همه برابرند، بعضی‌ها برابرترند

بحث حجاب زنان، به مثابه یک بحث چند لایه، سال‌هاست که به یکی از موضوعات ثابت، نه تنها در جوامع مسلمان که حتی در دنیای غرب بدل شده است.

در هفته آخر آوریل، دو بحث هم‌زمان در مورد حجاب، در دو نقطه متفاوت جهان بالا گرفت. در بلژیک، پارلمان داشت پیشنهاد مربوط به ممنوعیت استفاده از برقع (نقاب) را در فضاهای عمومی به رای می‌گذاشت و در ایران، مسئولان حکومتی اعلام کردند که قصد اجرای راهکارهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب را دارند.

براساس قانون منع استفاده از برقع، اگر زنی در کشور بلژیک تمام بدن (شامل صورت)‌ اش را بپوشاند، 15 تا 25 یورو جریمه خواهد شد یا یک تا هفت روز به زندان خواهد رفت.

از آن سو در ایران براساس راهکارهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب، تمام دستگاه‌های دولتی موظف شده‌اند محدودیت‌های تازه‌تر و بیشتری را درباره حجاب زنان و جداسازی جنسیتی در فضاهای عمومی اجرا کنند.

عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای، خواستار عدم تصویب قانون ممنوعیت استفاده از برقع در فضاهای عمومی در بلژیک شد و آن را تجاوز به حقوق بین‌الملل خواند. در بخشی از این بیانیه آمده است: «ممنوعیت کلی پوشاندن تمام صورت می‌تواند به نقض حق ابراز عقیده و مذهب زنانی که نقاب را برای بیان هویت یا عقایدشان انتخاب می کنند بینجامد.»

دیده‌بان حقوق بشر نیز در بیانیه مشابهی، ضمن بیان خواست عدم تصویب این قانون، این چنین موضع‌گیری می‌کند: این مصوبه حقوق کسانی را که پوشیدن حجاب را انتخاب می‌کنند نقض می‌کند و هیچ کمکی به کسانی که مجبور به پوشیدن حجاب می‌شوند نمی‌کند.

هیچ یک از این دو سازمان حقوق بشری بزرگ، تاکنون هیچ واکنشی به تشدید سرکوب علیه زنان در ایران به دلیل حجاب اجباری نشان نداده‌اند.

در این یادداشت کوتاه قصد نقد فمینیستی بیانیه‌های عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر را ندارم، همچنین نمی‌خواهم به این بحث مفصل وارد شوم که آیا نقاب، همان حجاب است یا با آن تفاوت دارد؟ آیا نقاب، یک نوع لباس است که استفاده از آن مشمول حق آزادی پوشش شود؟ و...

در اینجا تنها می‌خواهم نگاه دقیق‌تری داشته باشم درباره نحوه برخورد این دو سازمان حقوق بشری بر قانون‌گذاری در مورد حجاب در دو کشور مختلف، بلژیک و ایران.

همان‌گونه که حق آزادی انتخاب حجاب به عنوان پوشش وجود دارد، حق آزادی بی‌حجاب بودن نیز بخشی از حق آزادی پوشش است. همانطور که حق آزادی بیان عقاید مذهبی باید به رسمیت شناخته شود، حق ابراز نکردن اعتقادات مذهبی نیز باید به رسمیت شناخته شود، همانطور که حق آزادی اعمال عقاید مذهبی محترم است، حق آزادی عدم اجرای دستورات مذهبی نیز باید محترم شناخته شود.

اما در ایران، از فردای به قدرت رسیدن مذهبی‌ها در بهمن 1357، با اعلام دستور حجاب اجباری، حق زنان برای انتخاب آزادانه نوع پوشش خود و حق زنان غیر مسلمان یا زنان غیرمذهبی برای ابراز اعتقادات غیر مذهبی و یا عدم اجرای آنها، به مدت 31 سال، نقض شده است.

طرح تازه دولت، در واقع دور جدیدی از سرکوب و اعمال فشار بر زنان در خیابان‌ها، محل‌های کار، دانشگاه‌ها و مدرسه‌ها، ورزشگاه‌ها و سایر فضاهای عمومی را آغاز می‌کند. به این ترتیب حقوق اولیه زنان ایرانی که نیمی از جمعیت 70 میلیون نفری را شامل می‌شوند، به‌عنوان بشر نقض می‌شود بی آن که سازمان‌های بزرگ حقوق بشری نگرانی خود را در مورد آن ابراز کنند یا بیانیه‌ای در مورد آن صادر کنند. در حالی که همین سازمان‌ها، به فوریت و با حرارت فراوان، درباره قانون‌گذاری راجع به نقاب زنان مسلمان در بلژیک، که تنها مساله 25 تا 30 زن است، مخالفت خود را اعلام می کنند.

وقتی از حقوق بشر حرف می‌زنیم، از حقوق جهانی، استثنا ناپذیر و غیرقابل اولویت بندی همه بشریت صحبت می‌کنیم. اما به نظر می‌رسد عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر، به اصول دیگری برای واکنش نشان دادن یا ندادن، در مورد مساله اجبار برداشتن نقاب در بلژیک و مساله اجبار گذاشتن حجاب در ایران معتقدند.

به نظر می‌رسد زمان آن رسیده که این دو سازمان حقوق بشری صریحا موضع خود را در مورد موضوع تشدید سیاست‌های سرکوب در مورد حجاب اجباری در ایران اعلام کنند.

در غیر این صورت آنها تا همیشه یک توضیح به زنان ایرانی بدهکار خواهند بود: این‌که چرا به سادگی، مسئله اجبار حجاب برای میلیون‌ها زن ایرانی و سرکوب، تحقیر و تعقیب آنان را نه به دلیل این‌که حجاب ندارند بلکه تنها به دلیل این‌که شکل روسری و مانتویشان کمی با معیارهای اعلام شده توسط جمهوری اسلامی متفاوت است، بی‌اهمیت و فاقد اولویت دانسته‌اند؟

در دیدگاه این دو سازمان چه فرقی میان زنان مسلمانی که در بلژیک می‌خواهند نقاب بزنند با زنان غیرمذهبی در ایران که می‌خواهند حجاب نداشته باشند وجود دارد؟ و شاید بهتر است بپرسیم: چه فرقی میان ایران و بلژیک وجود دارد؟ آیا صرف شهروند کشوری چون ایران بودن، اهمیت نقض حقوق اولیه بشری را پایین‌تر می‌آورد؟