همه‌پرسی ترکیه: ترس منتقدان خارج کشور از قدرت فراگیر اردوغان

خانواده‌ها، بازو در بازوی هم، و بچه‌ها، بستنی به دست صف کشیده‌اند. بعضی از زنان حاضر روسری به سر دارند و بعضی دیگر موهای رنگ کرده و طلایی‌شده‌ را به رخ می‌کشند. مردان سرخوشانه خوش و بش می‌کنند و به ترکی برای هم جوک می‌گویند.

آن سوی خیابان، ماموران پلیس در لباس شخصی با احتیاط نظاره‌گر صحنه‌اند.

حدود ۲۵۰ هزار هلندی ترک‌تبار شرایط شرکت در این انتخابات را دارند و در کشور همسایه، آلمان، این تعداد به یک میلیون ترک می‌رسد، حضوری که می‌تواند نتیجه انتخاباتی بسیار تنگاتنک را یکسره دگرگون کند.

دو مرد جوان از رتردام که یک ساعت با لاهه فاصله دارد آمده‌اند تا به قول خودشان در رأ‌ی‌گیری‌ای که به "سرزمین مادری"‌شان مربوط می‌شود شرکت کنند. یکی‌شان که ۲۵ سال دارد با لبخندکی می‌گوید بالاخره یک روزی برمی‌گردد ترکیه و تا آخر عمر همان‌جا می‌ماند و امروز هم رای "بله" را به صندوق می‌اندازند "چون اردوغان آدم خوبی است و خیرش به کشور می‌رسد."

حق نشر عکس.Image captionسینان جان سه سال است که نتوانسته به ترکیه بازگردد.دستگیری ده هلندی ترک‌تبار که برای تعطیلات به ترکیه رفته بودند اما به آن‌ها اجازه خروج داده نشد نشان می‌دهد که ترسهای آدم‌هایی مثل سینان بی‌اساس نیست

"انتقاد، خیانت است"

اما برای آن‌ دسته‌ای که نظرشان با نظر این جوان ۲۵ ساله تفاوت دارد اظهار نظر کردن چندان عاری از ‌خطر نیست.

سینان جان، مستندسازی که فیلم‌های [انتقادی‌اش] او را از چشم جامعه ترک‌تبارهای هلند انداخته می‌گوید در روز رأی‌گیری بقیه شرکت‌کنندگان او را "خائن" خوانده‌اند: "اگر از کارهای اردوغان راضی نباشید و به آن اعتراض کنید، به شما به عنوان کسی که به ترکیه خیانت کرده نگاه می‌کنند. ترس بزرگ‌ترین مشکل ترک‌هاست. به من گفته‌اند اگر پایم را در ترکیه بگذارم بلافاصله من را به زندان می‌اندازند. طرفداران جنبش گولن مرتب تهدید به مرگ می‌شوند و این اوضاع هر روز هم بدتر می‌شود. ترس من این است که این وسط کسی کشته شود."

سینان جان سه سال است که نتوانسته به ترکیه بازگردد. دستگیری ده هلندی ترک‌تبار که برای تعطیلات به ترکیه رفته بودند اما به آن‌ها اجازه خروج داده نشد نشان می‌دهد که ترسهای آدم‌هایی مثل سینان بی‌اساس نیست.

حزب عدالت و توسعه آقای اردوغان می‌گوید کودتای نافرجام ماه جولای سال گذشته زیر سر فتح‌الله گولن بوده که سال‌هاست در آمریکا اقامت دارد.

حق نشر عکسEPAImage captionاردوغان هلندی‌ها را "پس‌مانده نازی‌ها" خواند

قدرت فراگیر اردوغان

ترک‌ها اولین بار به عنوان "کارگران مهمان" و در دوره رونق اقتصادی بعد از جنگ در سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ به هلند مهاجرت کردند و حالا نسل‌های سوم و چهارم‌شان در این کشور متولد شده‌اند.

خیلی از کسانی که در این جامعه سکولار متولد شدند و آموزش دیدند احساس نزدیکی بیشتری به کشور اسلامی که نیاکانشان از آن آمده‌اند دارند و این نوستالژی رومانتیک با فعالیت‌های تبلیغاتی شبکه‌های ماهواره‌ای که توسط دولت ترکیه تغذیه مالی می شوند تدوام پیدا کرده است.

قدرت فراگیر را می‌شود در تأثیر دولت ترکیه در شهروندان مهاجرت کرده‌اش دید.

هاکان بویوک که برای هفته‌نامه هلندی-ترکیِ "زمان ونداگ" کار می‌کند اخیراً به پیشنهاد پلیس هلند باید احتیاط بیشتری به خرج بدهد چون بارها به مرگ تهدید شده است. او می‌گوید:"اتحادیۀ دموکرات‌های اروپا" همان کار "حزب عدالت و توسعه" را در اروپا می‌کند. سازمان "دیانت" که به گسترش برنامه‌های مذهبی مشغول است و توسط دولت ترکیه تأمین مالی می شود ۱۵۰ مسجد را فقط در هلند اداره می‌کند."

