جمهوری آذربایجان با مساحتی حدود 86 هزار و 600 کيلومترمربع و جمعیتی بالغ بر 9 ميليون نفر در قفقاز جنوبي حدود هفتصد کیلومتر مرززمینی و دریایی ازجنوب با ایران دارد. این کشور مقارن با استقلال بعداز فروپاشی اتحاد شوروی درسال 91 با مشکلات متعددی همچون فقر، گرسنگی و جنگ با ارمنستان روبرو شد که هنوز هم برسر مناطق ناگورنو قرهباغ با آن کشور درحالت نه جنگ، نهصلح بسرمی برد. درسالهای اخیرو باثبات نسبی بنا به موقعیت ژئوپلیتیک و منابع نفت و گاز عمدهخود به یکی از کشورهای روبهرشد منطقه بدل شده، روابط اقتصادی، سیاسی ودیپلماتیک خودرا درسطح منطقهای و بین المللی افزایش داده و آینده روشنی را برای ملت خود فراهم نمودهاست. ضمنا"ساختارسکولارحکومت وجامعه آن کشور نیز بهمراه ویژگیهای تاریخیش جایگاه ممتازی به آن کشور بخشیده است که مورد توجه جهان غرب واقع شدهاست. معهذا آن کشور درتنظیم روابط خود با ایران از ابتدای استقلال تاکنون دارای مشکلات جدی و تنش است و علیرغم جنگ چند ساله با کشور ارمنستان برسر منطقه ناگورنو قرهباغ، برخی مقامات آن جمهوری کماکان ایران را مشکلترین همسایه خود می پندارند. برای نمونه آقای حیدر علی اف ( 1 ) رئیس جمهور فقید آن کشور در سال 1995 بهصراحت اعلام داشته: " من اگر بدانم که قره باغ را می توان با کمک ایران پس بگیرم، آن را به ارمنستان تقدیم می کنم . قره باغ یک مشکل اساسی نیست و در مدت زمان کوتاهی خود به خود حل خواهد شد. جنگ ما با ایران است، ما باید خود را آماده ی جنگ با ایران بکنیم. دشمن اصلی ما ارمنستان نیست بلکه فارس ها می باشند" بدین ترتیب بررسی مشکلات آن کشور با ایران از جهات مختلفی حائز اهمیت که هدف این نوشتار نیز پرداختن به همین موضوع می باشد.
گرچه پرداختن به روابط جمهوری اسلامی ایران با همسایگانش در این جا مد نظر نیست اما با این حال لازم است اشاره نمایم که مشکلات همسایگی با ایران تنها مختص به حکومت آذربایجان نیست و تجارب دیگر کشورهای همجوار با ایران نیز نشان می دهد که هیچکدام از آن ها از زیان های ناشی از از این همسایگی مصون و درامان نبوده، و از جنگ و روابط بینابینی گرفته تا دشمنی های آشکار و نهان هر کدام به نوعی حکایت از عدم اعتقاد رهبران اسبق و کنونی ایران به یک دیپلماسی شفاف و پیشرونده در روابط خارجی خود با کشورهای همجوار دارد.
باید بخاطر آورد چند ماه قبل فواد هاشم یکی از نویسندگان روزنامه الوطن العربی ( 2 ) کویتی نوشته بود" اگر کويت چاره اي داشت که همسايه اي غير ايران داشته باشد، حاضر بود با جزاير کومور و یا سوييس همسايه ميشد!" این موضعگیری با واکنش سایت تابناک روبرو شد. موضوع دخالت ایران در افغانستان، عراق و کوردستان عراق نیازی بهتوضیح نیست و مشکلات متعدد با کشور های دیگر نظیرامارات متحده عربی و بحرین نشان دهنده فضای سنگین روابط ایران با همسایه های خود است. به اجمال می توان ریشه ناامنی و ناسازگاری با همسایگان را در فرهنگ، تاریخ و مذهب ایرانیان جستجو نمود.
نگاهی به نامه روح الله بجانی ( 3 ) طلبه تبریزی به دکتر احمدی نژاد رئیس جمهور ایران مندرج در سایت عماریون نمایهای ازفرهنگ اکثر ایرانیان نسبت به کشورهای همجوارحاکم است که می نویسد" ... ترويج اسلام هراسي و اسلام ستيزي ، تبديل باكو به شهر فحشا و خوشگذراني مردم شمالغرب از يك طرف ، سازماندهي جريان تجزيه طلب از سوي ديگر كشوري را كه شما رييس جمهورش هستيد تهديد مي كند. ...در آنجا به اسلام اهانت مي كنند و ريشه دين و شيعه را تيشه مي زنند. ...و عليه كليات اسلام و شيعه فعاليت مي كنند. ...كشور ارمنستان مساجد ما را طويله نگهداري خوك كرده اند . كشور آذربايجان هم مساجد ما را تخريب و كنيسه سازي مي كند. رهبران ديني را زندان كرده و طلاب مبلغ را ممنوع ." ازجهت دیگرنگرش بدبینانه نسبت بهایرانیان را می توان اززبان تئوریسین عرب "طه جزراوی" فهمید که سالها قبل درکتابی با عنوان " سه موجودي که خداوند نباید خلق مي کرد: مگس ها، یهودیان و ایرانیان".
