از مسعود رجوی تا علی لاریجانی؛ چهره‌هایی که از انتخابات کنار گذاشته شدند

در هر دوره انتخابات ریاست جمهوری برخی از چهره‌های سیاسی رد صلاحیت شده‌اند که این رد صلاحیت‌ها از رهبر سازمان مجاهدین خلق، دبیرکل نهضت آزادی و دیگر نیروهای مخالف و منتقد جمهوری اسلامی آغاز شد و در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ به اکبر هاشمی رفسنجانی رسید که «شناسنامه انقلاب» خوانده می‌شد.

در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ نیز محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق ایران، رد صلاحیت شد. انتخابات ۱۴۰۰ بی سابقه‌ترین رد صلاحیت‌ها از نظر تعداد در میان نیروهای درون حکومت جمهوری اسلامی است و رد صلاحیت علی لاریجانی، رییس سابق مجلس و اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور، برای عده‌ای غیر قابل باور بود.

دوره اول؛ سخنان آیت‌الله خمینی و انصراف مسعود رجوی

در اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری که در تاریخ ۵ بهمن ۱۳۵۸ برگزار شد، شورای نگهبان وجود نداشت و وزارت کشور اعلام کرد که تعدادی از نامزدهایی که شرایط قانونی ندارند از جمله «ساواکی‌ها» را رد صلاحیت کرده است. همچنین آیت‌الله خمینی اعلام کرد کسانی که به قانون اساسی رای نداده نباید نامزد شوند و مسعود رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق حذف شد.

درباره تعداد نهایی نامزدهای انتخابات دوره اول ریاست جمهوری روایت‌های متفاوتی بیان شده است. در آمار رسمی اعلام شده که ۱۲۴ نفر نامزد شده و ۱۰۶ نفر تایید صلاحیت شدند. با این حال پس از اعلام نام نامزدها رسانه‌ها نوشتند که برخی از نامزدها به دلیل مطرح بودن اتهاماتی چون ساواکی بودن رد صلاحیت شدند. در نهایت اعلام شد که ۹۶ نامزد با یکدیگر رقابت می‌کنند. همچنین عملا تنها ۱۰ نامزد توسط کمیسیون تبلیغات به رسمیت شناخته شدند و به آنها اجازه حضور در تلویزیون و رادیو داده شد.

اکبر هاشمی رفسنجانی، سرپرست وزارت کشور، اعلام کرد که این وزارتخانه پیشنهاد کرده هر نامزد ۱۰۰ امضا از شخصیت‌های سیاسی و گروه‌ها را داشته باشد اما شورای انقلاب این طرح را رد کرد. در نهایت شورای انقلاب اعلام کرد که آیت‌الله خمینی فهرست نامزدهای دارای صلاحیت را باید تایید کند اما رهبر جمهوری اسلامی نیز اعلام کرد به دلیل نبود وقت تایید صلاحیت نامزدها را به مردم واگذار کرده است.

با این حال وزارت کشور اعلام کرد که افرادی که «فاقد صلاحیت قانونی» هستند را خود از فهرست نامزدها حذف می‌کند از جمله کسانی که ساواکی باشند.

مسعود رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق نیز مشهورترین چهره رد صلاحیت شده در این دوره است و علت رد صلاحیت او "ندادن رای به قانون اساسی" اعلام شد.

همچنین به گفته اکبر هاشمی رفسنجانی، شورای انقلاب انقلاب تصویب کرد که «وقت رادیو و تلویزیون ارزش دارد و نمی‌توان در اختیار افرادی قرار داد که صلاحیت ندارد و مغرضانه نامزد شده‌اند»، قرار داد.

در نهایت کمیسیون تبلیغات عملا ۱۰ نامزد را به رسمیت شناخت و به آنها اجازه استفاده از رادیو و تلویزیون برای تبلیغات را داد.

دوره دوم؛ حذف صدای مخالف

در تاریخ ۲ مرداد ۱۳۶۰ دوره دوم انتخابات برگزار شد و شورای نگهبان تشکیل شده بود و از میان ۷۱ نامزد ۶۷ نفر رد صلاحیت شدند. در انتخابات این دوره که پس از حذف ابوالحسن بنی صدر و درگیری حکومت با سازمان مجاهدین خلق برگزار می‌شد، عملا امکان نامزدی گروه‌های مخالف وجود نداشت. در نهایت محمدعلی رجایی، علی‌اکبر پرورش، عباس شیبانی و حبیب‌الله عسگراولادی تایید شدند و محمد علی رجایی رییس جمهور شد. او کمتر از دو ماه بعد از آغاز به کار ترور شد تا دومین رئیس جمهوری هم دوره‌اش را تمام نکند.

دوره سوم؛ رد صلاحیت ابراهیم یزدی

انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری به فاصله دو ماه در ۱۰ مهر ۱۳۶۰ پس از انتخابات دوم برگزار شد. پس از کشته شدن محمد علی رجایی در انفجار دفتر نخست وزیری بار دیگر در مهر ۶۰ انتخابات برگزار شد و علی خامنه‌ای، علی‌اکبر پرورش،‌ حسن غفوری فرد و رضا زواره‌ای تنها تایید صلاحیت‌ شدگان بودند.

