سانحه نفتکش ایرانی؛ آنچه تا امروز می‌دانیم

تلاش امدادگران چینی برای خاموش کردن آتش نفتکش سانچی، و نجات سرنشینانش یک هفته در شرایط جوی بد و انفجارهای پیاپی روی عرشه کشتی سانچی ادامه داشت. با آن که روز جمعه گروهی چهار نفره از امدادگران چینی موفق شدند خود را به انتهاش عرشه سانچی برسانند، اما به دلیل حرارت حدودا ۹۰ درجه‌ای بدنه کشتی نتوانستند داخل کشتی بروند و تنها موفق شدند بقایای دو جسد و جعبه سیاه کشتی را بیرون بیاورند

تصویرهایی که از این عملیات منتشر شد نشان می‌داد که در حین تلاش امدادگران، انفجارهایی رخ می‌دهد و آتش‌سوزی ادامه دارد.

با آنکه هنوز جزئیات این حادثه اعلام نشده است، اما در این گزارش تلاش شده به بعضی از سوالات اساسی درباره این سانحه دریایی پاسخ داده شود.

درباره قربانیان چه می‌دانیم؟

تعداد خدمه و سرنشینان نفتکش ایران که با نام "سانچی" حرکت می‌کرد، ۳۲ نفر بود که دو نفر از آنها بنگلادشی و بقیه ایرانی بودند.

۲۷ نفر از سرنشینان خدمه کشتی بودند. همسر یکی از افسران و چهار دانشجوی کشتیرانی هم دیگر سرنشینان کشتی سانچی بودند. همراه بردن اعضای خانواده کارکنان و دانشجویان کشتی‌رانی برای کارآموزی روندی معمول است.

تاکنون جسد سه نفر از قربانیان پیدا شده است. یکی از جسدها را امدادگران از آب گرفتند. دو جسد دیگر هم امدادگران چینی از کشتی خارج کردند. به دلیل سوختگی، هنوز هیچ کدام از جسدها شناسایی نشده است و برای یافتن هویت آنها باید آزمایش دی‎ان‌ای انجام شود.

مقام‌های ایرانی می‌گویند پیدا کردن پیکر بقیه سرنشین‌ها دیگر امکان‌پذیر نیست.

حق نشر عکسAFPImage captionحضور بستگان و خانواده سرنشینان نفتکش سانچی در ساختمان شرکت ملی نفتکش ایران در تهران

تصادف کجا رخ داد؟

همان طور که در نقشه زیر می‌بینید، دو کشتی در دریای شرقی چین برخورد کرده‌اند. در نقشه مسیر دو کشتی مشخص شده است. خبرگزاری رویترز نوشته است که برخورد دو کشتی در منطقه‌ای رخ داده است که کمتر مورد استفاده کشتی‌های بزرگ است و بیشتر کشتی‌ها از شرق یا غرب این منطقه عبور می‌کنند.

البته به گزارش خبرگزاری رویترز، ترانسپوندرهای این دو کشتی، ۴۸ ساعت قبل از سانحه، سیگنالی نفرستاده بودند و به همین دلیل، مسیر دقیق این کشتی‌ها مشخص نیست. همچنین مشخص نیست که به چه دلیل سیگنالی از این دو کشتی در این مدت دریافت نشده است.

شواهد ظاهری نشان می‌دهد که احتمالا دماغه کشتی چینی به پهلوی راست نفتکش ایرانی برخورد کرده است. اما هنوز گزارش رسمی براساس اطلاعات جعبه‌های سیاه دو کشتی منتشر نشده است. امدادگران چینی روز جمعه موفق شدند در مدت کوتاهی که روی عرشه بودند، جعبه سیاه کشتی سانچی را پیدا کنند. طبق قانون این جعبه سیاه باید به پاناما، محل ثبت کشتی فرستاده شود.

حق نشر عکسAFP

درباره کشتی‌ها چه می‌دانیم؟

دو کشتی دخیل در این تصادف، یکی متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران بود که با نام سانچی و پرچم پاناما حرکت می‌کرد. کشتی دیگر به نام "کریستال" متعلق به یک شرکت چینی بود که با پرچم هنگ‌کنگ حرکت می‌کرد.

چرا یک نفتکش ایرانی، با پرچم پاناما حرکت می‌کند؟

مثل ماشین که باید جایی ثبت باشد و شماره شهربانی داشته باشد، کشتی‌ها هم باید در جایی ثبت شده باشند.

درحالی که قوانین حاکم بر کشتیرانی، بین‌المللی است، قوانین اداره کشتی‌ها مربوط به کشوری است که کشتی در آن ثبت شده است.

امیر علیزاده، استاد کشتیرانی در دانشگاه سیتی لندن می‌گوید، ثبت کشتی‌های نفتکش در کشورهایی مثل پاناما یا لیبریا بسیار مرسوم است. دلیل این محبوبیت هم به گفته آقای علیزاده، کمتر بودن هزینه‌های اداری ثبت کشتی و همچنین سختگیرانه نبودن قوانین اداره کشتی، از نظر ملیت خدمه، قوانین کاری و بازرگانی است.

حق نشر عکسAFPImage captionنفتکش سانچی، بعد از یک هفته سوختن در آتش

براساس تازه ترین گزارش ، بیش از ۷۰ درصد کشتی‌های تجاری جهان، در کشوری غیر از کشور مالک (یا شرکت مالک) کشتی ثبت شده‌اند و با پرچم کشور دیگری حرکت می‌کنند. به این اقدام در اصطلاح بازرگانی دریایی "پرچم مصلحتی"(Flag of convenience) گفته می‌شود.

این روال، منتقدان زیادی دارد، از جمله اتحادیه جهانی کارگران حمل و نقل، که این روال را ظلم به کارکنان کشتی‌ها می‌داند. این اتحادیه می‌گوید استفاده از پرچم مصلحتی برای کارگران، دستمزد پایین، شرایط کاری بد، غذا و آب غیر بهداشتی و ساعات کاری طولانی بدون زمان کافی برای استراحت را به دنبال دارد.

به گفته این اتحادیه، از آن سو برای صاحبان کشتی، این روال سود زیادی دارد از جمله، حداقل نظارت بر اداره کشتی، هزینه ارزان ثبت، مالیات کم و باز بودن دست کارفرما در استخدام کارگر ارزان از بازار جهانی.

این اتحادیه اعتقاد دارد که باید یک "ارتباط واقعی" میان مالک کشتی و محل ثبت کشتی وجود داشته باشد.

تصادف کشتی‌ها چقدر در کشتیرانی معمول است؟

در حدود ده سال اخیر؛ تصادف، چهارمین عامل غرق شدن یا از دور خارج شدن کشتی‌ها بوده است. البته این روند نزولی بوده است. در سال ۲۰۱۶ تنها یک کشتی تجاری به دلیل تصادف غرق شده است، معادل یک درصد کل عوامل ازبین رفتن کشتی‌ها، در حالی که این تعداد یک دهه پیش ۱۷ مورد بوده است که برابر با ۱۰ درصد کل عوامل بوده است.