بیماری کووید-۱۹ در نخستین ماه سال به خبر اول جهان بدل شد و در این روزهای پایانی نیز همچنان معضل اصلی دنیا است. این بیماری، برای نخستین بار در تاریخ بشر، همه‌گیر شد یعنی به تمام قاره‌ها رخنه کرد. پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن نیز بی‌شک جهانشمول خواهد بود. و این نیز در تاریخ بشر بی‌سابقه است.

سال ۲۰۲۰ اما صحنه رخدادهای مهم دیگری نیز بود: دونالد ترامپ، در آخرین سال ریاست جمهوری‌اش، کوشید مواضع خود را در خاورمیانه به کرسی بنشاند؛ ایران را تضعیف و مناسبات اعراب و اسرائیل را تقویت کند. در اروپا، بیماری کووید-۱۹ با مشکلات اقتصادی و بحران مهاجران و سیاست‌های تهاجمی رجب‌طیب اردوغان درهم تنید و به تنش‌های بین کشورهای عضو اتحادیه و ترکیه دامن زد.

در این گزارش به مرور آن رخداد‌هایی می‌پردازیم که تاثیرات جهانی داشته‌اند و محدود به یک کشور خاص نبوده‌اند.

ایران و آمریکا

صبح سوم ژانویه، در آغاز سال نوی میلادی، بیانیه‌ وزارت دفاع ایالات متحده به خبرگزاری‌ها رسید: "به فرمان رئیس‌جمهور دونالد ترامپ و به منظور حفظ امنیت نیروی‌های مستقر در خارج از کشور، نیروهای مسلح آمریکا تصمیمی قاطع گرفتند و قاسم سلیمانی را کشتند".

آمریکا که با روی کار آمدن دونالد ترامپ از برجام بیرون آمده بود و تحریم‌های بی‌سابقه‌ای را علیه ایران وضع کرده بود، حالا یکی از مهره‌های کلیدی جمهوری اسلامی را که برای اعمال سیاست‌های حکومت ایران در منطقه جایگاهی ویژه داشت، حذف کرده و سیاستمداران و کارشناسان در سراسر جهان را به تکاپو انداخته بود.

واکنش تهران می‌توانست عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد و خاورمیانه را که سال‌هاست در وضعیت بی‌ثباتی است، به سوی جنگی دیگر سوق‌ دهد. به‌ویژه که آیت‌الله خامنه‌ای وعده داد که "انتقام سختی" در انتظار عاملان و آمران قتل این "چهره بین‌المللی مقاومت" است و تاکید کرد که "همه دلبستگان مقاومت خونخواه او" هستند.

اما "انتقام سخت" منطقه را به خاک و خون نکشید، بلکه جان ۱۷۶سرنشین یک هواپیمای مسافربری را گرفت؛ صدها خانواده را عزادار کرد و آبروریزی بزرگی برای نیروهای نظامی ایران به بار آورد.

هشتم ژانویه، یک روز پس از آنکه مراسم خاکسپاری سردار سلیمانی در کرمان برگزار شد و در جریان آن، ده‌ها تن زیر پا له شدند و جان باختند، موشک‌های بالستیک ایران دو پادگان نظامی در عراق را که مقر نیروهای بین‌المللی از جمله آمریکایی بود، هدف گرفتند. در شب حمله، پدافند دفاعی ایران یک فروند هواپیما مسافربری متعلق به شرکت هواپیمایی بین‌المللی اوکراین را که تهران را به مقصد کی‌یف ترک می‌کرد، ساقط کرد.

تمام خدمه و مسافران کشته شدند. مقامات ایران بعد از سه روز انکار و پنهان کاری، سرانجام مدعی شد که این سانحه در پی یک "خطای انسانی" در پدافند سپاه پاسداران رخ داده است، اما اطلاعات بیشتری در این مورد منتشر نکرد. ماه‌ها از تحویل جعبه‌های سیاه هواپیما خودداری کرد و معترضان و سوگواران را نیز یا بازداشت کرد یا تحت فشار قرار داد.

با گذشت حدود سال از این فاجعه‌ی انسانی، ایران همچنان حاضر نشده در این مورد شفاف‌سازی کند.

