در آبان‌ماه سال ۱۳۹۸، نماینده اسرائیل در سازمان ملل، دنی دنون، ایران را به حمایت تسلیحاتی از ارتش ملی لیبی متهم کرد. این در حالی بود که ارتش ملی لیبی و حامیانش، یعنی مصر و امارات متحده عربی، پیش‌تر رژیم جمهوری اسلامی را به کمک به ترکیه برای دور زدن تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه لیبی و انتقال تسلیحات از ترکیه به مصراته متهم کرده بودند.
سران جمهوری اسلامی ایران، که مدام در رسانه‌های دولتی به تبلیغ منفی علیه ارتش ملی لیبی و فرمانده‌اش، خلیفه حفتر، می‌پرداختند، از چگونگی انتقال این تسلیحات ایرانی به لیبی و واگذاری‌شان به ارتش ملی این کشور مطلع نبودند و نمی‌دانستند چگونه ممکن است متحد منطقه‌ای درجه یک آن‌ها در این امر دخیل باشد.
در بخش اول این گزارش به آغاز جنگ داخلی لیبی و نقش ایران در کمک‌رسانی به دولت ترکیه برای ارسال دریایی تجهیزات نظامی به دولت وفاق ملی لیبی پرداختیم. در این بخش به بررسی چگونگی اقدام سوریه برای ارسال و واگذاری تسلیحات ایرانی به ارتش ملی لیبی از طریق دولت مصر می‌پردازیم.
حمایت تسلیحاتی مصر و امارات متحده عربی از ارتش ملی لیبی
دولت مصر، به رهبری عبدالفتاح سیسی، از پیشگامان مبارزه با نفوذ اسلام‌گرایان وابسته به اخوان المسلمین مورد حمایت ترکیه و قطر در شمال آفریقاست و در این راستا، از ابتدای به فرماندهی رسیدن ژنرال خلیفه حفتر، از ارتش ملی لیبی حمایت نظامی و سیاسی کرده است، از واگذاری جنگنده‌های میگ‌ـ۲۱ام (MiG-21M) گرفته تا هلیکوپترهای ترابری میل میـ۸تی (Mil Mi-8T) مازاد نیروی هوایی مصر. این جنگنده‌ها در محافظت از تاسیسات نفتی راس لانوف(link is external) و با شروع عملیات آزادسازی طرابلس، در حملات هوایی(link is external) به پایگاه هوایی ام عطیقه در این شهر نقش مهمی داشتند.
در ماه‌های آغازین «عملیات کرامت»، کمبود هواپیماهای جنگنده و هلیکوپترهای ترابری در نیروی هوایی ارتش ملی لیبی برای پشتیبانی از دیگر نیروهای ارتش ملی به رهبری ژنرال حفتر محسوس بود. در نتیجه، با چراغ سبز عبدالفتاح سیسی، رییس جمهوری مصر، ۱۲ فروند جنگنده میگ ۲۱ام و ام‌اف (MiG-21M and MF) و دست‌کم ۶ فروند هلیکوپتر ترابری میل می-۸تی (Mil Mi-8T) مازاد نیروی هوایی مصر به نیروی هوایی ملی لیبی واگذار شد. تصویر بالا یکی از میل می-۸تی‌ها و تصویر پایین یکی از میگ۲۱های اهدایی مصر را نشان می‌دهد
به‌دنبال تحویل موشک‌های دوش‌پرتابی که قطر از سودان خریده بود و ساقط شدن یک فروند میگ ۲۱(link is external) نیروی هوایی ملی لیبی به‌دست شبه‌نظامیان وابسته به دولت وفاق در ۲۵ فروردین ۱۳۹۸، استفاده از هواپیماهای جنگنده برای حملات هوایی به شبه‌نظامیان دولت وفاق متوقف و به‌جای آن از پهپادهای رزمی وینگ لونگـ۲ ساخت چین و اهدایی دولت امارات متحده عربی استفاده شد.