مشکلاتی که ایران برای آذربایجان ایجاد می نماید، بیشتر شامل انتقال مواد مخدر توسط سپاه پاسداران به آن کشور ( بنابه گزارش مقامات آذربایجانی بیش از 95% مواد مخدر ازطریق ایران بهآن کشور وارد می شود )، ترویج شیعه گری و فشار بر مقامات آن کشور برای رعایت حجاب، اعمال فشار برای فاصله گرفتن با اسرائیل و امریکا ( تلاش نافرجام چند سال گذشته ایران برای انفجار سفارت اسرائیل درآن کشور و دستگیری سیزده لبنانی و ایرانی توسط پلیس آذربایجان دراین راستا، که ایران برای فشار به آذربایجان عدهای کسبه آذری درایران منجمله یک تکنیسین برق را دستگیر و به مبادله دستگیرشدگان در آذربایجان پرداخت )، ودرسال 2011 دراقدامی نوظهور مشکل آفرینی علیه آن کشور ابعاد شرعی و امنیتی بخودگرفته و برای نمونه مقامات آن کشور از طرف برخی از آیهالله های ایران تهدید به فتوای شرعی و سرلشکر فیرزآبادی نیز تهدید نظامی نمودند. ( ترور رافیق تقی بعداز فتوای قتلش توسط آیهالله لنکرانی انجام گرفت ) باید بخاطر آورد که هم فتوای آیهالله مکارم شیرازی و فاضل لنکرانی و هم تهدید نظامی سرلشکر فیروز آبادی با واکنش شدید و احضار سفیر ایران درباکو همراه بود تاجائیکه سفیر ایران تهدیدهای فیروزآبادی را تکذیب نمود. به اضافه موارد بسیاری که قبلا" در مطلبی تحت عنوان تنش در روابط آذربایجان و ایران ( 4) نوشته و نیازی به ذکر دوباره نمی باشد.
لازم بذکراست که رژیم ایران در لفافهء حمایتهای فرهنگی - مذهبی از شیعهیان ساکن کشورهای همسایه در واقع فشارهای سیاسی خود را از درون به نظامات سیاسی این کشورها وارد می آورد که همه و همه در راستای پیشبرد ستراتژی صدور انقلاب صورت می گیرد و قاعدتا حد و مرزی هم نمی شناسد و در کشورهای دیگر با روشهای دیگر خود را نشان می دهد. اخیرا" سایت لڤین پریس یکی از مجلههای پرتیراژ کوردستان عراق در سند محرمانهای ( 5 ) افشانموده که ایران برنامه انفجار در کلیساهای کوردستان را داشته تابتواند جنگ داخلی درکوردستان عراق راه بیاندازد. این سند بطور محرمانه توسط مسیحیان کوردستان عراق به واتیکان، اتحادیه اروپا و برخی کشورهای دیگر ارسال شدهاست. در ارتباط با آذربایجان نیز چندی پیش موسسه ویکی لیکس ( 6 ) به نامه فوق محرمانهای اشاره نموده که از طرف یکی ازسرداران سپاه به خامنهای درخصوص خطر جدایی آذریهای ایران ازایران هشدار داده و راهچاره را در بی ثبات نمودن کشور آذربایجان به رهبر ایران پیشنهاد نمودهاست. گزارش ویکی لیکس می نویسد: " ایران نگران جدایی آذری های خود است و می خواهد جمهوری آذربایجان را که متحد آمریکاست بی ثبات کند: با قید: «کاملاٌ محرمانه» و «برای اقدام فوری»، ...می آید: «با توجه به افزایش فعالیت های جدایی طلبانۀ پان ترکیست ها در جمهوری اسلامی، به ویژه در مناطق آذری نشین، اقدام عاجل شما برای مبارزه با فعالیت های جدایی طلبانه در شمال غربی کشورمان ضروری است تا از این بخش ها دفاع شود. «باید» این جنبش ها را به عنوان عوامل ضد مذهب وابسته به قدرت های خارجی «قلمداد کرد» تا بدین وسیله ما این بار نیز این با چنین روشی از شور و هیجان مذهبی که به وفور در مردم ما یافت می شود سود بریم. (.. ) از اینرو ضروری است که شما کسانی را در جمهوری آذربایجان مأمور کنید ...و بهترین کار این است، شخصیت های محبوب اسلام را مورد اهانت قرار دهند، ازجمله پیامبر (درود خدا براو) " . با توجه به محتوای اسناد می توان دریافت ایران آنچه را علیه حکومت آذربایجان و حکومت اقلیم کوردستان انجام می دهد از یک منشاء فکری سرچشمه می گیرد.