ماه گذشته پلیس هلند مجبور شد برای متفرق کردن طرفداران اردوغان در بیرون کنسولگری ترکیه در رتردام که به عدم صدور مجوز سخنرانی برای دو وزیر ترک اعتراض داشتند از ماشین آب‌پاش استفاده کند.

آقای اردوغان آرام ننشست و پاسخ این عمل را داد و هلندی‌ها را "پس‌مانده نازی‌ها" خواند و متهمشان کرد به این که در کشتار مسلمانان بوسنیایی در سِربرِنیتسا در سال ۱۹۹۵ نقش داشته‌اند.

این اظهار نظرها، به گفتۀ تیجیل سونیر، یک استاد رشته مردم‌شناسی فرهنگی در دانشگاه آزاد آمستردام، باعث می‌شود تا ترک‌تبارهای هلند به اردوغان علاقه بیش‌تری پیدا کنند. او می‌گوید:"ترک‌تبارهای هلند آقای اردوغان را از دریچه عینکی می‌بینند که در آن همه چیز قشنگ و خرم دیده می‌شود. آن‌ها بخش منفی سیاست‌های او را از نزدیک تجربه نمی‌کنند و نمی‌بینند که اقتصاد ترکیه دارد از هم می‌پاشد. آن‌ها با فاصله او را نظاره می‌کنند و محو روش‌های قلدرانه‌ای می‌شوند که او با آن‌ها سیاست‌هایش را پیش می‌برد."

حق نشر عکس.Image captionخیلی از کسانی که در جامعه سکولار هلند متولد شدند و آموزش دیدند احساس نزدیکی بیشتری به کشورشان دارند

ناسازگاری فرهنگ سیاسی

هان تِن بروک، سخنگوی امور خارجه حزب لیبرال VVD (حزب مردم برای آزادی و دموکراسی) در هلند، می‌گوید:"ما بسیار نگران هستیم. این‌جا کشوری آزاد و باز است. این کنترل مخفیانه مردم باعث خاموش شدن صدای آن‌ها می‌شود. ما شاهد چیزهایی مثل انحراف ایجاد کردن [در جریان دموکراسی]، تهدید و خشونت هستیم. این طور رفتارها در این کشور جایی ندارند. آمار گزارش‌های پلیس دربارۀ ترک‌هایی که توسط ترک‌های دیگر تهدید شده‌اند رو به افزایش است. به هر حال این‌ها شهروندان هلندی هستند و این دارد در قلب جامعه ما رخ می‌دهد."

دولت هلند معتقد است "این تعلق خاطر به کشوری که دارد توسط یک رهبر تمامیت‌خواه و درست در نقطه مقابل تساهل لیبرال‌های هلندی اداره می‌شود یکی از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه تلفیق فرهنگی ترک‌ها با [ارزش‌های] کشور هلند است."

امروز بعضی از محله‌های طبقه کارگر بر اساس تفاوت‌های قومی از همدیگر جدا شده‌اند، مثل فِیِنورد در روتردام و شیلدرسوِیک در لاهه.

یک تنش دیگر بین "ترک‌های مفتخر" و ناسیونالیست‌های سفیدپوست هلندی مثل اروین است که به من می‌گوید "ترک‌ها لازم است کمی بیشتر هلندی شوند. من نمی‌گویم حالا دمپایی هلندی پایشان کنند، اما این قدر چسبیدن به گذشته هم دیگر معنا ندارد."

پروفسور سونیر معتقد است این بخش فرهنگی از ماجرا به مراتب مهم‌تر از بخشی است که از فشارهای آنکارا ناشی می‌شود. به نظر او "اگر ما همینطور به خارجی خطاب کردن آن‌هایی که پس‌زمینه ترک دارند ادامه بدهیم، حتی آن‌هایی که اینجا به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند، این احساس به وجود می‌آید که آن‌ها حتی وقتی پاسپورت هلندی دارند، به زبان هلندی حرف می‌زنند و تحصیلاتشان را در همین کشور انجام داده‌اند، هنوز نمی‌توانند به مراحل بالاتری دست یابند. این تاثیرش از تمام کارهایی که اردوغان [برای تحریک این دسته] می‌کند بیش‌تر است."

حزب عدالت و توسعه که طرفداران زیادی در ترکیه دارد در بین ترک‌هایی که خارج از ترکیه متولد شده‌اند به مراتب پرطرفدارتر است. در انتخابات ترکیه در نوامبر ۲۰۱۵، هفتاد درصد هلندی‌های ترک‌تبار به اردوغان رأی دادند.

این نفوذ سیاسی گسترده روی این اقلیت پرجمعیت نه تنها معضلی اساسی برای هلند، بلکه برای تمام اروپاست.