در پی انهدام(link is external) یک فروند جنگنده سوخو ۲۲ام۲ (Su-22M2) نیروی هوایی ارتش ملی لیبی در ۲۹ خرداد ۱۳۹۸ و سپس، انهدام(link is external) دو فروند هواپیمای باربری ایلیوشین ۷۶تی‌دی اوکراینی در پایگاه هوایی الجفره به‌وسیله پهپاد بایراکتار تی‌بی ۲ ساخت ترکیه، در سوم مرداد ۱۳۹۸، دولت امارات متحده عربی سامانه‌های پدافندی پانتسیر اس۱ایی را به ارتش ملی لیبی واگذار کرد تا بتواند با حملات پهپادهای نیروی هوایی دولت وفاق به هواپیماهای حامل سلاح برای ارتش ملی لیبی مقابله کند. این سامانه‌های پدافندی نخستین پهپاد ترکیه‌ای بایراکتار تی‌بی ۲ نیروی هوایی وفاق را در ۵ مرداد ۱۳۹۸، در نزدیکی پایگاه هوایی الجفره ساقط کردند(link is external). پس از آن، در ۲۲ آذر ۱۳۹۸، ارتش ملی لیبی یک پهپاد بایراکتار دیگر را، این بار در محله مسکونی عین زاره طرابلس، ساقط کرد(link is external). پس از آن، تا جمعه دوم خردادماه ۱۳۹۹، سامانه پدافندی پانتسیر اس۱ ارتش ملی لیبی، در مجموع، دوازده فروند دیگر از پهپادهای بایراکتار تی‌بی ۲ نیروی هوایی دولت وفاق را نیز ساقط کرد.
دو ایلیوشین ۷۶تی‌دی شرکت هواپیمایی اوکراینی «یوروپ‌ایر» (Europe Air) که ۲۹ خرداد ۱۳۹۸(link is external) هنگام تخلیه سلاح برای نیروهای ارتش ملی لیبی مورد حمله پهپاد بایراکتار تی‌بی ۲ در اختیار نیروهای ارتش وفاق ملی قرار گرفتند و در پایگاه هوایی الجفره منهدم شدند. دو تصویر سمت راست، رمپ پروازی این پایگاه را پیش و پس از انهدام هواپیماها نشان می‌دهد (تصاویر از Google Earth)
علاوه بر این، شمار بیشتری از پهپادهای رزمی وینگ لونگـ۲ در اختیار نیروی هوایی ملی لیبی قرار گرفت که در ۱۵ مرداد ۱۳۹۸، از آن‌ها برای انهدام یک فروند ایلیوشین ۷۶تی‌دی حامل سلاح که از استانبول به مصراته آمده بود، استفاده شد(link is external). هواپیمای منهدم‌شده با شناسه کشوری اوکراینی UR-COZ(link is external) پیش‌تر در اسفند ۱۳۹۶و پیش از انتقال تسلیحات از ایران به ترکیه، در پایگاه هوایی «قدر» نیروی هوافضای سپاه پاسداران در فرودگاه مهرآباد دیده شده بود. ذکر این نکته لازم است که چند روز پس از انهدام این ایلیوشین ۷۶تی‌دی حامل سلاح در مصراته، اولنا مالاخووا (Olena Malakhova)، مدیر‌عامل «اسکای آویا ترنس» (Sky Avia Trans)، شرکت مالک این هواپیما، در مصاحبه با رسانه‌های اوکراینی(link is external) ادعای نگارنده را رد کرد و مدعی شد که بار هواپیما کمک‌های بشر‌دوستانه بوده است. مالاخووا که برای سرکشی به هواپیماهای آمبولانس هوایی‌اش و مذاکره درمورد فروش هواپیماهای تشریفاتی به شرکت «پویا ایر»، متعلق به سپاه پاسداران، به تهران سفر کرده بود(link is external)، در جریان ساقط شدن هواپیمای اوکراینی در ۱۸ دی ۱۳۹۸، جانش را از دست داد(link is external).
تصویر پایین هواپیمای ایلیوشین ۷۶تی‌دی با شناسه UR-COZ را در سال ۲۰۱۸ میلادی در پایگاه قدر نیروی هوافضای سپاه پاسداران نشان می‌دهد. این هواپیما، در پانزدهم مردادماه ۱۳۹۸، هنگام تخلیه سلاح برای نیروهای وفاق در رمپ پایگاه هوایی مصراته هدف حمله یک پهپاد وینگ لونگـ۲ متعلق به نیروی هوایی ملی لیبی قرار گرفت و منهدم شد. تصاویر ماهواره‌ای بالا رمپ نظامی پایگاه هوایی مصراته را پیش و پس از انهدام این هواپیما نشان می‌دهد (تصاویر از Google Earth)
اعزام شبه‌نظامیان سوری به لیبی ازجانب ترکیه
به دنبال عملیات ارتش ملی لیبی برای آزادسازی طرابلس، که در فروردین ۱۳۹۸ آغاز شد(link is external)، به‌تدریج نیروهای تحت فرمان ژنرال حفتر موفق به آزادسازی بخش‌هایی از حومه این شهر(link is external) شدند. از میان این بخش‌ها می‌توان به محله صلاح‌الدین در جنوب طرابلس اشاره کرد که در ششم دی‌ماه ۱۳۹۸، به دست ارتش ملی لیبی افتاد. چند روز پس از آن، در ۱۶ دی‌ماه، در گوشه‌ای دیگر از این کشور، نیروهای ارتش ملی لیبی به یک پیروزی مهم دیگر دست یافتند و شهر سرت را آزاد کردند(link is external). پیروزی‌های پی‌در‌پی ارتش ملی لیبی و افزایش احتمال سقوط دو شهر باقی‌مانده تحت تسلط نیروهای نظامی وابسته به دولت وفاق سبب شد دولت ترکیه علنی و بدون نگرانی از تحریم‌های سازمان ملل، شبه‌نظامیان سوری را به لیبی بفرستد، که شماری از آن‌ها نیز پیش‌تر عضو گروه‌های تروریستی وابسته به القاعده بودند.