یازدهم ژانویه، تنش بین ایران و آمریکا، پیامد‌های احتمالی آن و فاجعه سقوط هواپیما اوکراینی، در صدر اخبار جهان بود که انتشار بیانیه‌ی دولت چین، توجه جهانیان را متوجه شهر صنعتی "ووهان" کرد: "نخستین بیمار مبتلا به ویروس جدید کرونا جان باخت".

شیوع بیماری کووید-۱۹

چند روزی می‌شد که خبرهای نگران کننده‌ای در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌گشت و از این حکایت داشت که بیماری‌ای در چین شایع شده ولی مقامات نمی‌خواهند رسانه‌ای شود. نخستین کسی که در این باره افشاگری کرد، پزشکی بود به‌نام "لی ون‌لیانگ" که در سی‌ام دسامبر از شیوع ویروسی جدید با سندروم حاد تنفسی در ووهان خبر داد.

پلیس او را به اتهام "تشویش اذهان عمومی" بازداشت کرد و واداشت که ندامتنامه‌ای امضا کند و تضمین دهد که دیگر "اطلاعات کذب" منتشر نخواهد کرد.

واقعیت اما کتمان‌ ناپذیر بود. ویروس جدید کرونا به سرعت گسترش می‌یافت و نه تنها از شهر ووهان که از مرزهای چین هم فراتر می‌رفت.

سیزدهم ژانویه، نخستین بیمار مبتلا به کووید-۱۹، در خارج از چین، در تایلند شناسایی شد. یک هفته بعد، ویروس کرونا از آمریکا سردرآورد، در شهر"اسنوهومیش" ایالت واشینگتن که در شمال غربی ایالات متحده است.

بیست‌وسوم ژانویه، چین سرانجام اعلام کرد که کل شهر ۱۱ میلیونی ووهان را قرنطینه می‌کند. همان هفته، نخستین مورد ابتلا به کووید-۱۹ در آلمان رسانه‌ای شد و سازمان جهانی بهداشت با اعلام وضعیت اضطراری نسبت به عواقب اپیدمی جهانی هشدار داد. کرونا به سرعت به همه کشورهای جهان سرایت کرد و در پایان سال حتی به قطب جنوب رسید. اقتصادی بیشتر کشورهای جهان ماه ها تعطیل شد. هزاران نفر شغل خود را از دست دادند و جهان شاهد سکون و وحشتی شد که پیشتر تنها در فیلم های تخیلی به تصویر کشیده شده بود.

مراکز و مؤسسات پژوهشی و شرکت‌های داروسازی، در سراسر جهان، در اقدامی کم سابقه با تبادل اطلاعات و کار گروهی برای تولد واکسن ضد ویروس کرونا دست به‌کار شدند. ‌تحقیقات آنها در کمتر از یک سال نتیجه‌بخش بود. رخدادی که در تاریخ پزشکی اگر نگویم بی‌سابقه بی‌تردید نادر است. تا زمان تنظیم این خبر سه نوع واکسن در آمریکا و بریتانیا، یک نوع در روسیه و یک واکسن چینی ساخته شده بعضی از کشورهای جهان در حال واکسینه کردن شهروندانشان هستند.

روز ۱۸ آذر ۱۳۹۹ مارگارت کینان ۹۰ ساله شهروند بریتانیا اولین کسی بود که در جهان خارج از شرایط آزمایش واکسن کرونا دریافت کرد.

بریتانیا همچنین یک روز مانده به پایان سال واکسن تولید شده در این کشور را با عنوان واکسن آکسفورد برای تزریق یه شهروندان تایید کرد.

ترامپ، اعراب و اسرائیل

بیست‌وهشتم ژانویه، نخست وزیر اسرائیل برای رونمایی از طرح "صلح در خاورمیانه" میهمان دونالد ترامپ بود. طرحی که به گفته رئيس‌جمهوری ایالات متحده "راه‌کار‌های بسیار خوبی برای تامین امنیت فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها" در نظر گرفته و"آخرین شانس برای دستیابی به صلح" است.

"معامله قرن" که حاصل "سه سال فعالیت دیپلماتیک دولت آمریکا" بود، با مخالفت رهبران فلسطینی و مقامات اردنی مواجه شد. ترکیه آن را "دزدی خاک فلسطین" دانست و ایران "کابوسی برای منطقه و جهان" توصیفش کرد.

