رئیس جدید قوه‌قضائیه ایران و احتمالا رهبری معظم در صف‌ انتظار

اگرچه رئیسی شرایط لازم را بر مبنای تخصص برای قوه قضائیه دارد اما معیار(عادل و مدبر) برای او از نظر بسیاری ایرانیان نامناسب و ناجور است.دلیل این امر،اقداماتی است که او در سال ۱۹۸۹ به‌عنوان جانشین دادستان ایران انجام داد.در این سال،در پایان جنگ ایران وعراق،آیت الله خمینی، رئیسی ۲۸ساله را به هیئت قضائی چهارنفره اعدام مستعار به (هیئت مرگ) منصوب کرد. این هیئت دستور اعدام غیرعمدی حدود ۵۰۰۰هزار زندانی سیاسی را صادر نمود. در آن زمان که آیت الله حسینعلی منتظری به عنوان جانشین خمینی تعیین شده بود به رئیسی و دیگر اعضاء(هیئت مرگ) گفته بود که آنها مسئول وحشتناک‌ترین جنایت مرتکب شده در تاریخ جمهوری اسلامی هستند و تاریخ در آینده از آنها به عنوان قاتلان نام خواهد برد.به دلیل اعتراض به اعدام‌ها،منتظری غائله جانشین خمینی را به خامنه‌ای غائله واگذار نمود. با این‌وجود،پله‌های ترقی رئیسی در حال پیمودن بود.حامی او کسی نبود جز خامنه‌ای، روحانی دیگری از خراسان رضوی که بعد از مرگ خمینی در سال ۱۹۸۹به بالاترین مقام سیاسی در ایران رسید و حمایت او از رئیسی بخت او را بالا برد.

 

از زمان تاسیس قوه قضائیه در سال ۱۹۸۹ تا به حال سه نفر بر این قوه تکیه زده اند:محمد یزدی،محمود هاشمی شاهرودی و صادق لاریجانی که هرکدام در دو دوره پنج‌ساله متوالی خدمت کرده اند.بهرحال،رئیسی از میان این چهار نفر تنها فردی است که تجربه قضائی قبل از منصوب شدن به این سمت را داشته است کما اینکه میتوانست چنین تصدی را مثل دیگر ماخلف اش نداشته باشد. خامنه‌ای در شرف هشتادسالگی است و مسابقه انتخاب جانشینی پس از او مطرح است و رئیسی به چند دلیل از مدعیان جدی به شمار می‌رود.دقیقاً مثل خمینی و خامنه‌ای،رئیسی هم سید و از اعقاب مستقیم حضرت محمد به شمار میرود.رئیسی شاگرد پیشین خامنه‌ای و حامی ثابت‌قدم و وفادار او بوده است. او از نظر دیدگاه محافظه‌کارانه‌اش رابطه حسنه خوبی با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دارد.او دارای تحصیلات حوزوی و دانشگاهی است و مدرک دکترای الهیات دارد.به‌عنوان تولیت دار،او به منابع عظیم مالی آستان قدس رضوی دسترسی داشته است. به عنوان دادستان کل دادگاه ویژه روحانیت، او می‌تواند رقبای روحانی را منکوب کند.او همچنین تجربه قضائی کافی دارد و به‌عنوان عضو هیات رئیسه شورای خبرگان وظیفه یافتن رهبری واجدالشرایط آینده را نیز دارد.

 

به‌هرحال،رئیسی یک سری ضعف‌های جدی هم دارد.با توجه به نقش او در اعدام‌های سال ۱۹۸۹،او از سوی ایرانیان به خاطر سابقه بسیار بد حقوق بشری موردانتقاد شدیدی قرارگرفته است.او همچنین کاریزمااندکی دارد همان‌طور که در روند شکست انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۷مشخص گردید.ازلحاظ سلسله‌مراتب روحانیت،او حجت‌الاسلام است و به درجه مجتهدی(کسی که به مقام اجتهاد میرسد و میتواند در امور دینی و شریعت تفسیر کند و یا میتواند به عنوان مرجع تقلید برای پیروان شیعه و متقیان باشد) نائل نشده است. اما این "مشکلات" به راحتی میتواند حل‌وفصل شود. درست بعد از انتصاب او به عنوان رئیس قوه قضائیه برخی از رسانه های محافظه کار او را با عنوان "آیت‌الله" خطاب کردند.خامنه‌ای خودش در زمان انتخاب رهبری در سال ۱۹۸۹حجت‌الاسلام بود اما پس‌ازآن،سریعاً به مقام آیت اللهی ارتقاء یافت! با وجوداین نواقص،به نظر میرسد رئیسی شانس بیشتری را نسبت به سایر رقبا نظیر صادق لاریجانی(فردی که او به جایش به منصب قوه قضائیه رسید) و یا حسن روحانی،فرزند خامنه‌ای،مجتبی، و یاحسن خمینی نوه آیت‌الله خمینی داشته باشد. لاریجانی در عراق متولد شده و اتهامات فساد جدی علیه او و خانواده‌اش به مشکلات اقتصادی بعد از خروج پرزیدنت ترامپ از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ اوضاع را برای او وخیم‌تر کرده است.

مجتبی خامنه‌ای،هیچ پست و مقام انتصابی و انتخابی را به‌غیراز نقش غیر شفاف اش در بیت رهبری پدرش نداشته است. حساسیت عمومی به جانشینی فامیلی در کشوری که سلطنت پادشاهی را برانداخته میتواند شانس حسن خمینی را نیز کمرنگ کند.

در طی انتخابات سال ۲۰۱۷،اصلاح‌طلبان از هیچ تلاشی برای نشان دادن اثرات زیان‌بار پیروزی رئیسی در انتخابات مضایقه نکردند. بهرحال،اصلاح‌طلبان،سکوت معناداری را در واکنش به انتصاب او به عنوان رئیس قوه قضائیه در پیش گرفته اند.شاید دلیل این امر این است که اصلاح‌طلبان به این درک رسیده اند که می بینند بادهای سیاسی به کدامین جهت در ایران می‌وزد و تلاش می کنند که با ثناگویی فردی که ممکن است به‌زودی رهبر آینده شود همراه شوند.در سیاست آشفته ایران دودوزه‌بازی به‌هیچ‌عنوان گزینه بدی نبوده است.