لازم به توضیح است حلقه مفقود هلال شیعی برای حکومت اسلامی ایران همانا جمهوری آذربایجان باشد. ازاین منظر ایران بطور صوری هم که بوده می خواهد این حلقه گسسته را پیوند دهد. استدلال فشار ایران بهآذریها این است که روسها بعداز فروپاشی اتحادشوروی به کلیسا و مسیحیت برگشتهاند و انتظار این است که آذریها هم با تاسی از روسها به دامن مسجد و اسلام تشیع باز گردند. سایت تخصصی اورآسیا ( 7 ) می نویسد: لازم است دولت جمهوری آذربایجان برای تقویت وحدت ملی خود، مشترکات تاریخی، فرهنگی و مذهبی مردم را تقویت نماید. در واقع بهتر بود که آذربایجان به همان نسبتی که از تفکرات کمونیستی شوروی تاثیر پذیرفت، اینک نیز سیاستهای دینی روسیه را مورد توجه قرار میداد. کشور روسیه به عنوان کانون تفکر کمونیستی ، اینک با حمایت از کلیسا ها و احیای مراکز مذهبی، سیاست جدیدی را در جهت حمایت و ترویج مذهب ارتدکس به عنوان مذهب اکثریت مردم در پیش گرفته است. هرچند آذربایجان متاثر از رگههای کمونیستی و رودر روی با مشکلات کنونی است ولی دینگرایی شیعی در این کشور به اندازهای ریشهدار است که شرایط دشوار این مذهب باعث نابودی آن در کشور نمیشود، ولی مسلما صدمای جدی به آن وارد خواهد آورد. دولت آذربایجان باید با در نظر گرفتن خواست ملی رابطه خود را با اعتقادات دینی و هویت بومی ملت خویش ترمیم کند."
موضوعی که بحث درباره آن مهم بنظر می سد دراین است که سیاست رژیم درقبال آذربایجان با استناد به نظرات کارشناسان خودرژیم به شکست انجامیده و درآذربایجان گرایش اسلامی بهسبک ایران ( شیعی گرایی ) بسیار ضعیف و طرفداران مذهبی آن کشور بیشتر با مذهب سنی و فعالیتهای فتح الله گولون درترکیه گرایش پیدا نموده است. وازجهتی دیگر میسیونرهای مسیحی درآن کشور فعالند و تاکنون بیش از پنج هزارآذری را که بیشتردرآرتش آن کشور حضور دارند بهدین مسیحیت گرویدهاند. آنچه ایران را عصبی نموده، حکومت آن کشور مانع نفوذ شیعهگری به سبک ایرانیست. برای نمونه وزارت دیانت ترکیه در جمهوری آذربایجان نمایندهگی دارد اما حکومت آذربایجان اجازه فعالیت به نهادهای شیعی ایرانی منجمله نهاد مصطفی که در دهها کشور مسلمان و غیر مسلمان نمایندگی دارد نمی دهد. ویا اینکه ایران مثل لبنان نمی تواند مثلا" بهنگام سفر احمدی نژاد مردم از ایشان استقبال نمایند و محبوبیت خودرا بهنمایش بگذارند. موسسه اورآسیا ( 8)دراین زمینه می نویسد: " فرقه «نورچیها» نیز با استفاده از جو موجود و با حمایتهای خارجی توانسته است تعدادی ازجوانان را جذب کند. اشاعه جريان «نورچي ها» که از فرقههای مذهب تسنن است و در اغلب اوقات از آن به عنوان اسلام علمي نام برده ميشود، در آذربايجان از سرعت بسياري برخوردار است. «فتحاله گولن» يكي از نظريهپردازان شاخص اين جريان و رهبر فعلی آن تبعه ترکیه و ساکن آمریکا می باشد. پس از استقلال آذربایجان از شوروي، سیل ورود طرفداران وی به این کشور آغاز شد. هم اکنون شعبه اداره دیانت ترکیه بطور رسمیدر باکو فعالیت دارد. علاوه بر انتشار روزنامه زمان چاپ ترکیه به زبان آذری، تعدادی از رسانههای داخلی آذربایجان از جمله کانال تلویزیونی و خبرگزار سایبری خزر به تبلیغ و اشائه آیینهای خرافه محور این فرقه می پرداند. دانشگاه خزر بعنوان یکی از مراکز عمده آموزش عالی آذربایجان از آموزشگاههای اقماری این فرقه می باشد. بنابه اعتراف برخی از رسانههای آذری حتی عنوان اختصاری این دانشگاه که با حروف لاتینی f-g مشخص شده بر گرفته از حروف اول نام و نام خانوادگی فتح اله گولن رهبر فرقه نورچیها در ترکیه می باشد. پیروان این فرقه با تدریس علوم الهی و توجه به مسائل آموزشی موفق به جذب هواداران بسیاری شده و در بین قشر دانشگاهی و جوان آذری نفوذ کردهاند. تاکنون در جامعه محدودی مانند آذربایجان ۵۰۰۰ نفر به دین مسیحیت گرویدهاند."
ایرانیها نیز برای توجیه اقدامات خود مسائلی را نظیر نگرانی از ساختار سکولار وغیردینی آن کشور، گسترش عرق ملی ملت آذڕبایجان و غرور به هویت ملی خود و نگرانی از تاثیرات آن بر آذریهای ایران، حضور اسرائیل و امریکا درآن کشور نگرانی اصلی ایران را تشکیل می دهند که ایران برای زهرچشم گرفتن از آن کشور سیاستهایی را دنبال می نماید که بیشتر بهانه جویی ست. جهت آشنایی بیشتر با مشکلات ایران می توان به مطلب قبلی بنده تحت نام پریشانی حکومت ایران در برخورد با جمهوری آذربایجان ( 9 ) توجه شود.