دیگر کشورهای منطقه محتاطانه‌تر رفتار کردند. امارات متحده عربی آن را "نقطه‌ی شروع مهم برای از سرگیری مذاکرات" خواند. عربستان از "تلاش‌های دولت ترامپ" قدردانی کرد و فلسطینیان و اسرائیل را به مذاکره تشویق کرد و مانند قطر "بر حفظ حق فلسطینیان و تشکیل یک حکومت مستقل" تاکید کرد.

روسیه و اتحادیه اروپا طرح صلح رئيس‌جمهوری آمریکا را ناکافی و خلاف معاهده‌های پیشین دانستند و در نهایت، اتحادیه کشورهای عرب نیز با آن مخالفت کردند.

با وجود این، سال ۲۰۲۰ نقطه عطفی بود در روابط اعراب و اسرائیل. رایزنی‌های دولت دونالد ترامپ روند عادی‌سازی مناسبات سیاسی بین این کشورها را تسریع کرد.

سیزدهم اوت، رئیس جمهور آمریکا از توافق بین اسرائیل و امارات خبر داد. "پیمان ابراهیم" سومین توافقنامه صلح بین اسرائیل و اعراب از زمان تشکیل اسرائیل در سال ۱۹۴۸ است. پیش از این، از جمع کشورهای عرب، تنها مصر و اردن با اسرائیل رسماً صلح کرده بودند.

پانزدهم سپتامبر، بحرین نیز به "پیمان ابراهیم" پیوست. یک ماه بعد، نخستین هیأت اماراتی به اسرائیل سفر کرد و طرفین بر سر لغو روادید گردشگری و بازگشایی سفارتخانه توافق کردند. همزمان، سودان نیز برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل اعلام آمادگی کرد. بنیامین نتانیاهو تایید کرد که به‌زودی طرفین برای گفت‌وگو در مورد همکاری‌های تجاری و کشاورزی دیدار خواهند کرد.

دهم دسامبر، مراکش چهارمین کشور عربی لقب گرفت که در این سال، در راه عادی‌سازی روابط با اسرائیل قدم نهاد. هرچند مناسبات سیاسی مراکش و اسرائیل در مقایسه با دیگر کشورهای عرب، تاریخ نسبتاً طولانی داشت و احیای روابط چندان غیرمنتظره نبود، رئيس‌جمهوری آمریکا آن را رخدادی تاریخی و"تحولی چشم‌گیر برای صلح در خاورمیانه" دانست.

به باور کارشناسان، تلاش‌ و پیگیری‌های دولت ترامپ برای عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل، در نهایت، به منظور تضعیف موقعیت ایران در منطقه بود که با تشدید تحریم‌ها و اعمال برخی عملیات تخریبی، از جمله یک رشته انفجار در مناطق نظامی و هسته‌ای ایران، تکمیل می‌شد.

خرابکاری و حذف در خاک ایران

بیست‌وششم ژوئن، بعد از آنکه در شبکه‌های اجتماعی خبرهایی از شنیده شدن صدای انفجار در شرق تهران منتشر شد مقامات ایران ابتدا منبع صدا را انفجار یک مخزن گاز در پارچین اعلام کردند و خبرنگار تلویزیون ایران هم به محلی نامشخصی رفت و مخزن‌های سوخته گاز را نشان داد. اما بعد خبرگزاری‌ها با استناد به عکس‌های ماهواره‌ای و تایید تحلیلگران گزارش داد که انفجار احتمالاً در یک پایگاه مرتبط با صنایع موشکی ایران اتفاق افتاده است.

