بحران جنگ در سوریه و چالش های پیش رو

نشست سه جانبه آنکارا میان رؤسای جمهور ترکیه، ایران و روسیه که هدف از آن، یافتن راه حل برای پایان دادن به بحران در جنگ در سوریه بود، بدون اینکه نتیجه ای در پی داشته باشد، پایان یافت، زیرا هر یک از این کشور ها، هدفی را دنبال می کند که تفاوت زیادی با اهداف دیگران دارد. در حالی که ملت سوریه در آرزوی پایان یافتن جنگ و رسیدن به صلح و آرامش است، روسیه، ترکیه و ایران هیچ تصمیمی برای خاتمه جنگ ندارند و تداوم آن را به سود منافع استراتژیک خود می دانند. تنها مسئله ای که برای مقابله با بحران ادلب در این نشست روی آن تمرکز صورت گرفت، زمانبندی جدیدی برای پیگیری بحران جنگ در سوریه بود. اما پرسشی که در زمینه مطرح می شود این است که آیا هدف از این زمانبندی تلاش برای پایان جنگ در سوریه است و یا این که مهلت دادن به اردوغان است تا پیش از آغاز حمله نظامی مسکو و دمشق، نیرو های "جبهه فتح شام" و سایر گروه های مسلح را از مناطقی که جنگ در آن ها کاهش یافته است، بیرون کند؟

یا این که هدف از این مهلت، تلاشی برای فراهم کردن زمینه رقابت میان واشنگتن و آنکارا برای ایجاد منطقه امن در سوریه است؟

در حالی که همه می دانند درگیری های سوریه تا هنوز راه درازی در پیش دارد و پایان جنگ در ادلب نمی تواند بحران جنگ در سوریه را پایان دهد، اما سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه می گوید جنگ در سوریه به پایان رسیده است. در سال 2015، روسیه بدون این که اهداف مشخصی را مطرح کند، وارد جنگ سوریه شد و ادعا کرد که مشارکت نیرو های روسی در جنگ سوریه، موقتی است. سپس بدون این که اشاره ای به اهداف و برنامه های خود در سوریه کند، پایان عملیات نظامی خود را در سوریه اعلام کرد و شماری از نیرو های جنگی خود را از میدان نبرد خارج کرد. پس از مدتی معلوم شد که تمامی این هیاهو، تنها یک نیرنگ نظامی برای گسترش نفوذ روسیه در خاور میانه بوده است و بس.

تردیدی نیست که آغاز گفت و گو ها به منظور دستیابی به یک راه حل سیاسی برای پایان دادن به بحران سوریه، نیازمند انتظار برای تدوین قانون اساسی جدید سوریه نبوده است، زیرا از دید دولت سوریه، مسئولیت کمیسیون بررسی قانون اساسی، ایجاد قانون جدیدی نیست بلکه تلاشی برای بازنگری قانون اساسی کنونی در سوریه است.

نبرد ادلب که ترکیه تأخیر آن را از روسیه و ایران خریداری کرد، چیزی جز یک بازی سیاسی به دست آنکارا نیست، این معرکه پیش از این که یک درگیری نظامی باشد، یک نمایش سیاسی برای تأمین منافع اردوغان است. عملیات نظامی که برای کنترل مناطق شرقی حلب راه اندازی شده بود، موفقیت آن مرهون یک تفاهم میان روسیه و ترکیه بود که در فرجام، با نبرد "غوطه" در ازای ورود ارتش ترکیه به شمال سوریه و در سایه عملیات "شاخه زیتون" و "سپر فرات" به پایان رسید.

از سوی دیگر، موفقیت عملیات نظامی برای تصرف جنوب سوریه، به ویژه در شهرهای درعا و قنیطره نیز وابسته به تفاهم قبلی میان آمریکا، روسیه، اردن و اسرائیل بود.

جالب است که روسای جمهوری همین سه کشور که با شعار مبارزه علیه تروریسم، وارد درگیری های سوریه شدند اکنون در پایان اجلاس آنکارا با صدور اعلامیه ای با هر گونه اقدام نظامی در سوریه تحت پوشش مبارزه علیه تروریسم ابراز مخالفت می کنند. شکی نیست که این اعلامیه، به صورت واضح اشاره به عملیات نظامی ایالات متحده و نیرو های دموکراتیک سوریه دارد که منجر به شکست داعش و بیرون رندان آن از شهر رقه و مناطق شرق دریای فرات شد.

با  آن که میلیون ها تن از شهروندان سوریه در دشوار ترین شرایط اردوگاه های مختلف به سر می برند اما علت به تأخیر انداختن تلاش ها برای بیرون رفت از بحران کنونی سوریه از سوی کشورهای روسیه، ترکیه و ایران تا هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد.

عامل جنگ و نا امنی در سوریه، چه به باور رژیم بشار اسد و همدستانش، یک توطئه ای منطقه ای و یا بین المللی و یا هم به عنوان جنگ جهانی قلمداد شود، نمی تواند دلیلی برای دست برداری از تلاش برای حل مسالمت آمیز این بحران باشد. بحران سوریه نقش اثر گذاری در ایجاد تغییرات بزرگ ژئوپلیتیک داشته و توانسته است منافع استراتژیک کشور های مختلف را بر آورده کند، اما برای ملت سوریه، این بحران جز فاجعه، سود دیگری در پی نداشته است. چه کسی برای منفعت سوریه تصمیم خواهد گرفت و آتش جنگ در این کشور چه زمانی ممکن است خاموش شود؟  نیرو های خارجی درگیر جنگ چه وقت سرزمین سوریه را ترک خواهند کرد تا مردم سوریه زمام امور کشور خود را در دست گیرند؟

تا به امروز روشن است که جنگ سوریه ، خواه یک "توطئه" منطقه ای و بین المللی باشد یا "جنگ جهانی" ، مطابق گفتمان رژیم و متحدان آن ، یا تلاش برای فرار از بحران سیاسی که منجر به قیام مسالمت آمیز در آغاز شد ، طبق گفتار مخالفان ، در ایجاد متغیرهای مهم در جنگ ژئوپلیتیک نقش داشته است. چرخش در خاورمیانه. این برای چندین مهمانی در داخل و خارج از کشور به اهداف بسیاری رسیده است. اما واقعیت سوریه امروز و موقعیت و نقش سوریه چیست؟ چه کسی نیروهای روسی ، آمریکایی ، ایرانی و ترکیه را از آن خارج می کند؟