ایران برای چیرهگی برمشکلات خودبا جمهوری آذربایجان علیرغم تمامی فشارهای پیدا وپنهان، حدود یکسال و نیم پیش با انتصاب آقای محمد باقر بهرامی بعنوان سفیر تام الاختیار وعالی رتبه دستگاه دیپلماسی ایران اعلام نمودند که برای غلبه بر مشکلات و فصلی نو در توسعه روابط با آذربایجان ظرفیتهای دیپلماسی خود در بالاترین سطح بهجریان می اندازد و دراین راستا مقامات بلندپایه ایرانی سفرهای متعددی اما ناموفقی به آن کشور داشته، که علیرغم ابتکار عملها مشکلات گذشته و پیش روی میان آن دوکشور با وجود سفیر جدید نیز حل نگردیده و شکافها گستردهتر گردیدهاند.
به عبارتی دیگرعدم کارایی دستگاه دیپلماسی ایران را می توان در عدم قبول دعوت آقای الهام علی اف رئیس جمهور آن کشور به ایران دریافت. دراین رابطه سایت مرکز مطالعات ایران و اورآسیا ( 10 ) می نویسد" الهام علیيِف رییس جمهور آذربایجان بار دیگر دعوت محمود احمدی نژاد رییس جمهور ایران برای سفر به ایران را نپذیرفته است. چندین بار است که الهام علیيِف از سفر به ایران طفره می رود. در عوض، یکی از مقامات بلندرتبه آذربایجان به کشور همسایه سفر خواهد کرد. پس، دلیل این گرایش چیست؟" بباور بنده علت نپذیرفتن دعوت سفربهایران ازجانب الهام علی اف را باید بنابه شناختی که آذریها از ایرانیان بهنگام دعوت دارند ارزیابی نمود. حکومت مرکزی ایران کارنامه درخشانی دراین زمینه ندارد. درگذر تاریخ بسیاری همچون اسماعیل خان سمکو، قاضی محمد و بسیاری از کوردها بودهاند کهبهنگام قبول دعوت ایرانیان دردام میزبان افتادهاند . گرچه همچون سرنوشتی هیچگاه درانتظار علی اف نمی باشد، اما تجربه بسیاری نشان داده نزدیکی با دستگاه حکومتی ایران در خوشبینانهترین حالت به رسوایی و بی اعتباری می انجامد. سرانجام نزدیکی سیاسی افرادی همچون گلبدین حکمتیار درافغانستان و جلال طالبانی در عراق با ایران نمونه این ادعاست. در میان آذربایجانیان هم ضرب المثلهای بسیاری درارتباط با فارسها وجود دارد که برای نمونه در آذربایجان رایج است که اگر یک فارس یک کیلو گل به تو دهد یک کیلو گلاب عوضش می گیرد، نشان از شناخت توام با بی اعتمادی آنان نسبت بهایرانیان است و سرباززدن آقای علی اف را باید از این جهات جستجو نمود.
ناکامی ایران دردستیابی به اهدافش در جمهوری آذربایجان از کانال دینی و دیپلماسی، آن کشور را به ایجاد مشکل تراشی و بهانهجویی های امنیتی سوق دادهاست. بدین منظور در سال جاری مقامات امنیتی و رسانهای ایران اتهامات متعددی همچون حضور واستقرارحزب حیات آزاد کوردستان (پژاک) در آذربایجان، انتقال بخشی از اعضای مجاهدین ازعراق بهآن کشور، بدرفتاری نیروهای آذربایجان با مسافرین ایرانی عازم آن کشور، تاسیس کارخانه مشروب سازی توسط اسرائیل درنزدیکی مرز ایران نسبت داده و دراقدامی مقارن با قتل نویسنده آذری قتل مسعود علیمحمدی را به عوامل اسرائیل در آذربایجان نسبت داده، و موارد دیگری همچون اذعان الهام علی اف به عنوان رهبر تمام آذریهای جهان ( با احتساب آذریهای ایران ) و تیراندازی هرازچند گاهی میان دو کشور که تاکنون چند نفر ازسربازان دو کشور به قتل رسیدهاند قابل بحث و پیگیری هستند که به اختصار نکاتی را بیشتر بشکافیم.