دوم ژوئیه، اول خبرهایی از یک آتش سوزی در تاسیسات غنی سازی نطنز منتشر شد، مرکز اصلی غنی‌سازی اورانیوم و تحقیقات هسته‌ای ایران. بار دیگر مقام‌های ایران از آتش سوزی گفتند. اما بعد با انتشار تصویرهای ماهواره‌ای از خرابی گسترده یکی از سوله‌های تاسیسات نطنز مشخص شد که بار دیگر مقامات ایران در حال پنهان کاری هستند. تا آنکه بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، از خرابکاری در سایت نطنز سخن گفت و اذعان کرد که "بارها حملات سایبری را دفع کردیم و تعداد زیادی خرابکاری‌های صنعتی داشتیم". شورای امنیت ملی اعلام کرد که "به دلیل ملاحظات امنیتی" از توضیح درباره "علت و چگونگی بروز این حادثه" خودداری می‌کند. روزنامه اسرائیلی جروزالم‌پست انفجار نطنز را "خرابکاری فیزیکی" و هدف از آن را "هشدار به ایران" در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای این کشور دانست. خبرگزاری رویترز و روزنامه نیویورک‌تایمز از قول "منابع آگاه" نوشتند که به احتمال قوی اسرائیل با حمایت آمریکا این حمله را مهندسی کرده است.

در ماه ژوئیه، چندین انفجار وآتش‌سوزی دیگر نیز در ایران رخ داد از جمله در اهواز، ماهشهر، مشهد و در باقرشهر که ۲ کشته و ۳ زخمی برجا گذاشت. دلیل وقوع این حوادث به روشنی مشخص نشد. اما بعضی از رسانه‌های احتمال ارتباط این حوادث را با خرابکاری در نطنز و انفجار در شرق تهران مطرح کردند. با این حال هنوز شواهدی در این زمینه به دست نیامده است.

بیست‌وهفتم نوامبر، محسن فخری‌زاده، رئیس سازمان پژوهش‌های نوین دفاعی، در شهر آبسرد در نزدیکی تهران به قتل رسید.

تا امروز، ‌توضیحات نادقیق و اظهارات بعضاً ضد و نقیض مقامات ایرانی کمکی به درک بهتر این رخدادها نکرده است. ایران اسرائیل و سازمان مجاهدین خلق را متهم کرده است. همچنین در این عملیات از سلاح کنترل از راه دوری استفاده شده که در یک وانت کار گذاشته شده بود. مقامات ایران تایید کرده‌اند که کسی در محل حضور نداشته اما بعد اعلام شد که عده‌ای دستگیر شده‌اند.

بعضی از مقامات ایران باز هم از انتقام سخن گفتند. اما به نظر می‌رسد حکومت ایران در انتظار روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا است. چون دونالد ترامپ، در انتخابات آمریکا شکست خورد.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا: ترامپ شکست را نپذیرفت

سوم نوامبر، پنجاه‌ونهمین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در شرایطی بی‌سابقه برگزار شد. از یک سو، روزانه بیش از ۹۲ هزار آمریکایی به کووید-۱۹ مبتلا می‌شدند و بیش از یک هزار تن بر اثر این بیماری جان می‌باختند، و از سوی دیگر، دونالد ترامپ که موقعیت خود را در کارزار انتخاباتی تضعیف‌ شده می‌دید، از احتمال تقلب در انتخابات می‌گفت و بر ترس و تردید حاکم بر فضای آن روزها می‌افزود.

هفتم نوامبر، پس از ساعت‌ها انتظار و شمارش و بازشماری آرا، رسانه‌های جو بایدن را پیروز انتخابات معرفی کردند. دونالد ترامپ، در اقدامی نامرسوم، نتیجه رای‌گیری را نپذیرفت و همچنان بر تخلف در انتخابات تاکید کرد.

چهاردهم دسامبر، کالج انتخاباتی (الکترال) پیروزی جو بایدن را با ۳۰۶ رای در مقابل ۲۳۲ رای دونالد ترامپ تأیید کرد تا سرانجام جنجالی‌ترین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رسماً خاتمه یابد، هرچند تا امروز دونالد ترامپ حاضر نشده است که شکست را بپذیرد و رئيس‌جمهور منتخب آمریکا تبریک بگوید.

بسیاری در سراسر جهان نتیجه نهایی انتخابات آمریکا را انتظار می‌کشیدند به امید اینکه تغییر در رأس قدرت موجب تحول در سیاست‌های خارجی این کشور شود. پیروزی نامزد حزب دموکرات، به مثابه بازگشت به دیپلماسی و گفت‌وگو و همکاری چندجانبه بود؛ بازگشت به تعهدات بین‌المللی آمریکا، از جمله پیمان اقلیمی پاریس، سازمان جهانی بهداشت و یونسکو و البته برجام.

