واکسن آکسفورد-آسترازنکا؛ آیا خطر لخته شدن خون وجود دارد؟

سازمان بهداشت جهانی و آژانس دارویی اروپا می‌گویند که مزایای این واکسن بیش از خطرات آن است.

دانشمندان و تایید کنندگان ایمنی داروها در سراسر جهان در تلاش هستند تا دریابند که آیا این واکسن است که در واقع باعث این سکته‌های مغزی شده و تا چه حد خطر بروز احتمالا جدی است و این چه معنایی برای برنامه واکسیناسیون برای مقابله با کووید۱۹ دارد.

آیا واکسن باعث ایجاد لخته خون می‌شود؟

در حال حاضر ما این را نمی‌دانیم.

آژانس دارویی اروپا که اطلاعات مربوط به ایمنی را بررسی کرده، می‌گوید: "این اثبات نشده، اما ممکن است."

این سازمان باید این مسئله را بررسی کند که آیا موارد گزارش شده درباره لخته شدن خون یک عارضه جانبی است یا اتفاقی است که بطور طبیعی رخ داده است. مشخص شدن چنین چیزی وقتی که با اتفاق‌های نادر روبرو هستیم بسیار سخت است. از طرف دیگر، اگر که در هر ۱۰ هزار نفر، یکی دچار لخته‌های جدی خون باشد، در این صورت پاسخ مشخص است.

من با دانشمندان شناخته شده‌ای صحبت کردم که بعضی از آن‌ها در این مورد تردید دارند و برخی دیگر به میزان زیادی در این مورد متقاعد شده‌اند.

بعضی به ماهیت بسیار غیرمعمول این لخته‌ها به عنوان نشانه‌ای که می‌تواند در جریان باشد، اشاره می‌کنند. این لخته‌ها اغلب همزمان با مقادیر کم پلاکت خون ظاهر می شوند، که یکی از اجزای اصلی لخته خون است.

شماری دیگر می گویند دلایل کافی وجود ندارد.

خطر تا چه حد جدی است؟

ممکن است که خطر کاملا صفر باشد، زیر ثابت نشده که واکسن باعث لخته شدن خون در مغز می‌شود.

موسسه پل ارلیخ در آلمان ۳۱ مورد لخته شدن خون و ۹ مورد مرگ از ۲ میلیون و هفتصد نفری که در آن جا واکسینه شدند را گزارش کرده است.

با این حال، جدیدترین اطلاعات از بریتانیا که تعداد زیادی را تاکنون واکسینه کرده حاکی از میزان لخته شدن خون کمتری است، تنها پنج مورد در ۱۱ میلیون نفری که واکسینه شدند.

آژانس دارویی اروپا که اطلاعات بدست آمده از سراسر جهان را بررسی کرده، برآورد می‌کند که خطر ابتلا به لخته شدن خون در افراد زیر ۶۰ سال که واکسن آکسفورد-آسترازنکا را دریافت کردند یک نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است.

دکتر پیتر آرلت، مسئول نظارت بر ایمنی این سازمان گفته که این "بیشتر از آن چیزی بود که انتظار داشتیم ببینیم."

با این حال مشخص نیست که میزان بروز این لخته‌های خون در مغز واقعا چقدر است. برآوردها از حدود دو مورد تا نزدیک به شانزده مورد در هر یک میلیون نفر در سال در زمان های عادی متفاوت است و ویروس کرونا هم ممکن است باعث بروز آن‌ها شود.

چرا بین بریتانیا و آلمان تفاوت وجود دارد؟

اگر که عامل بروز این لخته های خون واقعا به واکسن مرتبط باشد، احتمالا باید انتظار آمار مشابهی در کشورهای مختلف داشته باشیم. حال آن که این آمار و ارقام در بریتانیا و آلمان تفاوت زیادی دارند.

یک بحث این است که نوع افرادی که این واکسن را دریافت کرده‌اند، متفاوت هستند.

در بریتانیا بطور گسترده‌ای تزریق این واکسن از افراد مسن شروع شد، در حالی که آلمان به دلیل فقدان داده‌های بالینی یکی از کشورهایی بود که در ابتدا تزریق واکسن را در افراد بالای ۶۵ سال ممنوع کرد. به جای آن در این کشور نزدیک به ۹۰ درصد کسانی که واکسن آسترازنکا را دریافت کردند، تصور می‌شود که زیر ۶۰ سال بودند.

عوارض جانبی بطور کلی در افراد جوان شدیدتر است به این دلیل که آن‌ها دارای واکنش ایمنی قوی تری هستند که این شاید یکی از دلایل احتمالی باشد که چرا در بریتانیا موارد کمتری از لخته شدن خون پس از تزریق واکسن آکسفورد- آسترازنکا دیده می‌شود.

با این حال لخته شدن خون بطور طبیعی در زنان جوان بیشتر شایع است و مصرف قرص خطر بروز آن را افزایش می‌دهد. بنابراین میزان طبیعی خطر بروز، چه افراد واکسینه شده باشند، چه نشده باشند می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد.

اشاره کردن به همه این عوامل می‌تواند چالش برانگیز باشد، اما آژانس دارویی اروپا گفته است که که هیچ عامل مشخصی مثل سن، جنسیت و یا سابقه پزشکی که بتواند درخطر بروز لخته شدن خون نقش داشته باشد، پیدا نکرده است.

آیا واکسن آسترازنکا ایمن است؟

هیچ چیز در پزشکی کاملا بی خطر نیست، حتی روش‌های درمانی با خطر بالا در شرایط مناسب بکار برده می‌شوند.

داروهای شیمی درمانی، عوارض جانبی شدیدی دارند، اما بسیار ارزشمند هستند. حتی داروهای مسکن بدون نسخه مثل پاراسیتامول و ایبوپروفن عوارض جانبی شدیدی دارند که البته بسیار نادر هستند.

تصمیم واقعی همیشه این است که آیا مزایا بیشتر از خطرات است.

این امر به ویژه درهمه گیری چالش برانگیز است. بطور معمول قبل از دادن دارویی جدید به تعداد کثیری از مردم برای اثبات ایمنی "اصل احتیاط" در نظر گرفته می‌شود. اما در زمان همه گیری، هر گونه تاخیری در واکسیناسیون به قیمت از دست رفتن جان تمام خواهد شد.

فقط براساس اطلاعات آلمان، اگر یک میلیون نفر واکسینه شوند، انتظار می‌رود که ۱۲ نفر دچار لخته خون شوند و ۴ از آن‌ها هم جان خود را از دست بدهند.

اما اگر یک میلیون نفر از افراد ۶۰ ساله به ویروس کرونا مبتلا شوند، ۲۰ هزار نفر از آن‌ها خواهند مرد. اگر یک میلیون ۴۰ ساله کووید بگیرند، ۱۰۰۰ نفر جان خود را از دست خواهند داد و در دهه ۳۰ زندگی این رقم چند صد نفر کمتر خواهد بود.

مزایای واکسیناسیون بطور واضح با بالا رفتن سن افزایش می یابد و کشورهای آلمان و کانادا اجازه داده اند که این واکسن در گروههای سنی بالا تزریق شود. این تصمیمات همچنین براساس واکسن های جایگزین موجود و نیاز به ایمن سازی صورت می گیرد.

جهان به شدت درحال بررسی دقیق داده‌ها است، اما واضح است که این تحقیقات زمان بر است.