الف ) ادعای حضور پژاک در خاک آذربایجان: مقامات ایران ادعانمودهاند که پژاکیها در شهر گنجه مستقر شده و اقدام به سرمایهگذاری درآن شهر نمودهاند. سایت تابناک ( 11 )می نویسد " هر شهروند گنجهای، میداند که نیروهای تروریستی «پ.ک.ک» و «پژاک» در کدام یک از مناطق گنجه مستقر شدهاند. این افراد نبض اقتصادی گنجه را دارند و با پرداخت رشوه به حکام باکو، دو بازار تجاری این شهر را در اختیار گرفتهاند و آنهایی که به دروغ از تعصب به آذری بودن دم میزنند، چرا نبض اقتصاد امروز گنجه و فردای آذربایجان را در اختیار پژاک میگذارند". این ادعاها ازآنجا سوال برانگیز است که درست سهماه قبل و بهنگام حمله ایران به پژاک درنوار مرزی با کوردستان عراق، مقامات ایران اعلام نمودند که پژاک در خاک ارمنستان مستقر شدهاند. درآنزمان سایت تابناک از خبرنگار مهر ( 12 ) آورده که سرهنگ عزیز حسن اقدم درماکواظهارداشته تعدادی از عناصر پژاک در منطقه بورالان ارمنستان حضور یافته و بیشتر آموزشهای آنها در منطقه ای در کشور ارمنستان صورت می گیرد." همان ایام امام جمعه اردبیل نیز در نماز جمعه ادعا نمود که حضور پژاکیها در ناگورنوقرهباغ تحت اشغال ارمنستان توهین به ملت آذربایجان است حال سوال این است که چگونه حکومت آذربایجان حاضر به پذیرش جریانی مثل پژاک که بخشی ازقرارگاه آموزشی آنان در کشور ارمنستان و ناگورنوقرهباغ مورد اشغال ارمنستان باشد و جریانی را درخاک خود پناه دهد که دشمنش اورا نیزپناه داده باشد؟ بنظر بنده این معما را تنها باید مقامات ایرانی حل نمایند چون همچون چیزی ممکن نیست. نکته دوم اینکه اگر قرار باشد جریان چریکی پژاک در آذربایجان استقرار یابد چرا در شهر گنجه که صدها کیلومتر با مرز ایران فاصله دارد؟. بدون تردید اتهام حضور پژاک در ارمنستان و آذربایجان درراستای جنگ روانی تا ازاین طریق بتواند حساسیت آذریهای ایرانی را نسبت به جمهوری آذڕبایجان برانگیزد.
ب ) احتمال حضور مجاهدین در آذربایجان: ایران آرزو دارد کشورآذربایجان به آن تن دهد، اما نه مجاهدین نیازی به حضور در آن کشور دارد و نه آذربایجان حاضر به بهانه دادن بهایران با پذیرش مجاهدین درخاک خود است. پر واضح است که ایران هیچگاه دوست ندارد مجاهدین از عراق خارج گردد، چون درصورت خروج مجاهدین ازآن کشور دلیلی برای دخالت درآن کشور نمی ماند.
پ ) مسافران ایرانی عازم آذربایجان: ایران برای اجرای سیاستهای پنهان خود در آن کشور اقدام به لغو یکطرفه ویزا برای شهروندان آذربایجانی در دهه فجر سال گذشته نمود، اما آذربایجان حاضر به لغو ویزا برای ایرانیان نشد!!. این امر غرور ایرانیان را پایین آورد. کشور آذربایجان باشکاکیت به سیاست ایران درزمینه مراودات شهروندان طرفین می نگرد و برای آن کشور اثبات شده که یکی از راههای انتقال مواد مخدر ، اقدامات خرابکارانه و بهدام انداختن آذریها درایران درپشت این قضیه نهفته است، بنابراین آذربایجان نه اینکه حاضر به لغو ویزا برای شهروندان ایرانی نشد بلکه برشدت نظارت خود در مرزها افزوده و این امر خشم ایرانیان را برانگیخته و آن را به عنوان مزاحمت و بی حرمتی به شهروندان ایرانی نسبت دادهاند.
ت ) تاسیس کارخانه شراب سازی اسرائیل در آذربایجان: آنچه که عیان است حکومت آذربایجان ازمنظر استراتژیک به روابط خود با اسرائیل می نگرد، تاجائیکه سطح روابط آن کشوربااسرائیل از ترکیه پیشی گرفتهاست و حتی هنگام حمله اسرائیل به کشتی ترکیهای عازم غزه، حکومت آذربایجان واکنشی از خود علیه اسرائیل و یاهمدردی با ترکیه نشان نداد. این موضوع برای تورکها بسیار مهم نبود اما ایران با غوغا سازی تلاش داشت که آنرا به پیراهن عثمان تبدیل کند. دوم اینکه راهاندازی کارخانه مشروب درآن کشور همانند کمپانیهای آلمانی بنظر می رسد که دراکثر کشورهای شوروی سابق فعال می باشند. به لحاظ سیاسی نیز همچنانکه ایران خودرا ذیحق می داند که در لبنان و فلسطین حضور داشته باشد این حق اسرائیل هست که روابط باکشورهای دیگر داشته باشد. اما ایران حتی حساسیت خودرا ازاینکه حفظ امنیت الهام علی اف بعهده اسرائیل است به عنوان بهانهای علیه مقامات آذربایجان پنهان نمی کند. سایت اورآسیا می نویسد" آذربایجان برای اسرائیل به مثابه لبنان برای ایران است"
سایت تابناک ( 13 ) درادعایی دیگر قتل مسعود علی محمدی را به عوامل موساد درآذربایجان نسبت دادهاست و می نویسد" آذربایجان به حیاط خلوت اسرائیل درآمده و یکی از آخرین اقدامات جاسوسی رژیم صهیونیستی علیه ایران را می توان ترور شهید علی محمدی استاد فیزیک دانشگاه تهران برشمرد. عامل قتل این استاد دانشگاه در اعترافات خود در داداگاه به صراحت از ارتباط با ماموران موساد در آذربایجان پرده برداشته است. " اینگونه اتهامات علیه آذربایجان بعداز قریب به دوسال از ترور مسعود علی محمدی و همزمان با ترور رافیق تقی نویسنده معروف آذربایجانی که با فتوای قبلی آیهالله لنکرانی مرتد اعلام شده بود در باکو مرتبط است تا بتواند از طریق همچون بلوایی خودرا زیر عبارت اینکه ایران خودقربانی تروراست پنهان نمایند. آنچه که درافکار عمومی آذربایجان جا افتاده متهم قتل رافیق تقی ج.ا. ایران است.