منتقدان دولت ترامپ بر این باورند که سیاست‌های خارجی او خلا قدرت در بحران‌های منطقه‌ای را تقویت کرد و بر تنش‌های موجود و بی‌ثباتی حاکم افزود. یکی از انتقادها به دولت دونالد ترامپ، تلاش برای رسیدن به صلح با طالبان بود.

صلح آمریکا و طالبان: ملاقاتی دور از انتظار در دوحه

در پایان فوریه، دولت آمریکا در یک اقدام تاریخی با گروه طالبان در دوحه قطر توافق‌نامه صلح امضا کرد. دو طرف ۱۸ ماه سرگرم مذاکره برای دست یافتن به این توافق بودند.

براساس این توافق تمامی نیروهای آمریکایی در خلال ۱۴ ماه آینده افغانستان را ترک خواهند کرد. همچنین مرحله دیگری از تلاش‌ها برای برقراری صلح آغاز خواهد شد که هدف آن مصالحه میان طالبان و دولت افغانستان خواهد بود.

این توافق، تنها درباره روابط طالبان و آمریکا بود و روابط میان طالبان و دولت افغانستان به مذاکرات دو طرف سپرده شده بود.

البته بخش بحث برانگیز این توافق، رهایی پنج هزار زندانی طالبان بود. در مقابل طالبان هم یک هزار زندانی دولت افغانستان را براساس توافق آزاد می‌کرد.

روند تبادله زندانیان که قرار بود پس از ۱۰ روز از امضای این سند آغاز و تکمیل شود ماه‌ها به طول انجامید. دولت افغانستان مخالف این بخش از توافق بود چون آزادی این نیروها را که بسیاری از آنها جرایم سنگینی مرتکب شده بودند موجب به راه افتادن موج تازه ای از خشونت‌ها در کشور می‌دانست.

با فشار آمریکا روند آزادی زندانیان آغاز شد اما تصمیم در مورد آزادی ۴۰۰ زندانی "خطرناک" به لویه‌جرگه سپرده شده که با رهایی این زندانیان موافقت کرد.

آزادی زندانیان گروه طالبان نگرانی‌هایی را در میان سازمان‌های حقوق بشر و عفو بین‌الملل نیز به همراه داشته است.

کشورهای فرانسه و استرالیا هم مخالفت‌ خود را با رهایی شماری از این زندانیان طالبان که در کشتن اتباع آنها دست داشتند، با وزارت خارجه افغانستان رسما در میان گذاشتند.

در شهریور پس از پایان نخستین نشست صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان، وزیر خارجه آمریکا دو نشست حاشیه‌ای جداگانه با هیات دولت به رهبری عبدالله عبدالله، و با هیات گروه طالبان داشت.

یکی از عکس‌هایی که از دیدار حاشیه‌ای منتشر شد و ملا برادر معاون رهبر طالبان و رئیس دفتر سیاسی طالبان در دوحه را کنار مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا نشان می‌داد خبرساز شد.

در ماه نوامبر نشست بزرگی از کشورهای حامی افغانستان در ژنو برگزار شد، نشست ژنو با حدود ۱۳ میلیارد دلار کمک مشروط برای چهار سال آینده افغانستان باعث دلگرمی مردم و دولت افغانستان شد، اما صلح، همچنان مایه نگرانی باقی ماند. با وجود تلاش‌ها برای صلح، خشونت‌ها در افغانستان نه تنها کمتر نشد، بلکه شدت گرفت. در ماه‌های گذشته حمله به زایشگاهی در کابل، دانشگاه کابل و به راه افتادن موجی از قتل‌های هدفمند که روزنامه نگاران، فعالان مدنی و اجتماعی را هدف گرفته، امید به صلح در افغانستان را کمرنگ کرده است.

تنش و ناامنی البته در سال ۲۰۲۰ تنها محدود به افغانستان نماند. سوریه و دریای مدیترانه، صحنه رویارویی بین اروپا و ترکیه بدل شد.

