بررسی ادعای ایران درباره «مذاکرات جدی» برای صادرات گاز به اروپا

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران با اشاره به خط لوله انتقال گاز ترکیه به اروپا از طریق یونان، موسوم به ترانس آناتولی، گفت: فقط بحث برطرف شدن «موانع سیاسی» است و «اگر اروپا تمایل داشته باشد ما محدودیتی نداریم».

با این حال شواهد درباره درست بودن اظهارات این مقام وزارت نفت ایران در دست نیست و زیرساخت‌هایی نیز برای این اقدام ایجاد نشده است.

دویغو داغ، مسئول بخش همکاری‌های بین‌المللی خط لوله «ترانس آناتولی» موسوم به «تاناپ» به رادیو فردا گفت: تنها منبع گاز این خط لوله، فاز دوم میدان «شاه دنیز» آذربایجان است و هیچ برنامه‌ای برای تغییر منابع ترانزیت گاز یا مذاکره پیرامون آن وجود ندارد.

به گفته خانم داغ، بر اساس قراردادی که کنسرسیوم احداث این خط لوله با دولت ترکیه امضا کرده، نقطه ورودی آن مرز گرجستان و نقطه خروجی آن یونان است و اگر روزی منبع دیگری برای انتقال گاز لازم باشد، باید خط لوله جداگانه‌ای کشیده شود.

وی تأکید کرد کرد که ایجاد خط لوله جدید نیازمند امضای قرارداد میان ایران و شرکت‌های اروپایی خریدار و سپس عقد قرارداد با کنسرسیوم تاناپ است.

آقای منتظرتربتی نگفته است با کدام «شرکت‌های ترک» مذاکره شده است، اما فقط تنها شرکت ترکیه‌ای کنسرسیوم تاناپ، یعنی شرکت «بوتاش»، صلاحیت مذاکره دارد. (بوتاش ۳۰ درصد، شرکت ملی نفت آذربایجان، «سوکار» ۵۸ درصد سهم و شرکت بریتیش پترولیوم ۱۲ درصد از سهام پروژه خط لوله تاناپ را در اختیار دارند)

شرکت ملی نفت آذربایجان نیز در پاسخ به رادیو فردا وجود هرگونه مذاکره با ایران پیرامون انتقال گاز این کشور به اروپا از طریق تاناپ را رد کرد.

به گفته این شرکت، فعلا در فاز اول خط لوله، قراردادی ۲۵ ساله با ترکیه و اروپا برای فروش سالانه ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز میدان شاه‌دنیز آذربایجان (شامل ۶ میلیارد متر مکعب فروش گاز به شرکت بوتاش ترکیه) امضا شده و نیازی به منبع جدید گاز نیست.

این شرکت تأکید کرد که ایران برای صادرات گاز اول باید با شرکت‌های اروپایی قرارداد امضا کند و بدون قرارداد رسمی میان فروشنده و خریدار گاز، وارد مذاکره در اینباره نخواهد شد.

نقشه خط لوله‌های انتقال گاز به اروپا از آذربایجان، ترکیه و یونان

سال ۲۰۱۳ کنسرسیوم‌هایی برای توسعه فاز دوم میدان شاه‌دنیز آذربایجان در دریای خزر و احداث خط لوله ۳۵۰۰ کیلومتری کریدور جنوبی که از آذربایجان، گرجستان و ترکیه گذشته و با عبور از یونان تا ایتالیا (بخش اروپایی خط لوله موسوم به ترانس آدریاتیک) امتداد می‌یابد تشکیل شد و ارزش این پروژه‌ها نزدیک ۴۰ میلیارد دلار است.

انتقال گاز آذربایجان به ترکیه از سال گذشته آغاز شده و بر اساس پیش بینی‌ها سال آینده صادرات گاز به اروپا آغاز خواهد شد.

ظرفیت فاز اول بخش اروپایی این خط لوله (ترانس آدریاتیک) انتقال سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب است و تا ۲۵ سال فقط گاز آذربایجان را که خود سهمی ۲۰ درصدی در آن دارد، منتقل خواهد کرد.

ترانس آدریاتیک قرار است در نیمه‌های دهه آینده میلادی ظرفیت انتقال گاز خود را دو برابر کند و دو ماه پیش مناقصه‌هایی برای ارزیابی تمایل فروشندگان جدید گاز به مشارکت در پروژه‌های جدید برگزار کرد که ایران در این مناقصه حتی شرکت نکرد.

آذربایجان می‌گوید گاز کافی برای فاز دوم ترانس آدریاتیک را نیز دارد و در مناقصه نیز شرکت کرده است. گفته می‌شود روسیه نیز در این مناقصه شرکت کرده است.

در رابطه با ادعای مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران مبنی بر «جدی بودن» مذاکرات با یونان، الهام شبان، مدیر مرکز مطالعات نفت خزر در باکو، به رادیو فردا گفت که یونان پارسال ۴.۷ میلیارد متر مکعب مصرف گاز داشت که ۷۰ درصد آن از طریق روسیه و بقیه از طریق واردات گاز مایع (ال ان جی) تامین شد.

به گفته الهام شبان، «این کشور همچنین قرارداد ۲۵ ساله‌ای برای خرید سالانه ۱ میلیارد متر مکعب گاز آذربایجان امضا کرده که از سال آینده تحویل داده خواهد شد و اصولا ظرفیت اضافی برای خرید گاز ندارد که با ایران یا کشور دیگری وارد مذاکره شود».

ترکیه به غیر از کریدور جنوبی همچنین میزبان خط لوله عظیم «جریان ترک» است که هم اکنون بخش روسیه و ترکیه آن تکمیل شده و قرار است سالانه نزدیک ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز روسیه را به کشورهای اروپای شرقی و منطقه بالکان تحویل دهد. روسیه می‌خواهد این خط لوله از طریق بلغارستان وارد اروپا شود.

آقای شبان می‌گوید پیدا کردن مشتری گازی برای ایران در اروپا در شرایط رقابتی فعلی و خصوصا تحریم‌ها بسیار دشوار خواهد بود.