بهانه جوئیهای ایران را که دربالا به آن اشاره شد می توان در سیاستهای امنیتی رژیم ایران ارتباط با کوردستان عراق نیز مشاهده نمود. بویژه اینکه یکی از طراحان سیاسی ایران در امور آذربایجان و کوردستان فردی دردستگاههای امنیتی ایران بانام آقای آقا محمدی است که نقش مهمی در جنگهای داخلی درکوردستان عراق ایفا نمود.
نگرانیهای دیگر آذربایجان کدامند؟
برخی ازنگرانیهای آذربایجان را می توان اززبان آقای علی حسن اف ( 14 )مدیر بخش سیاسی- اجتماعی نهاد ریاست جمهوری آذربایجان شنید که ایشان بهمراه هیئتی دراواخر ماه نوامبر 2011 بهایران سفر وبا مقامات مختلف ایران منجمله آقای محمد جعفر محمد زاده معاون وزیرفرهنگ و ارشاد اسلامی و عزت الله ضرغامی رئیس صدا و سیمای ج.ا و نهادهایی که در درامور آذربایجان فعالند ملاقات نمودهاند. نکاتی را که آقای علی حسن اف مطرح نموده ازجهات بسیاری بااهمیت و همچنانکه خود می گوید مسائل را بی پرده و شفاف با ایرانیها درمیان گذاشتهاند. مباحث شفاف و بی پرده ای که ایشان ازآن نام می برد مقامات ایران درباره آن سکوت اختیار نموده و تنها سایت دیپلماسی ایرانی در گزارشی کوتاه نوشته که هیئت آذربایجان از نتایج سفرخود ابراز رضایت نمودند.
شایان توجه است مقامات آذربایجان درسفر اخیر خود موضوعاتی همچون رعایت و احترام به امنیت ملی آذربایجان، محترم شمردن ساختار لائیک آن کشور و موضوع برجسته نمودن حجاب ازطرف ایران بهعنوان اهرم فشار برآن جمهوری بی پرده و شفاف ( بقول آقای حسن اف ) با ایرانیها درمیان گذاشتهاند . ایشان درمصاحبه خود با سایت ترند آذ درخصوص امنیت ملی آذربایجان می گوید" ما بدون تامین دولتی مستقل با منافع ملی خود و تامین امنیت آن، نه می توانیم مسلمان خوبی باشیم و نه می توانیم شهروند آذربایجانی خوب، نه ترک خوب، نه دموکرات خوب و نه مبارز میهن پرست خوب باشیم. به همین خاطر من بصورت شفاف و بی پرده در دیدار از ایران گفتم که دولت آذربایجان علیه هر اقدامی که سعی در قدم برداشتن بر علیه منافع آذربایجان، مخالف اراده مردم با اعمال سیاستهای کاذب از خارج و تجاوز به اراده مردم آذربایجان باشد، هست" سخنان مشابهای را بهمن ماه سال گذشته نیز آقای علی احمداف ( 15 )نائب رئیس حزب حاکم آذربایجان (حزب آذربایجان نوین) در مصاحبه با خبرگزاری "ترند" بهمیان آورد و با اشاره به مداخلات اخیر برخی نهادهای ایران بر امور داخلی آذربایجان، بیان کرد: یکی از اولویتهای مهم سیاست خارجی آذربایجان از این قرار است که بر امور داخلی هیچ کشوری مداخله نکند. و مداخله کشور دیگر بر امور داخلی آذربایجان نیز برای ما مقبول نیست. و لذا ما هرگونه مداخله یک کشور دیگری بر امور داخلی کشورمان را به شدت محکوم میکنیم".