اروپا و ترکیه: آنکارا در برابر پاریس

بیست‌وهشتم فوریه، بیش از ۲۰ هزار پناهجو در مرز ترکیه و یونان تجمع کرده و پس از تلاش برای گذار از مرز با پلیس یونان درگیر شدند. اروپاییان رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، را باعث و بانی این تنش‌ها می‌داند. آنها بر این باورند که او بحران مهاجران را بهانه کرده است تا توافقنامه سال ۲۰۱۶ را تغییر دهد. پیمانی که بر اساس آن، ترکیه موظف شده بود در ازای شش میلیارد یورو کمک مالی، به مهاجران سوری، افغان و بعضاً ایرانی در این کشور پناه دهد و به وضعیت آنها رسیدگی کند.

آنکارا که در آن روزها عملیات "سپر بهار" را در استان ادلب سوریه آغاز کرده و در مرزهای جنوبی خود درگیر رویاروی با ارتش سوریه بود، دو هدف را دنبال می‌کرد؛ تضعیف نیروهای کرد و ایجاد منطقه‌ای برای اسکان پناهجویان. رجب طیب اردوغان اما برای رسیدن به هدف خود به حمایت ناتو و در نتیجه اروپاییان نیاز داشت. در حالی که اروپاییان نگران بودند رفتار اردوغان به تنش در سوریه بیفزاید، و عملیات نظامی ترکیه در سوریه را "غیرقابل قبول" می‌دانستند.

دهم ژوئن، تنش بین اروپا و ترکیه وارد مرحله‌ای جدید شد. این بار در دریای مدیترانه؛ زمانی که یک ناو فرانسوی برای بازرسی از کشتی که به حمل تسلیحات نظامی به لیبی مظنون بود، وارد عمل شد، اما ناوچه‌های ترکیه حاضر در محل مانع از این کار شدند و نیروهای فرانسوی را که زیر پرچم ناتو در این عملیات حضور داشتند، تهدید به حمله موشکی کردند. اروپا ترکیه را متهم کرد که علی‌رغم ممنوعیت ارسال اسلحه به لیبی، به شورشیان در این کشور کمک می‌کند.

دهم اوت، حضور یک کشتی اکتشافی در آب‌های مرزی ترکیه و قبرس جنجال‌ آفرید. آنکارا هدف از این عملیات را کشف گاز طبیعی در شرق مدیترانه اعلام کرد اما اروپا این اقدام ترکیه را نیز تحریک آمیز دانست و محکوم کرد. یک هفته بعد، یونان مانور نظامی سه روزه‌ای را با فرانسه و ایتالیا و قبرس در این منطقه آغاز کرد. در واکنش، ترکیه که حمایت دونالد ترامپ را جلب کرده بود، اعلام کرد که با یک ناوشکن آمریکایی در منطقه مانور نظامی انجام می‌دهد.

سیاست‌های توسعه‌طلبانه آنکارا که به باور برخی کارشناسان اروپایی مداخله‌جویانه و بعضاً مخرب است، در جریان جنگ قره‌باغ نیز تنش‌ساز شد.

جنگ در قره‌باغ

بیست‌وهفتم سپتامبر، مناقشه‌ی تاریخی آذربایجان و ارمنستان درباره منطقه قره‌باغ چون آتش زیر خاکستر ناگهان شعله‌ور شد و در صدر اخبار جهان قرار گرفت. جنگ خونینی بین طرفین درگرفت که صدها کشته و زخمی بر جا گذاشت. امانوئل ماکرون، رئيس‌جمهوری فرانسه، در نخستین روزهای درگیری، رجب طیب اردوغان را متهم کرد که با حمایت از آذربایجان و ارسال کمک‌های نظامی هیزم به آتش دشمنی‌ در منطقه ریخته است.

رجب طیب اردوغان این اتهامات را نه نفی و نه تأیید کرد و تنها بر این نکته تاکید کرد که همواره از کشور "دوست و برادر" خود حمایت خواهد کرد. رئیس‌جمهوری ترکیه پاسخ خود را به چند هفته بعد و زمانی مناسب‌تر موکول کرد.

بیست‌وچهارم اکتبر، در واکنش به بازنشر کاریکاتورهای پیامبر اسلام که همزمان بود با آغاز دادگاه رسیدگی به متهمان حمله به تحریریه شارلی‌ابدو در سال ۲۰۱۵، اسلام‌گرایی افراطی معلم مدرسه‌ای را در حومه پاریس سر برید.

