اروپا درمخالفت با ورود نیروهای روسیه خواستار حفظ استقلال قزاقستان شد

شدت گرفتن خشونت‌ و موج بازداشت‌ مخالفان در قزاقستان

آلماتی، بزرگ‌ترین شهر قزاقستان، همچنان صحنه رویدادهای خشونت‌بار است. ایالات متحده آمریکا درباره هرگونه نقض حقوق مردم از سوی سربازان روسی هشدار داد و تاکید کرد که جهان نظاره‌گر است. سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران هم تحولات جاری در قزاقستان را مسئله داخلی این کشور نامید اما افزود که برخی طرف‌های خارجی در حال دامن زدن به ناآرامی‌ها و ایجاد بی‌ثباتی در این کشورند.

به گزارش رویترز، پلیس قزاقستان اعلام کرده که ده‌ها تن از معترضان کشته شده‌اند. مقام‌های این کشور از کشته شدن دست‌کم ۱۸ تن از نیروهای امنیتی نیز خبر می‌دهند که دو تن از آن‌ها سر بریده شده‌اند.

بیش از دو هزار تن از معترضان تاکنون بازداشت شدند.

پس از جنگ‌وگریز خیابانی شبانه میان معترضان و نیروهای نظامی، کاخ ریاست‌جمهوری قزاقستان واقع در آلماتی و دفتر شهردار این شهر در شعله‌های آتش سوختند و در گوشه‌وکنار شهر خودروهای سوخته به چشم می‌خورند.

نیروهای نظامی دولتی اکنون کنترل فرودگاه این شهر را که پیش‌تر به دست معترضان افتاده بود، در اختیار دارد.

میدان مرکزی آلماتی بعدازظهر پنجشنبه بار دیگر به میدان نبردی تبدیل شد که به تناوب میان سربازان و معترضان دست به دست می‌شد و صدای تیراندازی و انفجار در سرتاسر شهر به گوش می‌رسید اما با فرارسیدن شب، خاموشی حکمفرما شده است.

اینترنت در سراسر قزاقستان قطع است و به سختی می‌توان از ابعاد اعتراض‌ها در گوشه و کنار این کشور آگاه شد.

تولید نفت در تنگیز، مهم‌ترین میدان نفتی این کشور، روز پنجشنبه کاهش یافت. شورون، شرکتی که بهره‌برداری از این میدان نفتی را بر عهده دارد، با انتشار این خبر، دلیل آن را اختلال به وجود آمده در برخی خطوط راه‌آهن در پی اعتراض‌های اخیر، اعلام کرد.

اعزام پرشتاب سربازان روسی نشان می‌دهد که روسیه، حتی با توسل زور، خواهان حفظ نفوذ خود در این جمهوری پیشین شوروی است؛ اما به‌کارگیری نیروهای نظامی روسی در قزاقستان بدون خطر نیست، چرا که اثبات می‌کند مقام‌های قزاقستان به روسیه وابسته‌اند و همین امر می‌تواند دامنه اعتراض‌ها را گسترده‌تر کند.

تیم اش، اقتصاددان و کارشناس آسیای میانه، در توییتی نوشت: «آن‌ها قزاق‌اند و توقایف می‌‌کوشد با سربازان روسی آن‌ها را سرکوب کند.»

آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا، در گفت‌وگو با همتای قزاقستانی خود از «ضرورت یافتن راه‌حلی منصفانه و مسالمت‌آمیز در برابر بحران» سخن گفته است.

قزاقستان بزرگ‌ترین تولید کننده اورانیوم در جهان است و قیمت این کالا در بازارهای جهانی از آغاز اعتراضات هشت درصد افزایش یافته است.

ناآرامی‌ها در این کشور پهناور و کم‌جمعیت، با اعتراض به افزایش قیمت گاز مایع آغاز شد اما به‌سرعت به اعتراض‌های ضددولتی گسترده‌ای تبدیل شد که از نارضایتی عمیق از حکومت در طول سه دهه حکمرانی نظربایف و جانشین او، تورقایف، پرده برمی‌دارد.

در واشنگتن، دولت جو بایدن علیه هرگونه نقض حقوق بشر توسط نیروهای تحت رهبری روسیه هشدار داده و گفته است: جهان نظاره گر است.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید که اعزام نیروهای خارجی به قزاقستان باید با احتیاط انجام شود. او گفت که این حرکت نباید استقلال این کشور را تضعیف کند.

این اولین بار است که کشورهای عضو "سازمان پیمان امنیت جمعی"، به رهبری روسیه در حمایت یکی از کشورهای عضو خود، نیروهایش را اعزام کرده است. گفته می شود قرار است که شمار این "نیروهای صلحبان" به حدود ۲۵۰۰ نفر بالغ شود.