یکی دیگر از برخوردهای ایران با دولت باکو اعتراض به غرور هویت ملی آنان است. گفتنی است حکومت آذربایجان روز 31 دسامبر رابعنوان روزهمبستگی آذربایجانیان جهان جشن می گیرند و این روز مصادف است با سالروزتولد آقای الهام علی اف. اما سایت تابناک ( 16 ) دراین باره می نویسد: " دولت باکو روز 31 دسامبر را به بهانه سالگرد پیمان ننگین گلستان به عنوان روز همبستگی آذربایجانی های جهان! اعلام نموده و در هفته های اخیر تبلیغات گسترده ای را بر علیه تمامیت ارضی ایران به راه انداخته است. الهام علی اف»، رییس جمهور جمهوری آذربایجان به مناسبت این روز خود را رهبر آذری های جهان خوانده و گفته است:"
دربخش مربوط به ترویج فرهنگ شیعهگری و فشارهایی که ایران ازطریق برخی عناصر مذهبی آن کشور به حکومت آذربایجان وارد می آورد آقای علی حسن اف می گوید" تبلیغ دولتی لائیک، انتخاب خود ماست، تبلیغ دنیای معاصر و مدرن انتخاب خود مردم آذربایجان است. اینها خواست ایدئولوژی ملی ماست. تبلیغ وحدت ملی در راستا و بر اساس پیشرفت ملت خود ما است و لاغیر. شما (ایران) هم چیز دیگری را تبلیغ می کنید- وحدت دینی، ارزشهای اسلامی و سیستم اداره دولت، زندگی و فعالیت اجتماعی بر اساس ارزشهای اسلامی و تنظیم مناسبات خارجی بر پایه ارزشهای اسلامی."
درارتباط با موضوع حجاب که ایران بیشترین هیاهو را بهراه انداخته حسن اف می گوید " من بصورت واضح به آنها گفتم که در دنیا بیش از یک میلیارد مسلمان وجود دارد، چند درصد از آنها حجاب بر سر دارند؟ حداکثر 3 تا 5 درصد!. مگر مابقی مسلمان نیستند؟ مگر ترکها، اردنیها و اعرابی که حجاب بر سر نمی کنند مسلمان نیستند؟ مگر سنگ محک اسلام حجاب است؟ این مسائل در مذاکرات با طرف ایرانی بصورت بی پرده مطرح شد"
درارتباط با دخالتهای رسانهای ایران درامور آذربایجان آقای حسن اف اعلام می دارد که ایران برای تشویش اذهان عمومی " برای نمونه من در ایران موضوعی که پافشاری می کردم، فعالیت شبکه تلویزیونی "سحر" ایران بود.اگر این کانال با "لهجه صریح و زبان آذربایجانی" ارزشهای اسلامی را تبلیغ می کند، برای خود آذربایجانیهای ایران هم با همین زبان تبلیغ کند، چرا برای لنکران، باکو و دیگر مناطق آذربایجان پخش می شود، اما برای مردم تبریز، خوی و غیره پخش نمی شود؟ اگر از تبعات آن می ترسند، برای مردم ما هم پخش نکنند.
لازم به توضیح است بعدازکمتر از ده روز ازسفرهیئت آذربایجانی بهایران و مباحث بی پرده روز جمعه نهم دسامبر 2011 آن کشورمدیرکل نمایندگی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران آقای احمد کاظمی را به همراه خانوادهاش از جمهوری آذربایجان اخراج نمودند و این موضوع بخوبی نشان از فضایی شکننده در روابط شکننده سیاسی میان آن دوکشور است. اخراج مدیر نماینده صدا وسیما یادآور ممانعت از ورود هیئت جامعه مصطفی ( وابسته به بیت رهبری )و تعطیلی کمیتهامداد امام خمینی به بهانه فعالیتهای جاسوسی درآن کشور بود که قریب بهشش ماه قبل در آذربایجان می باشد. سایت مدیافوروم در باکو در مقاله ای شعبه کمیته امداد امام خمینی در باکو را در کنار سایر نهادهای ایرانی قرار داده است. یادآوری این نکته است که متوقف نمون فعالیتهای کمیته امداد امام خمینی در جمهوری آذربایجان برای شان ج.ا بسیار سنگین تمام شد و بهنگام تکمیل این نوشتار سایت تابناک ( 17 ) در مقالهای شدید خواستار بازنگری جدی درروابط با آذربایجان شدهاست.
مشکلات دیگر ایران کدامند؟
ابعادنگرانیهای اصلی ایران را می توان از دوجهت افزایش توان نظامی آذربایجان و تاثیرات آن جمهوری بر آذریهای ایران مشاهده نمود. اول اینکه روابط جمهوری آذربایجان با دنیای غرب و اسرائیل تنها روابط دیپلماتیک و اقتصادی نیست، بلکه ابعاد نظامی هم دارد که تقویت بنیه نظامی آن کشور توسط روسیه، اسرائیل و ترکیه برای ایران سوال برانگیز است. آذربایجان اقدام به خرید موشکهای اس 300 از روسیه، ( موشکهایی که قرار بود به ایران فروخته شود اما بدلیل تحریم بین المللی 1929 سازمان ملل روسیه از تحویل آن به ایران خودداری نمود )، آموزش پیاده نظام آن کشور توسط ترکیه و ترمیم تجهیزات نظامی آذربایجان توسط اسرائیل و قراردهای تسلیحاتی با افریقای جنوبی همگی نوعی آمادهگی درمقابل جنگی احتمالی باایران است. درخصوص خرید موشکهای اس 300 آن کشور از روسیه برخی کارشناسان ایرانی امور قفقاز اذعان می دارند که حتی درصورت جنگ دوباره میان آذربایجان و ارمنستان، نیازی به استقرار موشکهای اس 300 نیست وخرید این موشکها تنها برای مقابله احتمالی با ایران است. درارتباط با مونتاژ هواپیمایهای بدون سرنشین اسرائیل در آذربایجان بازهم برای مقامات ایران سوال برانگیز است که همچون کشور کوچکی به چه منظور توان نظامی خودرا تااین حد افزایش می دهند و منطقه را به بشکه باروت مبدل می نمایند. گردانندگان امور قفقاز ایران معتقدند که حجم افزایش قدرت نظامی آن کشور ربطی به مسئله قرهباغ ندارد و از این زاویه می توان اجرای مانور نظامی نیروی هوایی ایران در استانهای آذربایجان شرقی و اردبیل در ماه اگوست را نوعی قدرت نمایی در مقابل آن کشور دانست.
