شرکت کردهای عراق با لیست واحد در انتخابات پارلمان عراق در ماه‌مارس(2010ـ م) با کسب 57 کرسی برای آنها همراه‌بود. با این حال تاکنون نیروهای سیاسی عراق موفق به‌تشکیل دولت نشده‌اند. در چنین موقعیتی کوردها در پی انجام مذاکراتی با تمام فراکسیون ها هستند. آنها برای حفظ منافع کوردستان در این مذاکرات، به‌تشکیل " ائتلاف فراکسیون کوردستانی" و تدوین برنامه‌ی عمل و گزارشی در 19 مورد مبادرت ورزیده‌اند. این گزارش دربرگیرنده‌ شروط لازم برای ورود در هرگونه‌دولت ائتلافی آینده‌است. قبل از هرچیز کوردها برای به‌اجرا درآوردن ماده‌140 قانون اساسی عراق اصرار می ورزند، چیزی که‌می تواند اختلافات مرزی و از جمله‌مشکل کرکوک را با بغداد حل کند. آنها خواهان حل مساله‌استخراج نفت و گاز، موقعیت پیشمرگه‌و واگذار کردن پست های کلیدی دولتهای آتی عراق و غیره‌به‌کوردها هستند.

چنین به‌نظر می رسد، که‌انواع احزاب و جریانات سیاسی کوردستان عراق به‌توافق نظر در رابطه‌ با جنبه‌های مهم زندگی سیاست داخلی کشور رسیده‌باشند. همزمان جنبش جدید " گۆڕان"، پارت دمکرات کردستان(پدک) و اتحادیه‌میهنی کوردستان(امک) را مورد انتقاد شدید قرار می دهد. این حزب بر این عقیده‌است که‌پارت دمکرات کوردستان امنیت ارضی کوردستان را مورد توجه‌قرار نداده‌ است، رویاروی بغداد قرار گرفته‌، در ارتباط با دنیای مدرن و جامعه‌ مدنی نمی باشد. در مجموع، با توجه‌به‌اینکه‌این حزب و رهبر آن خواهان تغییر خود نیستند، احترام مردم کورد را از دست می دهند.

انتقاد "گۆڕان" از پدک و امک به‌هدف تضعیف نفوذ آنان در برخی مناطق کوردستان عراق است. از یکسو، این امر موجب تقسیم جامعه‌کورد بطور عمودی شده‌، تا حد مشخصی از ظهور خودکامگی آنها ممانعت بعمل می آورد، از سوی دیگر روند دمکراتیزه‌شدن آن را تسهیل می کند.

تلاش برای حفظ ثبات نه‌تنها در کوردستان عراق، بلکه‌در سرتاسر کشور، و همچنین تحقق منافع مردم کوردستان، حکومت کوردستان را وادار به‌معامله‌ جهت نمایندگی کردن کوردها در دولت جدید می نماید.

پس از مذاکرات‌نوری المالکی رئیس ائتلاف "دولت قانون" که‌متحد گروه‌های شیعه‌شرکت کننده‌در انتخابات پارلمانی است با کوردها، پیشرفتهای معینی در این روند مشاهده‌می شود. المالکی با داشتن مقام نخست وزیری در هنگام تشکیل دولت، رسما به‌خواست کوردها در خصوص 19 مورد پاسخ داد. او با ارسال نامه‌یی خطاب به‌مسعود بارزانی موافقت خود را با بسیاری از پیشنهادهای او ابراز نمود.

ائتلاف فراکسیون کوردستانی برای ملاقات با تمام جناح ها از جمله‌"العراقیه‌" به‌منظور گفتگو در مورد ‌کوردستان و تسریع روند تشکیل دولت جدید عراق ابراز آمادگی نموده‌است.

