روایت متفاوت خبرگزاری‌های دولتی ایران و روسیه از محتوای دیدار سفیر ایران و معاون وزیر خارجه روسیه

کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو با میخائیل باگدانف معاون وزارت خارجه روسیه و نماینده رئیس جمهور این کشور در امور خاورمیانه دیدار کرده و پس از آن ایرنا خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی گفته در جریان این دیدار «روسیه موضع خود درباره جزایر سه‌گانه ایرانی را اصلاح کرد».

در جریان نشست مشترک وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و روسیه، بیانیه مشترکی امضا شد که در آن گفته شده وزیران بر حمایت خود از همه «تلاش‌های صلح‌آمیز از جمله ابتکار امارات متحده عربی و تلاش‌های آن برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان بین‌المللی دادگستری تاکید کردند و آن را مرتبط با رعایت مقررات حقوق بین الملل و منشور ملل متحد خواندند».

این بخش از بیانیه واکنش منفی افکار عمومی ایران را به دنبال داشت و دو روز پس از انتشار آن وزارت خارجه ایران که ابتدا بیانیه را «مردود» خوانده بود، سفیر روسیه در تهران را به نشانه اعتراض احضار کرد. 

پنج روز پس از انتشار این بیانیه، کاظم جلالی سفیر ایران در مسکو با معاون وزارت خارجه روسیه ملاقات کرده اما گزارش خبرگزاری روسی تاس فاقد مواردی از جمله «اصلاح مواضع روسیه» در موضوع جزایر سه گانه است که خبرگزاری دولتی ایران منتشر کرده است.

ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت ایران، در خبری با عنوان «روسیه مواضع خود را درباره جزایر سه گانه ایرانی اصلاح کرد» گفته است که در دیدار آقایان جلالی و باگدانف «طرف روسی در واکنش به اخبار منتشره در خصوص نشست مشترک اخیر وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و روسیه، بر مواضع ثابت کشورش در قبال جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشور دوست همراه با احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران تأکید کرد».

در متن این گزارش هیچ اشاره‌ای به موضوع جزایر نشده و فقط در یک عبارت کلی گفته شده «طرف روسی در واکنش به اخبار منتشره در خصوص نشست مشترک اخیر وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و روسیه، بر مواضع ثابت کشورش در قبال جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشور دوست همراه با احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران تأکید کرد».

اما همین موضوع هم در گزارش انگلیسی خبرگزاری تاس وجود ندارد. این خبرگزاری به نقل از وزارت خارجه روسیه گفته است که معاون وزارت خارجه این کشور «بنا به درخواست سفیر ایران او را پذیرفته» و طی ملاقات «درباره مسائل خاورمیانه پس از نشست وزیران خارجه روسیه و شورای همکاری خلیج فارس» گفت‌وگو شده است.

در متن گزارش تاس آمده است که «پیشتر وزارت امور خارجه ایران به سفیر روسیه در تهران در رابطه با بیانیه پایانی نشست روز دوشنبه وزیران روسیه و شورای همکاری خلیج فارس اعتراض کرده بود» و «ایران با تاکید بر اینکه این جزایر متعلق به ایران است، از روسیه خواست موضع خود را در این مورد تعدیل کند» اما نشانه ای در خبر مبنی بر این که روسیه به درخواست همسایه جنوبی خود عمل کرده باشد، وجود ندارد.

در صورتی که مقام روسی در این باره به سفیر ایران عباراتی مبنی بر «اصلاح» مواضع کشورش گفته باشد تا زمانی که این موضوع از سوی دولت روسیه یا رسانه‌های آن اعلام نشده باشد، رسمی و معتبر تلقی نمی‌شود.

تاس در ادامه گزارش با ذکر بند جنجالی بیانیه مشترک وزرای خارجه روسیه و شش کشور شورای همکاری خلیج فارس گفته جزایر سه‌گانه که «در بخش استراتژیک خلیج فارس قرار دارند، مورد مناقشه امارات و ایران است».

مهدی سنایی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در مسکو، امضای این بیانیه مشترک از سوی روسیه را «اتفاق جدیدی خوانده که باید جدی گرفته شود» و روزنامه جمهوری اسلامی چاپ تهران هم اقدام روسیه را «نامردی» توصیف کرده است.

اختلاف امارات با ایران بر سر جزایر سه گانه اولین بار است که در بیانیه مشترکی که یک طرف آن روسیه قرار دارد، بازتاب یافته و روسیه از مواضع امارات متحده عربی برای رفع اختلاف درباره آن حمایت کرده است. آذر ماه سال گذشته هم در بیانیه مشابهی که به طور مشترک میان برخی از کشورهای عربی و رئیس جمهور چین منتشر شد، به موضوع جزایر پرداخته شده بود اما مقام های ایرانی اعلام کردند که سفیر چین را بابت آن به وزارت خارجه ایران «دعوت» کردند که خودداری از ذکر کلمه «احضار» خود به اعتراضات دیگری بدل شد.

در جریان انتشار بیانیه مشترک روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دو توییت مجزای حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه و علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت ایران در این باره، به انتقاد وسیع کاربران ایرانی منجر شد. این دو مقام دولتی در توییت‌های تقریبا مشابهی از اهمیت تمامیت ارضی ایران گفته بودند.

وزیر خارجه ایران در توییت خود نوشته «بر سر استقلال، حاكميت و تماميت‌ارضی ایران با هیچ طرفی تعارف نداریم» و سخنگوی دولت توییت کرده بود که «بر‌ سر منافع ملی و خاک کشور با احدی تعارف نداریم».

کاربران ایرانی از اینکه این دو مقام، نامی از روسیه و دیگر کشورهای امضا کننده بیانیه نبرده‌اند، ابراز ناخرسندی کرده و آن را نشانه نبود شجاعت از سوی سیاستمداران ایران توصیف کرده بودند.

سیاست «نگاه به شرق» که در سال‌های اخیر در جمهوری اسلامی با حمایت علی خامنه‌ای مبنای سیاست خارجی قرار گرفته به دلیل نوع روابط غیرشفاف بین ایران با چین و روسیه، به نگرانی‌های عمومی در میان گروهی از ایرانیان درباره ماهیت این روابط دامن زده است.

قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین که مفاد آن «محرمانه» عنوان شد و شکل صادرات نفت ایران به چین از جمله این نگرانی‌ها است. مقام‌های دولتی می‌گویند به دلیل دور زدن تحریم‌های آمریکا نمی‌توانند درباره صادرات نفت به چین توضیح دهند اما گزارش‌ها حاکی از تخفیف‌های وسیع است.

در ارتباط با روسیه واگذاری قراردادهای مختلف نفتی و گازی و عمرانی به آن کشور که حدود آن مشخص نیست و ابراز برقراری «روابط استراتژیک» با روسیه از طرف ایران که هرگز از سوی مقام های روسی تایید یا تکرار نشده بلکه از نظر افکار عمومی، سیاست روسیه بر خلاف آن بوده و سرانجام فروش پهپادهای ایرانی به روسیه و استفاده از آن علیه اوکراین در تجاوز نظامی روسیه به آن کشور، از دلایل نگرانی ایرانیان درباره روابط با روسیه است.