یک سخنگوی کمیسیون اروپا هم ضمن دعوت طرفین به "خویشتن‌داری" گفته که بررسی این موضوع که آیا اتحادیه اروپا به دلیل خشونت‌ها ممکن است به طور یکجانبه مشارکت‌هایش با قزاقستان را قطع کند، هنوز خیلی زود است.

سازمان پیمان امنیت جمعی تحت رهبری روسیه است و جمهوری های شوروی سابق، یعنی بلاروس، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان عضو آن هستند.

چند روز پس از اعتراضات خونین، دولت قزاقستان اعلام کرد که برنامه برداشتن سقف قیمت ثابت گاز نفتی مایع که مورد مصرف اتومبیلهاست را برای مدت شش ماه به تعویق انداخت. در پی برداشتن محدودیت قیمت گاز نفتی مایع دو برابر شده بود.

طرح افزایش قیمت بنزین و گازوئیل هم برای همین مدت به تعویق افتاد.

منابع دولتی گفته اند که بیش از دو هزار نفر بازداشت اند. آنها می گویند که ۱۸ نیروی امنیتی کشته و بیش از ۷۰۰ نفر زخمی شده اند.

هنوز مشخص نیست که چند معترض در درگیری‌های اخیر کشته یا مجروح شده اند. شبکه اینترنت در سراسر قزاقستان قطع شده است.

به گزارش خبرگزاری رویترز، دبیرکل سازمان پیمان امنیت جمعی گفته است که حضور این نیروها متشکل از روسیه،‌ بلاروس، تاجیکستان، قرقیزستان و ارمنستان، می تواند بین چند روز تا چند هفته طول بکشد.

قزاقستان اغلب به عنوان یک نظام اقتدارگرا توصیف می شود و حزب حاکم با حدود صد در درصد‌ آرا در انتخابات برنده می شود. جناح مخالف سیاسی موثری در این کشور وجود ندارد.

'میدان جنگ'

عصر پنجشنبه، ۱۵ دی ماه، یک خبرنگار بی‌بی‌سی که در شهر آلماتی است از تیراندازی‌های تازه‌ای در مرکز این شهر خبر داده و می‌گوید که میدان اصلی شهر به میدان جنگ تبدیل شده است.

در پنجمین روز اعتراضات در قزاقستان، پلیس این کشور می‌گوید که در شهر آلماتی ده‌ها تظاهر کننده را که طی شب گذشته قصد داشتند به ساختمان‌های دولتی حمله کنند، کشته است. وزارت بهداشت این کشور هم از مجروح شدن دستکم هزار نفر خبر داده است.

این تظاهرات در اعتراض به افزایش بهای سوخت خودرو آغاز شد اما به مخالفت سراسری با حکومت قزاقستان منجر شده و روسیه و سایر متحدان دولت قزاقستان آمادگی خود را برای اعزام نیرو به آن کشور اعلام کرده‌اند.

به دنبال درخواست قاسم جومارت توقایف، رئیس جمهور، نیروهای یک اتحاد نظامی به رهبری روسیه برای مقابله با اعتراضات به این کشور اعزام شده‌اند.

وزارت خارجه تاجیکستان هم با حمایت از دولت قزاقستان، اعلام کرد که برای شرکت در عملیات نظامی در قزاقستان "برای رفع خطرات پیش آمده" آماده است.

در این بیانیه وزارت خارجه تاجیکستان که پنجشنبه ۶ ژانویه منتشر شد، همچنین از "وجود گروههای مسلّح غیرقانونی در قزاقستان که صاحب اسلحه و مهمات جنگی شده‌اند" ابراز نگرانی شده است.

دولت تاجیکستان ابراز امیدواری کرده که از طریق گفتگو در کوتاه ترین زمان به خشونت ها پایان داده شود.

قاسم جومارت توقایف، رئیس جمهور قزاقستان گفته که شورش‌ها در آلماتی از سوی "باندهای تروریستی" سازماندهی شده است.

صبح امروز گزارش شد که نیروهای ارتش برای مقابله با معترضان وارد میدان اصلی آلماتی، بزرگترین شهر این کشور شده‌اند که گروه بزرگی از معترضان در آن تجمع کرده‌ و با وجود اعلام مقررات وضعیت اضطراری، از شب گذشته همچنان در این محل مانده‌اند.

به گفته شاهدان عینی، تعدادی نفربر زرهی سربازان اعزامی به این میدان را همراهی می‌کنند و با نزدیک شدن آنان به میدان، صدای تیراندازی از این محل به گوش می‌رسد.

خبرنگاران رویترز از آلماتی گزارش دادند که یکی از ساختمان‌های محل اقامت ریاست جمهوری و دفتر شهرداری در این شهر به آتش کشیده شده است.

پنجشنبه فرودگاه آلماتی، که به اشغال معترضان در آمده بود، توسط نیروهای امنیتی بازپس گرفته شد و به طور کامل در کنترل ارتش درآمده است.

