هزینه تعطیلی علوم انسانی تعطیلی فکر است

عباس میلانی، استاد دانشگاه در آمریکا می گوید که در صورت موفقیت حکومت ایران در مقابله با علوم انسانی، جامعه ایرانی "هزینه وحشتناکی برای سوء مدیریت و تعطیلی فکر" خواهد پرداخت.

با این حال، آقای میلانی، رییس مرکز مطالعات ایرانی در دانشگاه استنفورد، به بی بی سی فارسی گفت که تلاش های چند ماه اخیر محافظه کاران ایران برای برچیدن بساط آنچه علوم انسانی و اجتماعی غربی خوانده اند، "گره بر باد زدن است."

میرحسین موسوی، یکی از رهبران مخالفان دولت ایران، چهارشنبه سی ام تیرماه (۲۱ ژوئیه) این گونه حملات علیه علوم انسانی را "سازمان یافته " دانست و آن را یادآور استبداد حکومت های کمونیستی اروپای شرقی و شوروی سابق از جمله ژوزف استالین توصیف کرد.

استالین در مقام رهبر اتحاد جماهیر شوروی در اواخر دهه ۱۹۳۰ برنامه پاکسازی بزرگی را برای قلع و قمع کردن مخالفانش به اجرا گذاشت.

آقای میلانی می گوید که حکومت استالین نه تنها علوم انسانی، بلکه همه رشته های علمی از جمله زیست شناسی، ژنتیک، فیزیک و علوم اجتماعی را تحت کنترل حزب کمونیست درآورد.

این ایرانشناس گفت: "استالین ادعا می کرد که فقط یک حقیقت وجود دارد و آن حقیقت مارکسیسم است و هر چیزی که تابع و برخاسته از آن نیست، باطل است. صحبت های اخیر آقای لاریجانی در مورد این که جامعه دینی احتیاج به علوم اجتماعی ندارد، احتیاج به جامعه شناسی و روانشناسی ندارد، متاسفانه به بدترین شکل یادآور حرفهای عوامل ایدئولوژیک استالین است."

هفته گذشته از قول صادق لاریجانی، رییس قوه قضاییه ایران، نقل شد که علوم انسانی غربی با آموزه های دین اسلام مغایرت دارد.

خبرگزاری های ایران قول آقای لاریجانی نوشتند: "در کشوری که بنای آن توحید و ایمان به حق تعالی بوده و براساس قرآن شکل گرفته، آیا درست است بر علوم انسانی اتکا کند که پیش فرض‌های آن به هیچ وجه الهی نیست؟ چه معنی دارد در کشور خود تئوری‌هایی درباب روانشناسی و جامعه‌شناسی ترویج کنیم که بر پیش فرض‌هایی استوار است که به هیچ‌وجه با پیش فرض‌های دینی ما هماهنگی و همخوانی ندارد؟"

در شهریور ماه گذشته همزمان با برگزاری دادگاه های دستجمعی بازداشت شدگان معترض به نتایج اعلام شده انتخابات ریاست جمهوری، آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، از تدریس علوم انسانی غربی در دانشگاه های ایران انتقاد کرد.

در پی اظهارات او، برخی ناظران درباره تکرار "انقلاب فرهنگی" دیگری در ایران هشدار دادند.

عباس میلانی عقیده دارد در سه دهه اخیر تلاش مقام های ارشد جمهوری اسلامی برای پاکسازی دانشگاه ها از دگراندیشان و تحمیل اندیشه های مورد پسند حکومت متحمل "شکستی تاریخی" شده است.

او می گوید: "من در آن زمان افتخار کار در دانشکده حقوق دانشگاه تهران را داشتم. چهل نفر از چهل و پنج استاد را تصفیه کردند، نصف دانشجویان را تصفیه کردند. همین آقای (غلامحسین) الهام از برگزار کنندگان اصلی سانسور در دانشکده حقوق بود. بیست و پنج سال بعد، نه تنها دانشکده حقوق بلکه تمام دانشگاه های ایران، یکپارچه نظراتشان، علایقشان و فرهنگشان با آنچه امثال آقای لاریجانی می خواهند، تفاوت دارد و برای همین ناچارند سانسور را تشدید کنند و حرف هایی بزنند که نه تنها در قرن بیست و یکم شنیع است، بلکه حکایت از یک ورشکستگی فکری شگفت آور دارد."

آقای میلانی می گوید که هزینه کوتاه مدت برخورد با علوم انسانی این است که دانشجویان و استادان این رشته ها به فعالانی علیه حکومت بدل خواهند شد.

اما او هزینه درازمدت آن را سهمگین می داند و می گوید: "نتیجه اش هزینه وحشتناکی است که جامعه ایران برای سوء مدیریت اجتماعی و برای تعطیل فکر در ایران خواهد پرداخت."