ایران ؛ نه 'تعهدی' برای زمین نه برای سرزمین

الهام عزیزی، رئیس گروه تغیبر اقلیم در سازمان حفاظت محیط زیست ایران این اظهارات را بیان کرده است.

این اولین گفته های یک مقام ایرانی درباره موضع گیری این کشور در کنفرانس مقابله با تغیبرات اقلیمی بعد از شروع کنفرانس در شهر گلاسگو است.

به فاصله چند روز پس از شروع کنفرانس،‌ دولت ایران در خبری کوتاه اعلام کرد که علی سلاجقه رئیس به تازگی منصوب شده سازمان حفاظت محیط زیست، در راس هیاتی به گلاسکو می رود.

ایران در گذشته هم میزان همکاری خود با کشورهای راغب به کاهش گازهای گلخانه ای را به رفع تحریم های آمریکا مشروط کرده بود.

دولت حسن روحانی گفته بود اگر تحریم ها لغو شوند تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۴٪ از گازهای گلخانه ای خود کم می کند.

این اتفاق نیفتاد زیرا امضای دولت روحانی پای توافق پاریس در سال ۲۰۱۵ مورد تائید شورای نگهبان قرار نگرفت.

کاهش گازهای گلخانه ای که باعث گرم تر شدن زمین می شود با وجود تحریم ها به مراتب دشوارتر است.

اما نه غیرممکن است و نه منافاتی با بعضی تلاش ها و سیاست های کلان داخلی برای کم کردن از آلایندگی زیرساخت ها و صنایع وابسته به سوخت فسیلی در ایران دارد.

از قانون هوای پاک و ابلاغیه های متعدد دولت برای صرفه جویی در مصرف انرژی گرفته تا پرهیز از سوزاندن سوخت مازوت یا مهار کردن فلرهای گاز در مناطق نفت خیز کشور، زمینه های متعددی برای کاهش گاز گلخانه ای توسط ایران وجود داشته است.

هدف این تلاش ها که اغلب به علت لابی های صنایع آلاینده مثل صنعت خودروسازی ناکام ماند، جلوگیری از آلودگی بیشتر هوا بوده اما می توانسته کاهش گازهای گلخانه ای را هم به همراه داشته باشد.

مسئولان پیشین سازمان حفاظت محیط زیست نیز همواره از اینکه صنایع آلاینده در ایران به گفته آنها تحریم را 'بهانه' ادامه فعالیت های آلاینده خود قرار داده اند لب به اعتراض گشودند.

با این اوصاف، تحریم ها بر دستیابی ایران به اعتبارات مالی و فن آوری های لازم در جهت بهبود شیوه های مصرف انرژی تاثیر منفی زیادی داشته.

ایران این ظرفیت را داشت که طبق برآورد یک موسسه سبزاندیش آلمانی، حتی بدون کاهش مصرف سوخت های فسیلی و صرفا از طریق افزایش بهره وری انرژی، تا ۴۰٪ از گازهای گلخانه ای خود بکاهد.

پائین بودن بهره وری انرژی و بالا بودن آلایندگی آن در ایران، باعث شده میزان گازهای گلخانه ای این کشور به اندازه گازهای گلخانه ای یک غول اقتصادی مثل آلمان باشد که بر خلاف ایران زغال سنگ زیادی هم مصرف می کند که خود جزو آلاینده ترین سوخت های فسیلی است.

اگر گفته های الهام عزیزی مبنای موضع گیری ها و چانه زنی های هیات ایرانی فرض شود، انتظار می رود وقتی این هیات دوشنه آینده به گلاسکو می رود، بر مشکلاتی که تحریم برای اجرای تعهدات اقلیمی ایران ایجاد کرده و بر لزوم رفع تحریم ها تاکید کند.

اما حتی اگر هیات ایرانی در گلاسکو بتواند جامعه جهانی را به این مشکل منحصر به فرد ایران توجه دهد، روشن نیست که در داخل کشور اجماعی بر سر این مطالبه گری شکل بگیرد.

دلیلش این است که شخصیت ها و نهادهای متمایل به اصولگرایان که امروز در سیاست های گذاری های کلان کشور نفوذ دارند، کلا با دادن هرگونه تعهدات اقلیمی از طرف ایران مخالفند زیرا یا بحران تغییرات اقلیمی را باور ندارند یا چاره اندیشی برای آن را مانع پیشرفت ایران می دانند.

تلویزیون ایران در زمان دولت روحانی مستندهایی از جریانات اصولگرا را نشان داد که اساسا منکر تغییرات اقلیمی می شدند.

همین جریانات، توافق پاریس یا کنفرانس گلاسکو را تلاشی برای بازداشتن ایران از فروش نفت و توسعه کشور قلمداد می کنند.

موضعی که شبیه به مواضع راستگرایان در کشورهای دیگری مثل هند، عربستان، استرالیا، آمریکا، لهستان و روسیه است که مقابل کارزار مهار گرمایش زمین مقاومت می کنند ولی حداقل در فرایند مذاکرات و تصمیم گیری ها حضور دارند.

به غیر از بحث کاهش گازهای گلخانه ای که برای سلامت کره زمین ضروریست، وجه دیگر تعهدات اقلیمی کشورها مقاوم سازی (تاب آوری) در برابر تغییرات اقلیمی مثل خشکسالی، فرسایش خاک، بی آبی، سیل و جنگل زدایی است.

ایران در این حوزه از کارزار جهانی مقابله با تغییرات اقلیمی نیز خود را کنار گذاشته هر چند برای انجام آنها لغو تحریم ها نمی تواند و نباید یک شرط قلمداد شود.

البته وجود تحریم ها باعث شده که ایران نتواند برای ده ها میلیارد دلاری که کشورهای ثروتمند برای پروژه های تاب آوری و محیط زیستی در کشورهای آسیب پذیر اختصاص داده اند تقاضای اعتبار کرده و کمک چشمگیری دریافت کند.

تاکنون سه توافق از شروع کنفرانس تغییرات اقلیمی در گلاسکو حاصل شده: حفاظت از جنگل ها به عنوان منبع جذب گازهای گلخانه ای، کاهش انتشار متان و تولید زغال سنگ به عنوان منابع انتشار گازهای گلخانه ای.

ایران نه تنها به هیچکدام از این توافق ها نپیوسته که اساسا حضوری در مذاکرات مربوط به آن هم نداشته است.