براساس گزارش‌های رسیده از قزاقستان، دولت به منظور جلوگیری از ارتباط معترضان با یکدیگر و انتشار اخبار تظاهرات، شبکه ارتباط اینترنتی را قطع کرده و تلویزیون دولتی امروز گزارش کرد که بانک مرکزی قزاقستان تمامی عملیات بانکی در این کشور را به حالت تعلیق درآورده است.

به گفته پلیس، گروهی از معترضان که پیشتر چند ساختمان دولتی را به آتش کشیده بودند، سعی داشتند به مقر پلیس نزدیک شده و آن را به تصرف درآورند که با آتش نیروهای دولتی مواجه شدند.

به گفته منابع دولتی تظاهرکنندگان "مسلح" هستند و رئیس جمهوری قزاقستان از کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی متشکل از روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان برای "مقابله با تروریست‌های مسلح" درخواست کمک کرد.

نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، گفته است که این سازمان برای "بازگرداندن ثبات" در قزاقستان به این کشور نیرو اعزام خواهد کرد.

مشخص نیست متحدان دولت قزاقستان چه تعداد نیرو به این کشور خواهند فرستاد و قرار است آنها برای چه مدت در قزاقستان باقی بمانند.

مداخله روسیه

به گزارش خبرگزاری روسی اینترفاکس، لئونید کلاشنیکوف، نماینده روسیه در سازمان پیمان امنیت جمعی گفته است که نیروهای اعزامی "تا زمانی که رئیس جمهور قزاقستان لازم بداند در آنجا باقی خواهند ماند" و افزوده است که ماموریت این نیروها "حفاظت از زیرساخت‌های" قزاقستان است.

قاسم جومرت توقایف، رئیس جمهوری قزاقستان، که پیشتر معترضان را تروریست خوانده بود در دومین سخنرانی تلویزیونی خود گفت که "آلماتی هدف حمله قرار گرفت، ویران شد، منهدم شد، مردم آلماتی قربانی حملات تروریست‌ها و راهزنان شدند، بنابراین وظیفه ماست که هر اقدام ممکنی را برای محافظت از کشورمان به کار گیریم."

در سالهای اخیر حکومت سوریه و ایران هم بارها مخالفان سیاست‌های خود را "تروریست" خوانده‌اند و با این ادعا، مقابله مسلحانه با اعتراضات را توجیه کرده‌اند.

تظاهرات جاری در قزاقستان با اعتراض به تصمیم دولت به دو برابر شدن بهای سوخت خودرو آغاز شد اما به سرعت به نقاط مختلف این کشور سرایت کرد و با اعتراض علیه حکومت و رهبری آن ادامه یافته است.

قزاقستان که زمانی یکی از جمهوری‌های آسیایی تشکیل دهنده اتحاد شوروی بود با فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۰ استقلال خود را به دست آورد. از زمان کسب استقلال تا سال ۲۰۱۹، نور سلطان نظربایف با اعلام پیروزی در پنج دوره انتخابات ریاست جمهوری، بر این کشور حکومت کرد و حزب او نیز اکثریت کرسی‌های پارلمان را در دست داشته است.

از حکومت آقای نظربایف به عنوان یک رژیم دیکتاتوری توام با کیش شخصیت نام برده شده است.

پس از تصمیم وی به کناره‌گیری از قدرت، قاسم جومرت توقایف، رئیس سنا، به این سمت دست یافت هرچند آقای نظربایف نیز بعضی مناصب مهم دولتی را همچنان حفظ کرد.

با وجود وعده اصلاحات توسط رئیس جمهوری جدید، تغییر در راس دولت باعث تغییر چندانی در شرایط سیاسی و اقتصادی نشده و فقدان آزادی سیاسی و حق انتقاد به فساد و بی‌کفایتی تداوم بخشیده است. ه گفته تحلیلگران، اگرچه تظاهرات کنونی در اعتراض به تصمیم دولت برای افزایش بهای سوخت آغاز شد، اما زمینه آن را نارضایتی طولانی مدت مردم فراهم کرده بود.

دخالت روسیه در قزاقستان در حالی گزارش می‌شود که تجمع نیروهای نظامی روسی در مرز با اوکراین باعث تنش با آمریکا و کشورهای اروپای غربی شده است.

هنوز مقامات ارشد دولت جو بایدن در آمریکا در مورد تحولات قزاقستان و تصمیم روسیه و متحدانش به اعزام نیرو به این کشور موضع صریحی اتخاذ نکرده‌اند اما سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در توییتر خود نوشته است: "ما از گزارش‌های اعتراضات سراسری در قزاقستان مطلع هستیم و دولت ایالات متحده خواستار حل و فصل مسالمت‌آمیز وضعیت اضطراری ... بوده معترضان و دولت را به خویشتنداری فرا می‌خواند."

وی همچنین خشونت و تخریب ساختمان‌ها را محکوم کرده و خواستار برقراری ارتباط اینترنتی شده است.