حمله برق‌آسای اسرائیل به ارتش سوریه و سپاه قدس در حومه دمشق

بعدازظهر روز نهم آبان ۱۴۰۰ (۳۰ اکتبر ۲۰۲۱) ساعت ۱۲:۳۰ دقیقه به وقت محلی، نیروی هوایی اسرائیل در یک حمله هوایی غافلگیرکننده چند پایگاه نظامی ارتش عربی سوریه را واقع در منطقه‌های ضاحية قدسيا، الدیماس و قرى الأسد در شمال غرب شهر دمشق مورد حمله قرار داد. این حمله نه تنها برای ارتش عربی سوریه، بلکه برای سپاه قدس و شبه‌نظامیان وابسته به آن نیز غافلگیرکننده بود، زیرا نه تنها در ساعات روز و هوای روشن صورت گرفت، بلکه در روز شنبه، روزی که فعالیت‌های نیروی هوایی اسرائیل به دلایل مذهبی بسیار محدود است.

بر اساس تصاویر و فیلم‌های تهیه شده از سوی مردم محلی، حمله هوایی روز گذشته نیروی هوایی اسرائیلی نقاطی از سه پایگاه نظامی ارتش عربی سوریه را در حومه دمشق مورد هدف قرار داد که محل تجمع خودروهای پشتیبانی، حامل سوخت، مهمات و تسلیحات ارتش آن کشور و نیز محل استقرار سایت‌های پدافندی نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه است. در پی آن، رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند که حمله هوایی آن کشور شماری از تسلیحات پیشرفته متعلق به سپاه قدس را که در آستانه انتقال به حزب‌الله بود، منهدم کرده است.

حمله هوایی روز گذشته نیروی هوایی اسرائیل تنها یک روز پس از پایان رزمایش دو هفته ای «پرچم آبی» که به میزبانی نیروی هوایی آن کشور و با حضور نیروی‌های هوایی هشت کشور خارجی، اردن، ایتالیا، انگلستان، ایالات متحده آمریکا، یونان، فرانسه، و هند در پایگاه هوایی اودا در اسرائیل برگزار شده بود، صورت گرفت. از دیرباز تا کنون، خلبانان و افسران کاربر تسلیحات اسکادران‌های شکاری نیروی هوایی اسرائیل پس از شرکت در رزمایش‌های نظامی، تجارب و دانش کسب شده در طول رزمایش را در یک حمله هوایی به سوریه به نمایش می‌گذارند.

حمله به دو پایگاه پدافند هوایی ارتش عربی سوریه

چنان که در مقدمه ذکر شد، حمله هوایی روز گذشته برخلاف بسیاری از حملات پیشین نیروی هوایی اسرائیل نه تنها در روز، هنگام بلکه در شنبه یا «شبات» صورت گرفت. شنبه، تعطیل رسمی یهودیان است و عمده پرسنل نیروی هوایی اسرائیل نیز عمدتا در استراحت به سر می‌برند. در سال‌های اخیر، تنها یک بار دیگر نیروی هوایی اسرائیل در روز شنبه اهدافی را در خاک سوریه مورد هدف قرار داد.

تصاویر و فیلم‌های تهیه شده توسط مردم محلی، حاوی موقعیت دقیق سایت‌هایی است ا که در حمله روز گذشته هدف قرار گرفت، و نشان می‌دهد که عملیات نیروی هوایی اسرائیل دارای دو مرحله بوده است. مرحله نخست برای سرکوب پدافند هوایی ارتش عربی سوریه، و فاز دوم برای انهدام تسلیحات ارسالی از ایران در یک انبار سلاح سپاه قدس در روستای قرى‌الأسد.

در حمله به یک پایگاه ارتش عربی سوریه در ضاحية قدسيا، یک سایت پدافند موشکی نیروی پدافند هوایی ارتش عربی مجهز به یک آتشبار سامانه پدافند موشکی میانبرد اِس-۱۲۵ پِچورا-۲اِم (S-125 Pechora-2M) مورد هدف قرار گرفته است. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، این آتشبار در سال‌های اخیر مجهز به سه پرتابگر موشک زمین به هوا بوده است و هر یک مجهز به دو موشک ۵وی۲۷. علاوه بر آن‌ها، این سایت مجهز به چند سامانه پدافند هوایی ارتفاع پست چون اوزا نیز هست.

دومین سایتی که هدف حملات دیروز قرار گرفت، در شمال محله الدیماس در حومه دمشق قرار دارد. این سایت در واقع پایگاه تیپ سیزدهم نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه است. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، دو آتشبار ضدهوایی در این پایگاه مستقر هستند. آتشبار نخست از نوع میانبرد و بوک اِم۲(Buk M2) است. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، آن آتشبار دارای سه پرتابگر موشک، و هر یک از آن‌هامجهز به سه موشک زمین به هوا بوده است. دومین آتشبار مستقر در این پایگاه از نوع کوتاه‌برد پانتسیر اِس۲ (Pantsir S2) است. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، دست‌کم چهار دستگاه خودرو پرتابگر این سامانه نیز در این پایگاه حضور دائمی دارند.

