ گروهی از زائران ایرانی در مکه، بحرانی و متشنج کرده است.

تنش سیاسی این دو دولت بازار انرژی و نفت خاورمیانه را هم تحت تاثیر قرار داده است. ایران رها شده از تحریم‌ها به دنبال افزایش سهم در بازار نفت است و دولت عربستان نگران افزایش سهم ایران. همین اختلاف و رقابت منطقه‌ای دو دولت که در بحرین، یمن و سوریه هم به جنگ و درگیری تبدیل شده، نشست‌های اوپک را تحت تاثیر قرار داده است.

ایران در نشست دوحه حضور نیافت و اعلام کرد که به فریز نفتی و کاهش تولید نفت تن نخواهد داد. در پی این تصمیم، وزیر نفت سعودی نیز گفت که تولید روزانه نفت این کشور یک و نیم میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. این تصمیم در حالی اعلام شد که دولت عربستان از تدوین و اجرای برنامه کاهش وابستگی به نفت خبر داده بود.

تداوم دوران موقت؟

بخشی از کشورهای عضو اوپک درگیر بحران داخلی‌ و خارجی‌اند. لیبی و عراق صحنه جنگ و درگیری با داعش هستند. لیبی حتی فاقد یک دولت است و چشم‌اندازی برای آینده آن وجود ندارد. در ونزوئلا دولت مستقر با مخالفان داخلی درگیر است و هر آن امکان سقوط آن وجود دارد. عربستان سعودی با بحران اقتصادی و سیاسی روبرو است و جایگاه پیشین را در عرصه بین‌المللی ندارد. نیجریه محل درگیری نیروهای بوکوحرام و دولت است. ایران هم اگرچه از تحریم‌ها رهایی یافته اما همچنان در سیاست خارجی و داخلی با بحران‌های متعددی روبرو است.

در چنین شرایطی ایران و عربستان به عنوان دو دولت که می‌خواهند بیشترین اثرگذاری را داشته باشند، به دنبال یارگیری از کشورهای عضو هستند. شاید در نگاه اول شانس عربستان برای ریاست و یا تعیین دبیرکل مورد نظر بیشتر باشد، چرا که کویت، امارت، قطر و حتی الجزایر و لیبی نزدیکی بیشتری با دولت سعودی دارند. در سوی دیگر هم ایران که روابط نزدیکی با دولت عراق دارد، امیدوار است که بتواند همراهی ونزوئلا، نیجریه که در سال‌های اخیر تحرکات ایران در آنجا افزایش یافته و سایر کشورهای عضو را جلب کند.

اما فرض دیگر دوری سایر اعضا از دو دولت عامل بحران در منطقه است. یعنی نه ایران و نه عربستان و توافق بر سر نامزدی که به هیچ یک از این دو نزدیک نباشد و یا تمدید موقت دوباره دبیرکلی عبدالله سالم البدری لیبیایی همانند سه سال گذشته و ادامه حیات بی‌اثر اوپک.