معامله تاریخی بورس تهران چگونه باطل شد

در پی شکایت محمد جابریان خریدار بخشی از سهام شرکت فولاد خوزستان، دادگاهی در تهران با مسدود کردن حساب سازمان خصوصی سازی، ۱۷۲ میلیارد تومان از این حساب برداشته و آن را به آقای جابریان داده است. این پول تیرماه دو سال پیش از سوی آقای جابریان به عنوان قسط اول خرید ۳۰.۵ درصد از سهام شرکت فولاد خوزستان پرداخت شده بود اما چون آقای جابریان نتوانست در طول چند ماه نمایندگانش را به هیات مدیره این شرکت بفرستد، از دادگاه خواست تا این معامله را باطل کند.

آقای جابریان بخشی از سهام شرکت فولاد خوزستان را تابستان دو سال پیش در بورس تهران به ارزش ۱۳۶۴ میلیارد تومان ( یک میلیارد و ۳۶۴ میلیون دلار) در حالی خرید که رقبای بزرگی نظیر شرکت سرمایه گذاری مهر اقتصاد ایرانیان وابسته به سپاه پاسداران، شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی و بنیاد مستضعفان برای خرید سهام این شرکت صف کشیده بودند.

آقای جابریان که سالها در زمینه فولاد فعالیت داشت با همکاری خانواده، توانست در این معامله برنده شود و همان زمان این معامله بزرگترین معامله بورس تهران با بخش خصوصی نام گرفت.

دولت محمود احمدی نژاد هم که در آن زمان به شدت زیر تیغ انتقاد قرار داشت اعلام کرد که فضای اقتصادی کشور به حدی خوب است که بخش خصوصی حاضر شده چنین معامله بزرگی انجام دهد.

بعد از گذشت چندین ماه وقتی آقای جابریان به این نتیجه رسید که دولت حاضر نیست او نقشی در تصمیم گیری های شرکت فولاد داشته باشد، به دادگاه شکایت برد و دادگاه معامله را فسخ کرد.

بعد از آن چون آقای جابریان بابت خرید سهام فولاد خوزستان۱۷۲ میلیارد تومان پرداخت کرده بود، دادگاه حساب سازمان خصوصی سازی را مسدود کرد و بعد هم از این حساب ۱۷۲ میلیارد تومان برداشت تا پول آقای جابریان را پس بدهد.

سازمان خصوصی سازی، مسئول واگذاری شرکت های دولتی در ایران است و زیر نظر وزارت اقتصاد فعالیت می کند و قدرت زیادی دارد اما به نظر می رسد تیغش در مقابل دادگاه نبرید و نتوانست دادگاه را مجاب کند.

البته سازمان خصوصی سازی در ماههای اخیر کوشید با دادن امتیازهایی نظیر بازپرداخت اقساط از طریق سود شرکت فولاد، آقای جابریان را تشویق کند تا از شکایتش صرفنظر کند. اما وقتی آقای جابریان زیر بار نرفت، سازمان خصوصی سازی وکلایش را به دادگاه فرستاد تا دادگاه را قانع کنند که این معامله قانونی است و نباید فسخ شود.

تلاش های این سازمان موثر نیفتاد و همه چیز خلاف نظر سازمان خصوصی سازی پیش رفت و بالاخره دادگاه معامله را فسخ کرد. بعد از آن دادگاه حساب بانکی سازمان خصوصی سازی را هم بست و ۱۷۲ میلیارد تومان (۱۷۲ میلیون دلار) از این حساب برداشت و به آقای جابریان داد تا از این معامله فقط داستانش برجای باشد.

شرکت فولاد خوزستان یکی از بزرگترین شرکت های فعال در زمینه تولید فولاد ایران است که اکنون بیشتر از ۳۰ درصد آن بی صاحب است، ۳۰ درصد آن به صورت سهام عدالت بین گروههایی از مردم توزیع شده است و بقیه سهام نیز به ترتیب در اختیار سازمان توسعه و نوسازی معادن، سازمان تامین اجتماعی، سازمان بازنشستگی نیروهای مسلح و سازمان خدمات درمانی قرار دارد.

آسیب های فسخ معامله سهام فولاد خوزستان

بعد از گذشت نزدیک به دو سال از معامله شرکت فولاد خوزستان، اکنون همه چیز دوباره سر جای اول برگشته است و دیگر کسی از آن معامله به عنوان بزرگترین خریدار بخش خصوصی یاد نمی کند.

بعد از این معامله بسیاری از کارشناسان ابراز خوش بینی می کردند که با ورود بخش خصوصی، می توان امیدوار بود که شرکت های دولتی در اختیار کسانی قرار بگیرد که پول و تجربه لازم برای اداره این شرکت ها را در اختیار دارند.

اما گذشت زمان ثابت کرد که حسن نیت برای واگذاری شرکت های دولتی کافی نیست و دولت باید دل از مدیریت این شرکت های بزرگ بکند و گرنه کدام سرمایه داری حاضر است پولش را بدهد تا مدیران دولتی شرکتش را اداره کنند.

صاحب نظران اقتصادی معتقدند که اگر مدیران شرکت های دولتی توانایی اداره شرکت ها را داشتند که این همه شرکت زیان ده در میان شرکت های دولتی وجود نداشت و این هم انرژی هم صرف خصوصی سازی نمی شد.

بعد از شکایت آقای جابریان از سازمان خصوصی سازی برای ابطال معامله، این تصور پیش آمد که دولت با روابطی که دارد، بتواند دادگاه را قانع کند و آقای جابریان نتواند کاری از پیش ببرد.

چنین برداشتی نگرانی هایی را برانگیخته بود که مبادا این روشها به بی اعتمادی بخش خصوصی منجر شود ولی با رای دادگاه بخشی از نگرانی ها برطرف شد. هر چند مشخص نیست چند وقت طول خواهد کشید که کسی حاضر شود در رقابت با شرکت های پولدار و قدرتمند سیاسی بیشتر از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار پولش را برای سهام شرکت های بورسی بدهد.

از طرفی رای دادگاه هم نشان داد که اگر بخش خصوصی با سازمان قدرتمند سیاسی مثل سازمان خصوصی سازی اختلاف پیدا کند، می تواند مطمئن باشد که دادگاه بدون در نظر گرفتن قدرت سیاسی، موضوع را بررسی خواهد کرد.

کش آمدن موضوعات اقتصادی شبیه معامله فولاد خوزستان، می تواند سرمایه گذاران را دلسرد کند و آنها را به این نتیجه برساند که سری که درد نمی کند چرا باید آن را بست و شاید برای همین است که نهادهای شبه دولتی نظیر شرکت های وابسته به سپاه در غیاب بخش خصوصی، به بازیگران اصلی بازار بورس تبدیل می شوند.