ارتش ترکیه در آذرماه ۱۳۹۸، از میان دو لشکر حمزه و سلطان‌مراد (فرقة السلطان مراد) در ادلب نیروگیری کرد(link is external) و پس از آموزش، آن‌ها را به فرودگاه غازی‌عینتاب در جنوب ترکیه منتقل و از آن‌جا روزانه بین ۱۱۰ تا ۲۲۰ نفر از آن‌ها را به فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول منتقل کرد تا با هواپیماهای مسافربری لیبیایی به طرابلس اعزام شوند. نخستین گروه از این شبه‌نظامیان در سوم دی‌ماه به لیبی منتقل شدند.
بنابر بررسی‌های نگارنده، در فاصله سوم دی‌ماه ۱۳۹۸ تا ۲۴ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹، ترکیه حدود ۶۶۳۰ شبه‌نظامی سوری را به لیبی اعزام کرد. دیده‌بان حقوق بشر سوریه شمار این شبه‌نظامیان را حدود ۱۳ هزار نفر(link is external) تخمین زده است، که میان آن‌ها ۱۸۰ کودک-سرباز ۱۶ تا ۱۸ ساله مشاهده شده است و همگی از لشکر سلطان‌مراد بوده‌اند.
به گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، ۳۰۴ شبه‌نظامی سوری جانشان را در جنگ لیبی از دست داده‌اند که از این تعداد، ۱۷ نفر کودک-سرباز زیر ۱۸ سال و از تیپ المعتصم، لشکر سلطان‌مراد، تیپ شاهین‌های شمالی، لشکر حمزه و لشکر سلیمان‌شاه بوده‌اند.
تصویر سمت چپ جنگجویان سوری اعزامی ازسوی ترکیه به لیبی را سوار بر یک فروند ایرباس آ۳۲۰ شرکت هواپیمایی آفریقیه حین پرواز از استانبول به طرابلس نشان می‌دهد. تصویر سمت راست یکی از صدها کودک-سرباز سوری اعزام‌شده به لیبی را نشان می‌دهد. این کودک-سرباز به نام ابراهیم که متولد اول آذرماه ۱۳۸۲ بود، جانش را در جنگ لیبی از دست داد
تحویل تسلیحات ایرانی به ارتش ملی لیبی
از آغاز عملیات کرامت (عملية كرامة) ارتش ملی لیبی، به رهبری ژنرال خلیفه حفتر، نیروهای ویژه ارتش کشورهای متحد مانند فرانسه در نبردهای شهری با شبه‌نظامیان وابسته به القاعده، به ارتش ملی لیبی کمک رساندند و در این راستا، شماری از آن‌ها جانشان را از دست دادند؛ به‌عنوان مثال، در ۲۷ تیر ۱۳۹۵، یک فروند هلیکوپتر میل میـ۱۷ (Mil Mi-17) نیروی هوایی ملی لیبی در نزدیکی بنغازی با موشک دوش‌پرتاب گروه تروریستی «سرايا دفاع عن بنغازی(link is external)» (Seraya Defend Benghazi)، که قطر آن را تامین کرده بود، ساقط شد(link is external) که علاوه‌بر کشته شدن خدمه لیبیایی این هلیکوپتر، سه نفر از نیروهای ویژه ارتش فرانسه نیز جانشان را از دست دادند(link is external).
پس از آن، نیروهای ویژه ارتش مصر شانه‌به‌شانه نیروهای ارتش لیبی علیه شبه‌نظامیان وابسته به دولت وفاق ملی در بنغازی جنگیدند و این روند تا سال ۱۳۹۸ ادامه داشت، تا این‌که ترکیه هزاران شبه‌نظامی سوری را به لیبی اعزام کرد تا از آزادسازی طرابلس به‌دست ارتش ملی لیبی جلوگیری کنند.