مورد دوم کنگره آذربایجانیان جهان یکی از خط قرمزهاییست که ایران رانگران ساختهاست. کنگره تاکنون سه کنفرانس رادرباکو انجام داده و آقای الهام علی اف رئیس کنگره آذربایجانیهای جهان می باشد. کنگره سوم این کنگره که چندماه قبل باحضور 1272 نفر در باکو برگزار گردید بسیاری از آذریهای ایرانی مقیم اروپا نیز حضورداشتند، اما کسی ازآذربایجان جنوبی بطور آزادانه حضور نداشت. بازتاب این کنگره خشم مقامات ایران را برانگیخته و آنرا تلاش برای تجزیه ایران می دانند.
سخن آخر در این رابطه:
ایران کشوری چند ملیتی ست که هرکدام از ملیتها درصدد کسب حقوق ملی خود هستند، اما باتوجه به موارد بسیاری کلید حل مسئله ملی درایران دردست آذریهاست. آذریها بعداز فارسها بلحاظ جمعیت و حوزه جغرافیایی دومین ملت ایران راتشکیل می دهند. ساختارایران بسیار شبیه اتحاد شوروی سابق بهنگام فروپاشی می باشد و آذربایجان ایران شرایطی همچون جمهوری اکراین در اتحاد شوروی سابق را دارد. اکرائینیها در شوروی سابق بعداز روسها بیشترین امتیازها را نسبت به دیگر ملیتها داشتند. اما اوکراین درجریان فروپاشی بعداز کشورهای حوزه بالتیک ( لیتوانی، لتونی و استونی ) اولین ملتی بودندکه اعلام استقلال نمودند. یعنی سهم شراکت درقدرت و ثروت آنان با روسها دلیل خودداری از استقلال ملی نشد. ایران بخوبی به رشد انگیزههای استقلال طلبانه در آذربایجان ایران آگاه است و فشارها برجمهوری آذربایجان برای تضعیف پشت جبهه آذریهای ایران است. نگرانی ایرانیان ازآنجا قابل درک است که سایت تابناک می نویسد: مرز کشی و ملت سازی جعلی در دل ملت بزرگ و یکپارچه ایران به بهانه تنوع زبانی موجود، برنامههای پرهزینه و بلند مدت ایجاد خاورمیانه جدید توسط دولت آمریکا و مؤسساتی چون «آمریکن اینتر پرایز» و حمایتهای بی پروای سیاستمداران آمریکایی همچون «مایکل لدین» از تجزیه طلبان ایرانی، اعلام رسمی سران اسرائیل که گفتهاند چند ایران کوچک برای ما بهتر از یک ایران بزرگ است، نقشههای فاش شده ایران تجزیه شده تهیه شده توسط "برنارد لوییس" انگلیسی، نقشههای منتشر شده جدایی آذربایجان و کردستان و خوزستان و بلوچستان ایران توسط «رالف پیترز»، اقدامات اطلاعاتی و امنیتی پشت پرده اسرائیل و آمریکا در جوار مرزهای شمال غربی ایران و...همه و همه تأییدی است بر زنگ خطری که برای تمامیت ارضی ایران به صدا درآمده است." جمهوری اسلامی ایران با این مسئله جنگ دارد و برای رفع نگرانیهای خود روشهای مختلفی همچون تطمیع و یا تهدید را علیه همسایگان خود بکار می گیرد و در این راستا تلاش نموده تا جلوی اتکای آذریهای ایران به جمهوری آذربایجان را بگیرد ناگفته نماند ایران همان سیاستهارا درکوردستان نیز بکار گرفته و می گیرد، اما ملتها از همدیگر می آموزند.
18.12.2011
منابع:
1.
2.
http://www.tabnak.ir/fa/news/190617/توهین-چندباره…
3.
4.
5.
http://www.lvinpress.com/K_Direje.aspx?Jimare=6387&Besh=Hewal&Cor=1
6.
http://iranglobal.info/I-G.php?mid=2-64531
7.
http://www.iraneurasia.ir/fa/pages/?cid=17147
8.
به لینک شماره 6 مراجعه شود.
9.
10
http://www.iraneurasia.ir/fa/pages/?cid=16794
11.
12.
13.
14.
http://fa.trend.az/regions/iran/1966058.html
15.
http://fa.trend.az/news/politics/1823492.html
16.
17.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمیکند.
توجه داشته باشید کامنتهایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید