ایران در راه جام جهانی ۲۰۲۲ قطروبن‌بست ویلموتس

در این مطلب، مسیر ناهمواری که تیم ملی ایران برای رسیدن به قطر طی کرد را بررسی می‌کنیم.

قرارداد مارک ویلموتس

نهم بهمن ۱۳۹۷ کارلوس کی‌روش سرمربی پیشین تیم ملی ایران، در بازگشت از جام ملت‌های ۲۰۱۹ استرالیا، در فرودگاه بین‌المللی تهران گریست و با بازیکنان تیم ملی خداحافظی کرد. آقای کی‌روش پس از ۸ سال همکاری با تیم ملی ایران، از سمت خود کنار رفت.

همزمان با کناره‌گیری کارلوس کی‌روش از سرمربیگری تیم ملی ایران، مازیار ناظمی رئیس وقت روابط عمومی وزارت ورزش و جوانان در توییتی با نام بردن از زین‌الدین زیدان، ژوزه مورینیو و یورگن کلینزمن به عنوان گزینه‌های در صف انتظار تیم ملی ایران، از عبارت "باشکوه‌تر طلوع می‌کنیم" استفاده کرد.

اول خرداد ۱۳۹۸ مارک ویلموتس، سرمربی سابق تیم‌های ملی بلژیک و ساحل عاج به عنوان سرمربی ایران انتخاب شد. مهدی تاج، رئیس پیشین فدراسیون فوتبال ایران، از قرارداد سه ساله با ارزش هر سال ۶۰۰ هزار دلار برای این مربی خبر داد.

آقای تاج از قرارداد فدراسیون ایران با مارک ویلموتس با عبارت "قرارداد خوب" یاد کرد.

دوازدهم آذر ۱۳۹۸ خبرگزاری تسنیم از پایان قطعی همکاری مارک ویلموتس با تیم ملی ایران خبر داد. آقای ویلموتس در طول دوران کوتاه مربیگری‌اش در تیم ملی ایران در دیدارهای رسمی و دوستانه سه برد مقابل سوریه، هنگ کنگ و کامبوج، یک تساوی مقابل کره جنوبی و دو باخت برابر بحرین و عراق به دست آورد.

شکست مقابل عراق و بحرین، ایران را در رده سوم جدول پنج تیمی انتخابی جام جهانی در مرحله پیش مقدماتی قرار داد؛ در آستانه حذف زودهنگام.

مهدی تاج رئیس فدراسیون فوتبال ایران هشتم دی ۱۳۹۸ از سمت خود به عنوان رئیس فدراسیون فوتبال ایران، استعفا کرد.

بیستم اسفند سال ۱۳۹۸ احسان قاضی‌زاده هاشمی، عضو فراکسیون ورزش مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا ادعا کرد سازمان بازرسی کل کشور و مجلس شورای اسلامی به مدارک قطعی از رقم قرارداد ۸ میلیون یورویی مارک ویلموتس با فدراسیون فوتبال ایران دست یافته‌اند.

مارک ویلموتس برای دریافت تمامی این حقوق که مربوط به سال همکاری با فدراسیون فوتبال ایران بود به فدراسیون جهانی فوتبال شکایت کرد و با حکم فیفا، فدراسیون ایران محکوم به پرداخت تمامی این مبلغ تا آخرین روز قرارداد سرمربی بلژیکی شد.

خرداد ۱۳۹۹ مشخص شد که مهدی تاج رئیس پیشین فدراسیون فوتبال، از شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی "شستا" مبلغ دو میلیون یورو برای پرداخت قرارداد اول مارک ویلموتس قرض کرده بود. این استقراض، در سال ۱۴۰۰ مصادره ساختمان‌های فدراسیون فوتبال و باشگاه پرسپولیس از سوی شستا را به همراه داشت.

هفدهم بهمن ۱۳۹۸ دراگان اسکوچیچ به عنوان سرمربی جدید تیم ملی فوتبال ایران انتخاب شد. تابناک، انتخاب آقای اسکوچیچ را "عجیب"، "سوال برانگیز" و او را مربی "فاقد کارنامه" دانست.

فدراسیون فوتبال، در بیانیه خود، سرمربی جدید و کروات فوتبال ایران را نتیجه هم‌اندیشی و تصمیم کمیته فنی فدراسیون فوتبال با حیدر بهاروند، سرپرست موقت وقت این فدراسیون دانست.

خبرگزاری مهر نوزدهم مهر، در گزارشی از نقش یک "آقازاده ورزشی" که پدرش رئیس فدراسیون فوتبال بوده، "مدیر برنامه‌های رسمی" و "مدیربرنامه‌های رسانه‌ای" آقای اسکوچیچ در انتخاب او برای هدایت تیم ملی خبر داد. مهر نوشته بود این جلسه هیچ یک از اعضای فدراسیون فوتبال حضور نداشتند و دراگان اسکوچیچ با تماس تلفنی آقازاده رئیس پیشین فدراسیون، به مسئولین فدراسیون معرفی شده است.

پیشتر، از امیر قلعه‌نویی و علی دایی به عنوان دیگر گزینه‌های سرمربیگری تیم ملی نام برده می‌شد.

برخی از رسانه‌های ایران، به سوابق و کارنامه دراگان اسکوچیچ به امتیاز منفی این مربی برای حضور در تیم ملی اشاره کردند. او از سال ۱۳۹۲ که به عنوان سرمربی ملوان به ایران آمد، هیچ بازار کاری در خارج از فوتبال ایران نداشت. مربیگری در تیم‌های ملوان، فولاد خوزستان، خونه به خونه بابل و صنعت نفت سوابق او تا پیش از رسیدن به نیمکت تیم ملی ایران بود.

کرونا به نفع تیم ملی کار کرد

با وجود این‌‌که حکومت ایران، ابتلای شهروندان خود به کرونا را هفته‌ها پنهان می‌کرد، سرانجام سی بهمن ۱۳۹۸ وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی قم اعلام کردند دو بیمار سالمند به علت کرونا در قم درگذشته‌اند. روز پیش از آن، دانشگاه علوم پزشکی قم این را تکذیب کرده بود و وزیر بهداشت گفته بود "تاکنون هیچ مورد مثبتی در کشور نداشتیم."

با رسمیت یافتن همه‌گیری کرونا، کشورهای جهان، با توصیه‌های اکید فیفا اقدام به تعطیلی رقابت‌های لیگ کردند. فدراسیون بین‌المللی فوتبال نیز بازی‌های ملی را به تعویق انداخت. فوتبال ایران از چهاردهم اسفند ۱۳۹۸ به تعطیلات اجباری رفت.

تا قبل از دوران کرونا، قرار بود بازی‌های پایانی مرحله مقدماتی انتخابی جام جهانی در آسیا، طی روزهای چهارم تا دوازدهم فروردین و سپس روزهای دوازدهم تا بیست و دوم خرداد ۱۳۹۹ برگزار شود. اما کنفدراسیون فوتبال آسیا، ۱۹ اسفند ۱۳۹۸ برگزاری این مسابقات را به تعویق انداخت.

این کنفدراسیون، در دو مقطع زمانی دیگر یعنی اردیبهشت و شهریور سال ۱۳۹۹ از به تعویق افتادن مسابقات انتخابی جام جهانی خبر داد.

تیم ملی فوتبال ایران تحت هدایت مارک ویلموتس، ۲۳ مهر و ۲۳ آبان سال ۱۳۹۸ به ترتیب مقابل تیم‌های ملی بحرین و عراق شکست خورده بود. فدراسیون فوتبال ایران با سرپرست اداره می‌شد و نحوه انتخاب سرمربی جدید تیم ملی، نه بازیکنان و نه هواداران را راضی نمی‌کرد.

همه‌گیری کرونا، باعث وقفه‌ای ۱۴ ماهه در مرحله دوم رقابت‌های انتخابی جام جهانی فوتبال در آسیا شد. این توقف، به کادرفنی تیم ملی ایران کمک کرد با سه دیدار دوستانه مقابل ازبکستان، بوسنی و سوریه، به بازیکنان ایران نزدیک‌تر شود.

توقف مسابقات به دلیل کرونا، بیشترین نفع را به تیم ملی فوتبال ایران رساند.

دشواری صعود از مرحله نخست؛ ''''معجزه '''' در منامه

کنفدراسیون فوتبال آسیا تصمیم گرفت مرحله دوم انتخابی جام جهانی را به صورت متمرکز در منامه و به میزبانی بحرین برگزار کند. فدراسیون فوتبال ایران، با توجه به تعداد بازی‌های باقی‌مانده ایران که باید به میزبانی ورزشگاه آزادی برگزار می‌شد، به این رای اعتراض کرد.

طبق برنامه پیشین این مسابقات، تا قبل از همه‌‌گیری کرونا، ایران باید مقابل تیم‌های ملی هنگ کنگ، بحرین و عراق در خانه بازی می‌کرد و فقط برای دیدار با کامبوج از کشور خارج می‌شد. در حالی که بحرین، فقط دو بازی مقابل تیم‌های کامبوج و هنگ‌کنگ را باید در خانه برگزار می‌کرد.

در نهایت حکم کنفدراسیون فوتبال آسیا تغییر نکرد. اردیبهشت سال ۱۴۰۰ شهاب‌ عزیزی خادم، رئیس فدراسیون فوتبال ایران این تصمیم کنفدراسیون فوتبال آسیا را نتیجه "کارشکنی مدیران ایران" در کنفدراسیون آسیا دانست. به نظر می‌رسید اشاره آقای عزیزی خادم به مهدی تاج، نایب رئیس کنفدراسیون فوتبال آسیا باشد.

تیم ملی ایران از چهار بازی باقی‌مانده خود در مسابقات، به چهار پیروزی نیاز داشت.

ایران سیزدهم خرداد، با نتیجه ۳ بر یک هنگ کنگ را شکست داد و هفدهم خرداد ۳ بر صفر بحرین را مغلوب کرد. در بازی سوم با نتیجه ۱۰ بر صفر کامبوج را از پیش روی برداشت و در بازی سرنوشت‌ساز پایانی، یک بر صفر عراق را مغلوب کرد و به عنوان تیم نخست به مرحله پایانی راه یافت.

نتایج ایران، با توجه به قرار داشتن در رده سوم جدول تا پایان دور رفت مسابقات، دوری یک سال و نیمه از مسابقات و بازی‌های تدارکاتی و اردوهای آماده‌سازی محدود، شبیه به "معجزه" می‌‌نموند.

گروه ساده ایران، هدیه ناخواسته به تیم ملی

۲۸ خرداد ۱۴۰۰ کنفدراسیون فوتبال آسیا، رتبه‌بندی خود از تیم‌هایی که به مرحله نهایی انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر راه یافته بودند را اعلام کرد. براساس این سیدبندی، تیم‌های ملی ایران و ژاپن در سید اول، تیم‌های استرالیا و کره جنوبی در سید دوم، تیم‌های ملی عربستان و امارات در سید سوم، تیم‌های ملی عراق و چین در سید چهارم، تیم‌های ملی عمان و سوریه در سید پنجم و تیم‌های ملی ویتنام و لبنان در سید ششم قرار گرفتند.

کنفدراسیون فوتبال آسیا سیدبندی خود را براساس امتیازات تیم‌های ملی و جایگاه آن‌ها در رنکینگ فیفا انجام داد.

دهم تیر ۱۴۰۰ ایران در ساده‌ترین گروه ممکن با تیم‌های ملی کره جنوبی، امارات، عراق، سوریه و لبنان قرار گرفت. این گروه در قیاس با گروه B مسابقات که از تیم‌های ژاپن، استرالیا، عربستان، عمان، چین و ویتنام شکل گرفت، به مراتب برای ایران مناسب‌تر بود.

تیم ستاره‌ها یا تیم ستاره‌ محور؟

تیم ملی فوتبال ایران در مرحله دوم رقابت‌های انتخابی جام جهانی عملکردی فوقٰ‌العاده، تاریخی و مثال‌زدنی داشت. تا پیش از این، هرگز اتفاق نیفتاده بود که تیم ملی ایران در شرایطی قرار بگیرد که از چهار بازی پایانی خود فقط به یک پیروزی برای صعود به جام جهانی فوتبال نیاز داشته باشد.

برخی از منتقدان نتایج به دست آمده تیم ملی را محصول درخشش بازیکنان و ستاره‌های تیم ملی دانستند.

سردار آزمون و مهدی طارمی، زوج خط حمله تیم ملی ایران در تمام دیدارهای ایران از خرداد سال ۱۴۰۰ تا پیش از دیدار بازگشت مقابل عراق در تهران، در مجموع ۸ بار دروازه حریفان را باز کرده بودند. درخشش متفاوت علیرضا جهانبخش، علی قلی‌زاده و احمد نورالهی در ترکیب تیم ملی و دست باز سرمربی برای بازی دادن به بازیکنان آماده مانند کریم انصاری‌فرد، فرضیه بدون تاکتیک بودن و با بازیکن پیروز شدن را شدت می‌بخشید.

با این حال، بازی ایران و کره جنوبی در تهران و زیر فشار قراردادن یکی از پرستاره‌ترین تیم‌های فوتبال آسیا در نیمه دوم، ابزاری برای حامیان آقای اسکوچیچ و مدافعان او بود که مدعی شوند تیم ملی بدون برنامه‌های فنی، قادر به چنین نمایشی مقابل حریفانش نبوده است.

از 'خوبان عالم' تا ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه

یازدهم شهریور، پس از نخستین پیروزی تیم ملی ایران در نخستین دیدار از مرحله پایانی رقابت‌های انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ شهاب عزیزی‌ خادم رئیس فدراسیون فوتبال ایران، اظهارنظری کرد که تا امروز برای او هزینه داشته است.

آقای عزیزی خادم پس از پیروزی یک بر صفر تیم ملی مقابل سوریه به خبرنگاران گفت: "با دعای خوبان عالم، سه امتیاز مهم را گرفتیم."

پس از آن بود که منتقدان فدراسیون فوتبال ایران، شهاب عزیزی خادم را به ارتباط با آن‌چه "جادوگری" و "جادوگر" می‌خواندند متهم کردند. رئیس فدراسیون فوتبال ایران هرگز نسبت به این اتهامات، پاسخ روشنی نداد.

پنج روز بعد یعنی ۱۶ شهریور، در پایان دیدار تیم‌های ملی ایران و عراق که با پیروزی سه بر صفر تیم ملی ایران همراه شد، جانی اینفانتینو رئیس فدراسیون بین‌المللی فوتبال از شهاب‌ عزیزی خادم خواست که برای دیدار ایران و کره جنوبی درهای ورزشگاه‌ها دوباره به روی تماشاگران زن و مرد باز شود.

رئیس فیفا به آقای عزیزی خادم گفته بود: "بی‌صبرانه منتظر دیدن حضور غیرگزینشی زنان در ورزشگاه‌های ایران هستم."

پس از این درخواست، فدراسیون فوتبال ایران از دعوت رسمی از جانی اینفانتینو به ایران خبر داد. یازدهم مهر رسانه‌های ایران از موافقت "نهادهای ذیصلاح" با ورود زنان به ورزشگاه آزادی برای تماشای دیدار ایران و کره جنوبی خبر دادند.

نوزدهم مهر در فاصله یک روز مانده به این مسابقه، اما فدراسیون فوتبال ایران از لغو حضور تماشاگران در ورزشگاه آزادی خبر داد.

فائزه هاشمی، نماینده سابق مجلس ایران و از چهره‌های منتقد حکومت این کشور در گفتگو با انصاف نیوز به بدون تماشاگر برگزار شدن مسابقه فوتبال ایران و کره جنوبی واکنش نشان داد و گفت: "امیدوارم فیفا گول نخورد و قضیه را دنبال کند، این‌یک کلک است."

خانم هاشمی، ممنوعیت ورود تماشاگران به ورزشگاه‌ آزادی برای تماشای دیدار ایران و کره جنوبی را نه به دلیل همه‌گیری کرونا در کشور که به خاطر "فشار تندروها" در بدنه نظام جمهوری اسلامی دانست.

وزارت ورزش و جوانان و فدراسیون فوتبال پیش از دیدار ایران و عراق هم، از حضور ۱۰ هزار تماشاگر در ورزشگاه آزادی خبر دادند. طبق برنامه‌ریزی وزارت ورزش و جوانان، قرار بود ۲ هزار تماشاگر زن و ۸ هزار تماشاگر مرد برای تماشای این مسابقه وارد ورزشگاه شوند.

تیم ملی ایران فقط در دیدارهای خارج از خانه، حضور تماشاگران در ورزشگاه‌ها را حس کرد که آن فضا نیز به دلیل امتیاز میزبانی حریفان، به سود تیم ملی ایران نبود.

خط خوردن مهدی طارمی، دعوت شدن محمد حسین کنعانی‌زادگان

۲۷ مهر، پس از تساوی ایران مقابل کره‌ جنوبی در ورزشگاه آزادی، دراگان اسکوچیچ در مصاحبه با یکی از رسانه‌های کرواسی، از "تاکتیک پذیر نبودن" بازیکنان ایرانی گفت.

سرمربی تیم ملی ایران گفته بود بازیکنان فوتبال ایران به لحاظ تکنیکی و قدرت بدنی، از بازیکنان فوتبال آسیا و حتی کرواسی بهتر هستند، اما در زمینه تاکتیکی، نیاز به برنامه‌های بلند مدت برای درک موضوع دارند.

یک روز بعد مهدی طارمی مهاجم تیم ملی ایران و باشگاه پورتو در توییتر نوشت: "باید عرض کنم که بازیکنان ایرانی علاوه بر تکنیک فردی و جنگندگی و‌ ... از لحاظ دانش فوتبال و تاکتیک خیلی درک بالایی دارند، ولی متأسفانه مشکلات جایی دیگر است."

رسانه‌های ایران، توییت مهاجم اول تیم ملی ایران را واکنشی به اظهارات سرمربی تیم ملی دانستند.

پانزدهم آبان، فدراسیون فوتبال اسامی بازیکنان دعوت شده به اردوی تیم ملی برای دو بازی مقابل لبنان و سوریه را اعلام کرد. دراگان اسکوچیچ برای این دو بازی از مهدی طارمی دعوت نکرده بود.

روزنامه خبر ورزشی، دلیل دعوت نشدن مهدی طارمی به اردوی تیم ملی را موضوعی فراتر از توییت این بازیکن دانست. این روزنامه در گزارش خود نوشت که دراگان اسکوچیچ، وحید هاشمیان و کریم باقری پس از توییت مهدی طارمی، تلاش کرده بودند با این بازیکن تماس بگیرند، اما او پاسخ سرمربی و دو کمک مربی تیم ملی را نداده است.

خداداد عزیزی در واکنش به این رفتار مهدی طارمی به شوخی گفته بود: "جواب هرکسی را ندادی مهم نیست؛ اما منتظر تنبیه بدنی آقا کریم (باقری) باش."

دراگان اسکوچیچ، پس از دیدار ایران و سوریه، با مهدی طارمی صحبت کرد و در برنامه زنده تلویزیونی فوتبال برتر به او خبر از دعوتش به اردوی تیم ملی را داد.

استاندارد دوگانه کادرفنی تیم ملی ایران زمانی خودنمایی کرد که حسین کنعانی‌زادگان برای دو بازی تیم ملی ایران مقابل عراق و امارات به اردوی تیم ملی دعوت شد.

دوشنبه ششم دی، فایل صوتی منتسب به حسین کنعانی‌زادگان در فضای مجازی منتشر شد و جنجال زیادی به پا کرد.

رسانه طرفداری این فایل صوتی را "بازی سیاه" در اردوی تیم ملی خواند و تاریخ آن را به حضور تیم ملی ایران در قطر برای بازی مقدماتی جام جهانی مقابل سوریه در تاریخ ۲۵ آبان نسبت داد.

با وجود اعلام موضع کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال و تشکیل پرونده برای آقای کنعانی‌زادگان، سرمربی تیم ملی نام این مدافع را در فهرست مدعوین تیم ملی برای دیدار با عراق و امارات قرار داد.