هدف اصلی حمله هوایی اسرائیل در قرى‌الأسد

سومین و اصلی‌ترین سایت هدف گرفته شده نیز یک انبار سلاح تازه‌ساخت و البته مخفی در روستای قرى الأسد است. بر اساس تصاویر تهیه شده از سوی مردم محلی، هیچ انفجار ثانویه‌ای پس از حمله هوایی به این انبار کوچک رخ نداده است. این امر نشان می‌دهد که هر آنچه در این انبار هدف قرار گرفته است، ابزارها یا تسلیحاتی فاقد مواد منفجره بوده است.

هدف سپاه قدس از انتخاب این انبار کوچک (در یک روستا در کنار مناطق مسکونی) به جای پایگاه هوایی المزه، مخفی نگهداشتن انتقال تسلیحات از دید نیروی هوایی اسرائیل بوده است. با این حال، هواپیماهای جاسوسی رادیویی و الکترونیکی شاویت نیروی هوایی اسرائیل، پهپادهای جاسوسی آن و نیز عوامل اطلاعاتی موساد (سرویس اطلاعاتی اسرائیل) در محل، به راحتی موفق به شناسایی موقعیت آن انبار شده‌اند.

از سال ۱۳۹۸، فعالیت‌های پهپادی سپاه قدس در پایگاه هوایی تیاس یا تی۴ در استان حمص متمرکز شد و در پی آن، پایگاه هوایی المزه نیز که پیش‌تر محل نگهداری موقتی تسلیحاتی ارسالی ایران به سوریه پیش از جابه‌جایی به لبنان بود، کمتر مورد استفاده سپاه قدس قرار گرفته است. علت این امر دقیقا مشخص نیست، اما می‌تواند در راستای فشارهای دولت روسیه برای قطع فعالیت‌های پهپادی نیروی هوافضای سپاه و فعالیت‌های تروریستی سپاه قدس در جنوب سوریه بوده باشد.

چرا حمله هوایی در روز روشن صورت گرفت؟

چنان که در مقدمه ذکر شد، تمامی اسکادران‌های شکاری نیروی هوایی اسرائیل در رزمایش پرچم آبی طیف گسترده‌ای از ماموریت‌های هوا به هوا و هوا به سطح را تمرین کردند که شامل حمله هوایی به سوریه در هنگام روز و در شرایط وجود خطر سامانه‌های پدافند هوایی چون پِچورا، بوک، و پانتسیر بوده است. یک روز پس از پایان این رزمایش، خلبانان اسکادران‌های شکاری در حالی که از حداکثر آمادگی رزمی برخوردار بودند، در آن حمله هوایی شرکت کردند.

از آنجا که حمله در هنگام روز و شنبه صورت گرفته است، به نظر می‌رسد که ضرورت و فوریتی در انجام آن مطرح بوده است. دلیل آن فوریت، می‌تواند پیشگیری از جابه‌جایی تسلیحات موجود در آن مکان‌ها پس از غروب آفتاب بوده باشد؛ بدین معنا که اگر نیروهای شرکت کننده در حمله هوایی تا پاسی از شب صبر می‌کردند، تسلیحات موردنظر به نقطه‌ای نامشخص منتقل می‌شدند که کسب اطلاعات دقیق از محل جغرافیایی آن در مدت زمانی کوتاه، می‌توانست دشوار یا ناممکن بوده باشد.

انجام حملات هوایی به مناطق واقع در جنوب و جنوب غرب سوریه و نیز منطقه دمشق، در حوزه ماموریتی اسکادران‌های جنگنده مستقر در پایگاه رامات دیوید در نزدیکی حیفا است. از دیرباز، اسکادران ۱۰۹ «دره» (The Valley Squadron) در این پایگاه وظیفه انجام ماموریت‌های واکنش سریع را بر عهده داشته است و همواره چهار فروند از مجموع ۲۰ فروند جنگنده‌های اف-۱۶دی بلاک ۴۰ (F-16D Block 40) این اسکادران در آماده‌باش ۲۴ ساعته برای انجام حمله‌های هوایی سریع به اهدافی در خاک لبنان و جنوب سوریه قرار دارند. این جنگنده‌ها به موشک‌های کروز دلیله، بمب‌های هوا به سطح نقطه‌زن، و موشک‌های هوا به هوای کوتاه‌برد و هدایت حرارتی از نوع پایتون ۵ مجهز هستند.

بر خلاف حملات پیشین نیروی هوایی اسرائیل به جنوب سوریه و به‌خصوص شهر دمشق، در جریان حمله روز گذشته، جنگنده‌های اسرائیلی در ارتفاع پایین بر فراز لبنان پرواز نکردند. این امر، از احتمال استفاده از راکت‌های هدایت دقیق و توپخانه‌ای رمپِیج (Rampage) برای حمله به دو سایت پدافندی و یک سایت مورد استفاده سپاه قدس در حومه دمشق، حکایت دارد. برای پرتاب این راکت‌ها، جنگنده حامل آن‌ها می‌تواند با پرواز در ارتفاع بالا و خارج از برد سامانه‌های پدافند موشکی دشمن، آن‌ها را شلیک کند. راکت‌ها نیز پس از شلیک اوج می‌گیرند و پس از طی مسافتی، به سمت اهداف خود شیرجه می‌روند و با سرعت چند برابر صوت به آن برخورد می‌کنند. سرعت بالای آن‌ها مانع از شکارشان توسط سامانه‌های پدافندی کوتاه‌برد پانتسیر اس۱ و اس۲ می شود که مختص شکار موشک‌های کروز و بمب‌های هوشمند طراحی شده‌اند و مورد استفاده نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه قرار دارند.

در صورت استفاده از راکت‌های توپخانه‌ای و هوا پرتاب رمپِیج، این احتمال نیز می‌رود که جنگنده‌های اف-۱۶دی اسکادران ۱۰۵ عقرب (The Scorpion Squadron) که در این پایگاه مستقر هستند، وظیفه سرکوب پدافند هوایی را بر عهده داشته باشند تا جنگنده‌های اسکادران ۱۰۹ بتوانند بدون هیچ مشکلی هدف اصلی خود را که یک انبار تسلیحات بوده است، منهدم کنند.

در سال‌های اخیر، نیروهای سپاه قدس برای جلوگیری از هدف قرار گرفته شدن تسلیحات انتقالی از ایران به دمشق با هدف ارسال به لبنان، آن‌ها را در روزهای شنبه جابه‌جا می‌کردند. اما حمله هوایی اسرائیل به سوریه در روز گذشته، برای دومین بار در چهار سال اخیر به نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه و نیز نیروهای سپاه قدس، ثابت کرد که نیروی هوایی اسرائیل نه تنها قادر به انجام حمله هوایی در روز روشن به سوریه است، بلکه در صورت ضرورت، در روزهای شنبه یا «شبات» نیز می‌تواند به انجام چنین حملاتی دست زند.

رییس جمهوری آمریکا روز یک‌شنبه پس از اجلاس سران گروه بیست در رم، در پاسخ به سوالی درباره حمله پهپادی ایران به پایگاه هوایی التنف در سوریه و حمله به منافع آمریکا، گفت: ما به این حملات پاسخ می‌دهیم و به پاسخ دادن ادامه خواهیم داد.

حمله به پایگاه التنف سوریه چهارشنبه ۲۸ مهر ماه انجام شد و یک مقام نظامی در ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا ساعتی پس از این حمله گفت که یک پهپاد قسمتی از این پایگاه را، که نیروهای آمریکایی در آن مستقر بودند، هدف قرار داد و یک پهپاد دیگر نیز به محل استقرار نیروهای مخالف حکومت سوریه حمله کرد.

پس از آن، مقام‌های آمریکایی دوشنبه سوم آبان ماه به آسوشیتدپرس گفتند که ایران پشت حمله پهپادی هفته گذشته به مقر نیروهای آمریکا در جنوب سوریه بوده است.

آنها گفتند ایران سازنده ۵ پهپاد مجهز به مواد منفجره مورد استفاده در این حمله بوده و استفاده از پهپادها را برای حمله تسهیل کرده اما اعزام پهپادها از این کشور انجام نشده است.

جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا، نیز همان روز حمله پایگاه التنف را «حمله‌ای پیچیده، هماهنگ و عامدانه» توصیف کرد و گفت آمریکا پیش از این نیز شاهد چنین حملاتی از جانب شبه‌نظامیان شیعه مورد حمایت ایران بوده است.

سخنگوی وزارت دفاع آمریکا تاکید کرد که محافظت از نیروهای آمریکایی در دیگر کشورها همچنان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های وزیر دفاع این کشور است و خاطرنشان کرد: «اگر قرار باشد به این حمله پاسخی داده شود، این آمریکاست که در مورد زمان و مکان آن تصمیم‌گیری می‌کند.»

هفته گذشته نیز شبکه فاکس نیوز اعلام کرد پیش از حمله پهپادی هفته گذشته علیه مقر نیروهای آمریکایی در سوریه که با حمایت ایران انجام شد، به ارتش آمریکا درباره آن اطلاع داده شده و نزدیک به ۲۰۰ سرباز با هواپیماهای ترابری از این پایگاه خارج شده‌بودند.

مقام‌های آمریکایی گفتند که این اطلاعات جان سربازان آمریکایی را نجات داده است اما به چگونگی دستیابی به این اطلاعات در لحظات پیش از وقوع حمله پهپادی به پایگاه التنف اشاره نکردند.

جو بایدن و دولت او پس از حمله پهپادی بیست و هفتم مهر ماه به مقر نیروهای آمریکایی در سوریه مورد انتقاد قرار گرفتند.

مارکو روبیو، سناتور جمهوری‌خواه، با تاکید براینکه ایران عامل این حمله است، خطاب به مقام‌های دولت بایدن گفت: «ایران به‌طور مستقیم به نیروهای آمریکایی در سوریه حمله کرد. فقط به خاطر نجات توافق هسته‌ای خود با ایران، بر این موضوع سرپوش نگذارید.»