سخنان رئیس‌جمهوری فرانسه در دفاع از آزادی بیان فرصتی مناسب برای رحب‌طیب‌ اردوغان فراهم کرد تا احساسات جریحه‌دار شده مسلمانان را به بازی بگیرد و حملات تندی به همتای فرانسوی خود صورت دهد. اظهاراتی که در نهایت به تیره‌تر شدن روابط بین ترکیه و اروپا انجامید.

یازدهم دسامبر، شورای اروپا اعلام کرد که ترکیه را به دلیل "اقدامات غیرقانونی و خشن" در دریای مدیترانه تحریم می‌کند. شارل میشل، رئیس شورای اروپا، با اشاره به شکست گفت‌وگو‌ها با آنکارا گفت: "وقتی می‌بینیم که تحول مثبتی [در رفتار ترکیه] رخ نمی‌دهد، مجبور هستیم که از امکاناتی که در اختیار داریم، استفاده کنیم".

انفجار در بیروت

چهارم اوت، حدود شش عصر، بیروت لرزید. انفجاری سهمگین بندر بیروت را با خاک یکسان کرد و جان ۲۰۴ تن را گرفت و بیش از ۶۵۰۰ زخمی بر جا گذاشت. انفجار در انباری حاوی ۲ هزار ۷۵۰ تن نیترات آمونیوم رخ داد و موجب شد که بسیاری از ساختمان‌های اطراف این بندر به طور کامل ویران شود.

انفجار در بندر بیروت، بار دیگر، بحران سیاسی-اقتصادی لبنان را در صدر اخبار جهان قرار داد. در حالی که نیروهای امداد از فرانسه و هلند و تونس وارد کشور می‌شدند، امانوئل ماکرون،‌ رئيس‌جمهوری فرانسه، به بیروت رفت و پس از دیدار با مقامات لبنانی، کمک‌های مالی به این کشور را مشروط به این دانست که "اصلاحات سیاسی جدی" در لبنان صورت گیرد. لبنانی‌های بسیاری ندانم‌کاری و بی‌کفایتی و فساد دولتی را از جمله دلایل وقوع این فاجعه می‌دانستند. بسیاری خواستار کناره‌گیری مقامات و محاکمه مسئولان شدند. اعتراضات خیابانی که مدتی بود به دلیل شیوع بیماری کووید-۱۹ معلق شده بود، از سر گرفته شد.

دهم اوت، حسن دیاب، نخست‌وزیر، استعفا کرد. همان شب،‌ دونالد ترامپ برای کمک به لبنان اعلام آمادگی کرد. در نهایت، با حمایت سازمان ملل، در نخستین روزهای پس از انفجار، حدود ۲۵۰ میلیون یورو کمک مالی برای آسیب‌دیدگان فراهم شد. دهم دسامبر، دادگاهی در لبنان حسن دیاب و سه تن از وزرای پیشین وی را به "سهل‌انگاری و اهمال در انجام وظیفه" متهم کرد.

خبرهای خوش

هرچند شیوع بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ و افزایش تنش‌های منطقه‌ای و تداوم جنگ‌های خانمان‌سوز تصویری نه چندان امیدوار کننده از سال ۲۰۲۰ ترسیم می‌کند، خبرهای امید بخشی هم در این سال بی‌سابقه منتشر شد.

بحران کووید-۱۹ پیامدهای غیرمنتظره‌ای نیز به‌همراه داشت. برای نمونه، وقتی که محدودیت‌ رفت‌و‌آمد و قرنطینه‌ی گسترده مردمی در کشورهای صنعتی به اجرا گذاشت شد، طبیعت جان تازه گرفت. تصاویری حیوانات وحشی که در سطح شهرهای بزرگ آسیا و اروپا و آمریکا به گشت و گذار مشغول بودند، در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد و بسیاری را شگفت‌زده و همزمان امیدوار کرد که حفظ حیات وحش ممکن است، اگر اندکی به طبیعت فرصت دهیم.

شیوع ویروس کرونا، همچنین مقامات چین را واداشت که سرانجام فروش و مصرف گوشت برخی حیوانات از جمله سگ را ممنوع کنند و بپذیرند که باید کنترل بیشتری بر تجارت حیوانات وحشی در این کشور اعمال شود.