ذینفع بودن نوری المالکی برای کسب حمایت بیشترین تعداد نمایندگان و آغاز روند تشکیل دولت جدید، او را وادار به‌مصالحه‌با کوردها کرده‌است. حمایت آنها (کوردهاـ م) برای بدست آوردن مقام نخست وزیری برای او مهم است. در مقابل، او به‌کوردها قول پیش بردن حل مسائل مورد اختلاف ارضی را داده‌است. او اعلام کرد که‌ مانع انجام همه‌پرسی در رابطه‌با مساله‌کرکوک نخواهد شد. نوری المالکی در موصل، کرکوک و دیاله‌ظاهرا برای اجرای ماده‌140 قانون اساسی عراق و انجام همه‌پرسی برای تعیین سرنوشت منطقه‌نفت خیز کرکوک که‌در پی ملحق شدن به‌قلمرو کوردستان است، اعلام آمادگی کرد(1).

با این حال، کوردها فعالانه‌در بحثهای مربوط به‌ نامزدی پست های کلیدی دولت جدید شرکت می کنند. حل چنین مساله‌یی نیاز به‌همفکری تمام ائتلافهای سیاسی دارد. مسعود بارزانی در همین رابطه‌مبتکر ایجاد کمیته‌یی مرکب از 12 ـ 8 نماینده‌از تمام ائتلافهای سیاسی برای شروع مذاکرات در رابطه‌با ترکیب دولتی شد که‌باید نماینده‌تمام نیروهای سیاسی کشور شود. ائتلاف "العراقیه‌" با این پیشنهاد مسعود بارزانی موافقت نمود(2)..

نوری المالکی حاضر به‌تشکیل چنین کمیته‌یی است. با این حال برخی از تحلیلگران خارجی بر این باورند که‌این همکاری ممکن است با مقاومت ایاڵات عرب ـ سنی نینوا، کرکوک و دیاله‌مواجه‌شود که‌با واگذاری این سرزمین نفتخیز به‌کوردها مخالفت می ورزند.

مهم این است که‌، تشکیل کابینه‌جدید بدون هرگونه‌درگیری صورت گرفته‌، موجب بی ثباتی سیاسی نشود. در همین رابطه، آمریکایی ها، از جمله‌ نگرانند مبادا حرکت ناسنجیده‌ از سوی رهبری کورد‌ موجب بروز جنگ داخلی در کشور شود(3).

جو بایدن در هنگام ملاقات با مسعود بارزانی، به‌رهبری کورد توصیه‌کرد از مبارزه‌برای حفظ پست رئیس جمهوری عراق که‌جلال طالبانی رهبر دومین حزب مهم کوردستان ـ اتحادیه‌میهنی کوردستان (امک) عهده‌دار آن است، چشم پوشی کنند. کاخ سفید در نظر دارد این پست را به‌نماینده‌یکی از جناحهای برنده‌عرب ـ ایاد علاوی (" العراقیه‌") یا نوری المالکی ("دولت قانون") واگذار کند که‌بیش از نیم سال با هم رقابت کرده‌، برای حکمفرمایی در سیاست کشور مبارزه‌می کنند.

جلال طالبانی معتقد است که‌مساله‌مقام رئیس جمهوری نیاز به‌ مذاکره‌دارد(4). همزمان محمود عثمان یکی از اعضای ائتلاف فراکسیون کوردستانی گفت اگر انجام ماده‌140 قانون اساسی عراق تضمین شود کوردها ممکن است از پست ریاست جمهوری صرفنظر کند.

واگذار کردن پست ریاست جمهوری به‌نماینده‌گان جناح عرب یکی از موارد برنامه‌جو بایدن است که‌از سوی سیاستمداران عرب پیشنهاد شده‌بود. در این برنامه،‌دادن پست رهبری اداره‌سازمان امنیت ملی به‌کوردها در نظر گرفته‌شده‌است. به‌نظر می رسد کوردها از سوی واشنگتن در دوره‌خروج نیروهای ارتش آمریکا از عراق بعنوان یکی از نیروهای سیاسی در نظر گرفته‌می شوند که‌واشنگتن برای تحقق کامل پیشنهادهای داده‌شده‌، به‌آنان فشار خواهد آورد.

واشنگتن تصور می کند که‌با انتصاب یک کورد در پست رهبری وزارت امنیت ملی، خصومتی را خنثی کند که‌میان سنی های مورد پشتیبانی کشورهای عربی با شیعه‌های مورد حمایت ایران و سایر نیروها ی سیاسی خارجی موجود است.

پیشنهادهای دیگری نیز در رابطه‌با پستهای کلیدی برای کوردها وجود دارد. برای نمونه‌، ممکن است یک کورد عهده‌دار مقام مهم سخنگوی پارلمان عراق شود.

کاخ سفید، کوردها را برای فعالیت در روند تشکیل دولت جدید تشویق می کند. به‌همین منظور جو بایدن، مسعود بارزانی را فراخواند تا خط مشی اتخاذ شده‌از سوی آنها را ادامه‌دهد. او موضع رهبری ‌کوردستان در رابطه‌با ورود تمام نیروهای ائتلافی شرکت کننده‌در انتخابات را در ترکیب دولت تائید نمود. جو بایدن یادآور شد که‌ ایالات متحده‌از نامزد خاصی حمایت نمی کند و واشنگتن از مسعود بارزانی می خواهد برای تشکیل یک دولت مشروع وقانونی که‌پاسخگوی نیازهای مبرم مردم عراق باشد، تلاش کند (5).

بدین ترتیب، ایالات متحده‌آمریکا از کوردها برای تحقق بخشیدن به‌منافع خود "با حفظ اعتبار در یک بازی بد" استفاده‌می کند. پیشنهاد اشغال ریاست مقام وزارت امنیت ملی عراق به‌کوردها با توجه‌به‌این واقعیت است که‌این مقام مهم دولتی باید به‌یک غیر عرب واگذار شود، چراکه‌ می تواند نیرویی را رهبری کند که‌در بین سنی ها و شیعه‌های متخاصم قرار گرفته‌، تحت نفوذ ایران و کشورهای عربی قرار نمی گیرد و تا حد مشخصی خواستهای ایالات متحده‌آمریکا را برآورده‌خواهد کرد.

در عین حال برای کوردها بسیار مهم است که‌یک کورد مقام ریاست جمهوری را اشغال کند، هر چند که مقام وزارت امنیت ملی نیز مهم است.‌با این حال، امکان ضعیف شدن این موقعیت و از دست دادن جایگاه‌محکم آنان در بغداد وجود دارد. چنین به‌نظر می رسد که‌ایالات متحده‌آمریکا خواهان‌چنین موقعیت قوی و مهمی که‌رهبری کورد در کوردستان و همچنین در بغداد دارد برای سیاستمداران "عراقی" خود نباشد.

با این حال مسعود بارزانی با استناد به‌اطمینانی که‌رئیس جمهور باراک اوباما و جو بایدن معاون رئیس جمهوری مبنی بر علاقه‌واشنگتن به‌حفظ موقعیت خود در عراق به‌او داده‌اند، بر این باور است که‌ایالات متحده‌آمریکا از کوردهای عراق حمایت کرده‌، آنها را تنها نخواهد گذاشت.

برگردان: د. کامران امین آوه‌

انستیتو خاور نزدیک

http://www.iimes.ru/rus/stat/2010/24-10-10b.htm

برگرفته‌از راڤه‌: www.rave-online.org

منابع

1)Al-Maliki promises Sunni Figures he wouldn’t concede to Kurds on Kirkuk Referendum – peyamner.com 07.10.10.

2)Al-Iraqiya welcomes Barzani’s initiative- http://www.peyamner.com 09.10.10.

3)Kurds:deal closer on settling Iraq political limbo- peyamner.com 09.10.10.

4)Experts warn US is turning its back on Kurds/ – peyamner.com 10.10.10.

5)http://www.institutkurde.org 08.10. 2010.