ترکیه ده‌ها نفربر زرهی، خودروهای ضد‌مین، راکت‌اندازها، توپ‌های خودکششی، توپ‌های ضد‌هوایی، سامانه‌های جنگ الکترونیک و سامانه‌های پدافند ضد‌هوایی کوتاه‌برد و میان‌برد را از طریق دریا به طرابلس ارسال کرد تا هزاران شبه‌نظامی اعزامی به لیبی از آن‌ها استفاده کنند. در دهم بهمن‌ماه ۱۳۹۸، ارتش ملی لیبی با انتشار فیلم محموله یکی از کشتی‌های حامل تسلیحات، این موضوع را افشا کرد(link is external). نیروی دریایی ترکیه برای محافظت از این کشتی‌ها، دو فروند ناوچه(link is external) کلاس اولیور هازارد پِری (Oliver Hazard Perry-Class frigate) را در نزدیکی طرابلس مستقر کرد تا نه تنها از حملات نیروی دریایی ارتش ملی لیبی به کشتی‌های حامل سلاح جلوگیری کند، بلکه با موشک‌های زمین‌به‌هوا از آسیب‌رسانی احتمالی پهپادهای رزمی نیروی هوایی ملی لیبی به این کشتی‌ها نیز جلوگیری کند.
اقدام ترکیه به اعزام شبه‌نظامیان سوری و تسلیحات به لیبی سبب شد ورق به‌نفع دولت وفاق ملی برگردد و موقعیت نیروهای ارتش ملی لیبی در حومه طرابلس تضعیف شود. به‌دلیل تحریم‌های تسلیحاتی و ناتوانی مصر و امارات متحده عربی از تجهیز ارتش ملی لیبی به تسلیحات غربی، این کشورها ارتش ملی لیبی را با تسلیحات روسی و ایرانی خریداری‌شده از سوریه و سودان تجهیز کردند. نخستین بار در ۲۶ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹، تصویری از یک پهپاد انتحاری (Loitering Drone) ابابیل‌ـ‌تی(link is external) (Ababil-T) ساخت صنایع قدس، متعلق به سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح ایران، حین پرواز در حومه طرابلس ثبت شد، که به نظر می‌رسد از طریق سوریه یا سودان در اختیار ارتش ملی لیبی قرار گرفته باشد.
این تصویر در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۹(link is external)، ساعت ۷:۳۹ صبح به وقت محلی در حومه طرابلس تهیه شده که نشان‌دهنده پرواز یک پهپاد ابابیل-تی ساخت ایران برفراز این منطقه است. ابابیل-تی که در عکس سمت راست بالا دیده می‌شود، یک پهپاد انتحاری است که شبه‌نظامیان حوثی مورد حمایت ایران از آن با نام قاصف۱ و ۲، به‌طور گسترده در جنگ یمن علیه نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان سعودی استفاده کرده‌اند
ذکر این نکته ضروری است که در ۱۹ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹، به‌دنبال تلاش دولت اسرائیل برای خشنودی رجب‌طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه، و بهبود روابط سیاسی با دولت آن کشور، دنی دنون (Danny Danon)، نماینده اسرائیل در سازمان ملل، مدعی شد(link is external) نیروهای ارتش حفتر از موشک‌های دهلاویه ساخت ایران علیه شبه‌نظامیان مورد حمایت ترکیه در جنگ لیبی استفاده می‌کنند. اما بنابر بررسی‌های نگارنده و سایر کارشناسان نظامی، در حقیقت، شبه‌نظامیان وابسته به دولت وفاق ملی از موشک‌های یادشده استفاده می‌کنند و آن‌ها احتمالا در تاریخ سوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۸، با کشتی ایرانی «شهر‌کرد» از استانبول به مصراته منتقل شده بودند.
اقدام دولت‌های سودان و سوریه به واگذاری تسلیحات ایرانی به ارتش ملی لیبی، رژیم جمهوری اسلامی ایران را که از دیرباز دشمن ارتش ملی لیبی و ژنرال خلیفه حفتر و حامیان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای‌اش محسوب می‌شود، به متحد غیر‌مستقیم ارتش ملی لیبی در نبرد علیه نیروهای نظامی و شبه‌نظامی حامی دولت وفاق ملی تبدیل کرد.
تصویری که واحد ۷۴ تیپ ۳۰۱ ارتش دولت وفاق ملی از موشک‌های ضدتانک دهلاویه خود در فیسبوک(link is external) منتشر کرده است. درحالی‌که نیروهای نظامی ارتش وفاق از این موشک‌های ضدتانک ایرانی استفاده می‌کنند، نماینده اسرائیل در سازمان ملل، مدعی شد که ارتش ملی لیبی به رهبری ژنرال حفتر از این موشک‌ها استفاده می‌کند
در قسمت سوم و آخر این گزارش، به بررسی نقش ایران به‌عنوان گذرگاه انتقال هواپیماهای جنگنده به لیبی می‌پردازیم
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید