تمام تالاب‌های مهم ایران خشک شدند

اقتصاد نیوز:

 در این نشست که با هدف تبادل دانش فنی در حوزه مدیریت منابع آب و حفاظت از تالاب ها و دریاچه ها برگزار شد، سفرای ژاپن، هلند، دانمارک، سوئیس، فنلاند، بلژیک، اتریش، استرالیا، روسیه، کره و اسپانیا و نمایندگانی از سازمان‌های بین المللی همچون سازمان خواروبار ملل متحد(فائو) و یونسکو و برخی از مقام‌های دولتی ایران حضور داشتند.

ایران به لحاظ جغرافیایی در یک منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و در سال‌های اخیر بحث خشکی تالاب‌ها و دریاچه ها و گرد و غبارهای حاصل از آنها مورد توجه دانشمندان محیط زیست قرار گرفته است.

وی اشاره به خشکی دریاچه آرال و گرد و غبارهای برخاسته از مناطق خشک عراق و سوریه، تاکید کرد: ایران در معرض بیشترین خطر از این گرد و غبار است.

کلانتری به مشکلات کمبود آب ایران در چند سال اخیر که ملموس‌تر شده نیز اشاره کرد و اعلام کرد: تقریباً تمام تالاب‌های مهم ایران یا خشک شده‌اند و یا در حال خشک شدن هستند. به گفته او براساس شاخص کمسیون توسعه پایدار سازمان ملل، در صورتی که میزان مصرف آب هر کشور حداکثر تا ۲۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر آن کشور باشد، به لحاظ پایداری منابع آب و محیط زیست در محدوده ایمن خواهد بود.

اگر این میزان بین ۲۰ تا ۴۰ درصد باشد، با فرض اینکه برنامه‌ریزی مناسبی شده باشد، می‌توان خطرات احتمالی آن را مدیریت کرد.

البته وی یادآور شد: اگر این مصرف بالای ۴۰ درصد باشد، خطرات ناشی از آن جبران ناپذیر خواهد بود و کشور به بحران آبی وارد خواهد شد.

کلانتری با اشاره به اینکه میزان مصرف سالانه آب در ایران، بیش از ۸۵ درصد منابع تجدیدپذیر را به خود اختصاص می‌دهد، تاکید کرد: افزایش بیش از اندازه مصرف منابع آب تجدیدپذیر، دلیل اصلی کاهش ذخیره آبی دریاچه ها و تالاب‌های کشور ما و دریاچه ارومیه است.

از تغییرات اقلیمی تا گونه‌های پر آب

دبیر کل ستاد احیای دریاچه ارومیه، در این نشست به دلایل متعددی که کارشناسان برای خشک شدن دریاچه ارومیه مطرح کرده بودند نیز پرداخت و اظهار داشت: از دید کارشناسان تغییرات محسوس در پارامترهای اقلیمی از جمله کاهش بارش‌ها در طی ۲۰ سال اخیر و تغییر در الگوی بارش، افزایش تقاضای آب در بخش کشاورزی به دلیل توسعه اراضی کشاورزی به علاوه تغییر در الگوی کشت و استفاده از گونه‌های پرآب‌بر ازعوامل موثر بر این خشکی است.

از نگاه این کارشناسان، عدم‌مدیریت منابع آب سطحی و زیرزمینی شامل؛ برداشت غیرمجاز آب‌های سطحی، برداشت بیش از حد مجاز از چاه‌های قانونی، احداث چاه‌های غیر مجاز وغیره از دیگر مسائلی که باعث کاهش ورودی حقابه دریاچه ارومیه و عدم‌تامین نیاز اکولوژیکی آن است.

او معتقد است: این مشکلات در حال جهانی شدن است و خشکی دریاچه ارومیه یک نماد عینی برای درک منطقی از خشکی در ایران است.

حمایت‌ دانشگاه‌های داخلی و خارجی از دریاچه

مشاور معاون اولروحانی یادآور شد: یونسکو این دریاچه را با توجه به اهمیت آن، جزو ذخایر زیست‌کره قرار داده و آن یک تالاب بین‌المللی است. امروز نیز به دلیل مسائل زیست‌محیطی و استراتژیک و مشکلات گرانبار حاصل از خشک شدن آن، مورد توجه سازمان‌های دولتی و غیردولتی ملی و بین‌المللی قرار گرفته است.

کلانتری از حمایت‌های دولت یازدهم به ریاست دکتر حسن روحانی و تشکیل کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با مسئولیت دکتر اسحاق جهانگیری سخن گفت و در تشریح عملکرد این کارگروه، بیان کرد: با توجه به اصل ۱۳۸ قانون اساسی تصمیمات این کارگروه به مثابه تصمیمات هیئت دولت است.

او در این نشست یادآور شد:دولت یازدهم در برنامه ۱۰ ساله احیاء دریاچه، هفت میلیارد دلار، به طور متوسط سالانه ۷۰۰ میلیون دلار هزینه خواهد کرد.وی اذعان کرد: نگاه دولت در احیاء دریاچه ارومیه فراتر از اصلاح ساختار مدیریت منابع و مصارف آب است؛ بلکه توجه عمیق به مشارکت مردم، توانمندکردن آنها و تفویض اختیار به آنهاست.

او ادامه داد: اجرای این برنامه‌ها چنین طراحی شده تا از توانایی علمی دانشگاه‌های داخلی مثل دانشگاه ارومیه، تبریز، صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، تربیت مدرس و خارجی شامل زوریخ سوئیس، یوتا آمریکا، واخنینگن هلند و بن آلمان بیشترین بهره‌برداری صورت گیرد.

کلانتری با اشاره به اینکه ما حاضریم تجربه‌های با ارزش خود را با سایر کشورها به اشتراک بگذاریم؛ گفت: بهره‌گیری از تجارب بین‌المللی و شرکت‌های خصوصی ملی و بین‌المللی از دیگر برنامه‌‌های ستاد احیاء است.

او سپس از کشورها، سازمان‌های بین‌المللی و دانشگاه‌های ملی و بین‌المللی خواست تا تجارب موفق و آموخته‌های با ارزش خود در زمینه مدیریت منابع و مصارف آب، کنترل و کاهش تقاضای آب، تکنولوژی‌های بروز کشاورزی، مقابله با پدیده گرد وغبار، سازگاری با تغییرات آب و هوا، جلب مشارکت‌های مردمی و در نهایت احیای تالاب‌ها و دریاچه‌های خشک شده و یا در حال خشک را به طرح ملی نجات دریاچه ارومیه منتقل کنند.

وی در بخش دیگر سخنانش، از همکاری ستاد احیای دریاچه ارومیه و فائو در زمینه مدیریت منابع و مصارف آب با محوریت بخش کشاورزی که بخشی از آن مطالعات تحت عنوان مدیریت پایدار آب توسط دولت ژاپن تامین اعتبار گردیده است؛ سخن گفت و از حمایت دولت ژاپن و فائو قدردانی کرد.

۲۷ راهکار علمی برای احیای دریاچه ارومیه

در ادامه این نشست، مسعود تجریشی رئیس گروه علمی و فناوری ستاد احیای دریاچه ارومیه در جمع منتخبین سفرا و سازمان‌های بین‌المللی، برنامه ترمیم تالاب ارومیه و تهدیدهای انسانی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی که منطقه در معرض آن هستند را تشریح کرد.

مسعود تجریشی به ۲۷ راهکار برای حل بحران دریاچه ارومیه اشاره کرد که اولین آنها، کنترل و صرفه جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی است. بدین ترتیب لازم است طی یک برنامه پنج ساله و با مدیریت وزارت نیرو وزارت جهاد‌کشاورزی، به هدف صرفه جویی ۴۰ درصدی در مصرف آب کشاورزی، شرب و صنعتی دست یابیم. این هدف عمدتا از طریق تدوین و اجرای برنامه های افزایش بهره وری ۶۰ درصدی مصرف آب تولیدات کشاورزی توسط وزارت جهاد کشاورزی تحقق خواهد یافت.

راهکارهای بعدی، ممنوعیت هر گونه افزایش در خروج منابع آب از حوضه ارومیه و نیز جلوگیری از مصارف جدید، با تمرکز خاص بر مدیریت تولیدات کشاورزی است.

همچنین، تعلیق تمام پروژه های سد سازی به استثنای شهید مدنی و چراغ ویس، و مدیریت تامین آب پایین دست و شبکه های آبیاری در سراسر حوضه آبریز دریاچه ارومیه ضروری است.نظارت سیستماتیک و مدیریت چاه های آب زیرزمینی در سراسر حوضه آبریز دریاچه ارومیه با استفاده از تکنولوژی اندازه گیری هوشمند، از دیگر راهکارهایی است که مورد تاکید این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف قرار گرفت.

مطالعه و اجرای طرح حفاظت محیط زیست ارومیه بویژه پارک ملی دریاچه، با اولویت دادن به مناطق جنوبی آن، از دیگر اقدام های مورد تاکید معاون ستاد احیای دریاچه ارومیه است.

او همچنین بر اصلاح فوری قوانین و مقررات ناظر بر چاه های آب غیرمجاز از طریق نهادهای قانونی مسئول تاکید کرد؛ چرا که چاه های غیرمجاز، افزون بر آسیب زدن به منابع زیرزمینی آب، سطح آب های سطحی را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می دهند.

ارائه طرح های اشتغال جدید و جایگزین توسط سازمان های دولتی مسوول به منظور کنترل مصارف آب، از جمله راهکارهایی است که می تواند به کاهش مصرف بویژه در بخش ها غیرمجاز آن کمک کند.

افزایش جریان ورودی آب دریاچه ارومیه از دیگر راهکارهایی است که در این نشست مورد تاکید قرار گرفت. به گفته تجریشی، شناسایی انهار منشعب از رودخانه‌ها و مسدود کردن انهار در فصول غیر زراعی به منظور افزایش ورودی آب به دریاچه ارومیه، از شیوه های موثر در مدیریت حوضه آبریز دریاچه ارومیه به شمار می آید.

او همچنین بر ضرورت بررسی سلامت اجتماعی و مسایل زیست محیطی ناشی از بحران دریاچه ارومیه و اجرای اقدامات پیشگیرانه تاکید کرد.

شناسایی گونه‌های شورپسند بومی و مناسب جهت کشت در محدوده دریاچه ارومیه و همچنین توسعه پروژه های کشت برای منطقه از دیگر راهکارهای مورد تاکید تجریشی بود.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف، در بخش دیگری از سخنانش اعلام کرد: منطقه با تهدید نابودی بخشی از کشاورزی، بیکاری و مهاجرت روبرو خواهد شد.

تجریشی از چالش‌های اجتماعی منطقه و بیکاری بیش از پیش به علت مستور شدن اراضی و از بین رفتن محصولات کشاورزی در کنار عوامل نگران کننده سلامتی پوست،چشم‌ و ریه مردم منطقه سخن گفت.

رئیس گروه علمی و فناوری ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه از احتمال بروز بیمارهای آسم و برونشیت،عفونت‌های حاد تنفسی، عفونت‌های تنفسی فوقانی، بیماری انسداد تنفسی‌، انواع مختلفی از بیماری‌های لاعلاج و بیماری‌های قلبی عروقی به دلیل ادامه وضع موجود خبر داد و در خصوص عوارض آن هشدار داد.

از نگاه وی بهبود همه این عوارض، در کنار توجه به دو بحران مهم یعنی رشد بیابان‌زایی، و قهر پرندگان مهاجر با این منطقه، باید مورد توجه قرار گیرد.تجریشی در پایان اعلام کرد: دولت ایران طرح ملی نجات دریاچه ارومیه را محملی برای توسعه روابط علمی با مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی با تمامی کشورها می‌داند.