در این دوره ۴۶ نفر نامزد شدند که ۴۲ نفر رد صلاحیت شدند میان رد صلاحیت شدگان نام ابراهیم یزدی وزیر خارجه دولت موقت و مسئول دفتر سیاسی نهضت آزادی هم وجود داشت. آقای یزدی پس از آن در برخی از انتخابات دوره‌‌های بعد نیز نامزد و رد صلاحیت شد.

دوره چهارم؛ رد صلاحیت بازرگان و تحریم انتخابات از سوی یک مرجع تقلید

در چهارمین دوره ریاست جمهوری ( ۲۵ مرداد ۱۳۶۴) مهدی بازرگان، اولین نخست وزیر ایران پس از انقلاب، ابراهیم یزدی و احمد صدر حاج سید جوادی رد صلاحیت شدند و هاشمی رفسنجانی پیش بینی کرد که «حذف بازرگان بی‌مسله نخواهد بود.»

آیت‌الله مرعشی نجفی،‌ از مراجع تقلید،‌ در اعتراض به رد صلاحیت بازرگان انتخابات را تحریم کرد.

در این دوره ۵۰ نفر نامزد شدند اما شورای نگهبان صلاحیت ۴۷ نفر را رد کرد. تنها صلاحیت علی خامنه‌ای،‌ محمود کاشانی و حبیب‌الله عسگراولادی تایید شد و آقای خامنه‌ای رییس جمهور شد.

دوره پنجم؛ برگزاری انتخابات تنها با دو نامزد

در پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که در ۶ مرداد ۱۳۶۸ برگزار شد از ۷۹ نامزد ۷۷ نفر از سوی شورای نگهبان ردصلاحیت شدند و شورای نگهبان تنها دو نفر یعنی اکبر هاشمی رفسنجانی،‌ رئیس وقت مجلس شورای اسلامی و عباس شیبانی را تایید کرد.

دوره ششم؛ توکلی رقیب هاشمی

در ۲۱ خرداد ۱۳۷۲ ششمین انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد که ۱۲۸ نفر در انتخابات نام نویسی کردند که شورای نگهبان صلاحیت ۱۲۴ نفر را رد کرد. تنها عبدالله جاسبی،‌ رئیس دانشگاه آزاد،‌ رجبعلی طاهری،‌ نماینده سابق مجلس و احمد توکلی،‌ وزیر اسبق کار،‌ تایید صلاحیت شدند که آقای توکلی در انتخابات در نقش منتقد هاشمی رفسنجانی ظاهر شد.

دوره هفتم؛ رد صلاحیت سران نهضت آزادی و نیروهای ملی مذهبی

هفتمین دوره انتخابات در ۲ خرداد ۱۳۷۶ بود و در این دوره ابراهیم یزدی، دبیرکل نهضت آزادی ایران، حبیب‌الله پیمان، رهبر جنبش مسلمانان مبارز، عزت‌الله سحابی، از رهبران ملی-مذهبی رد صلاحیت شدند.

اعظم طالقانی، نماینده سابق مجلس نیز در این دوره رد صلاحیت شد. او در سال های ۸۸ و ۹۶ نیز بار دیگر نامزد شد تا بر موضوع ریاست جمهوری زنان اصرار کند.

در انتخابات این دوره ۲۳۸ نفر نامزد شدند اما شورای نگهبان در نهایت صلاحیت چهار نفر را تایید کرد. محمد خاتمی وزیر سابق ارشاد، علی‌اکبر ناطق نوری رئیس مجلس، محمد محمدی ری‌شهری وزیر سابق اطلاعات و رضا زواره‌ای عضو شورای نگهبان تایید صلاحیت شدند. که در نهایت محمد خاتمی پیروز انتخابات اعلام شد.

انتخابات هشتم: افزایش تایید صلاحیت شدگان

در هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری (۱۸ خرداد ۱۳۸۰) ۸۱۴ نفر ثبت نام کردند، اما ۱۰ نامزد تایید صلاحیت شدند که پس از آن این رقم تکرار نشد. در این دوره با وجود اینکه محمد خاتمی نامزد بود ابراهیم اصغرزاده نامزد و رد صلاحیت شد. قاسم شعله سعدی از جمله نامزدهای رد صلاحیت شده بودند.

احمد توکلی، علی شمخانی وزیر دفاع دولت اول آقای خاتمی، عبدالله جاسبی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، محمود مصطفوی کاشانی، حسن غفوری فرد، منصور رضوی عضو شورای شهر، شهاب الدین صدر معاون سابق وزیر بهداشت، علی فلاحیان وزیر سابق اطلاعات و مصطفی هاشمی طبا دبیر وقت کمیته ملی المپیک رقبای محمد خاتمی در این انتخابات بودند.

انتخابات نهم: رد صلاحیت قائم مقام شورای نگهبان

تعداد نامزدهای ثبت نام کرده در انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری ( ۳ تیر۱۳۸۴) به ۱۰۱۰ نفر که شورای نگهبان ۱۰۰۲ نفر را رد صلاحیت کرد. در این دوره رضا زواره‌ای که سال‌ها قائم مقام شورای نگهبان بود و در دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز در انتخابات تایید صلاحیت شده بود رد شد.

اعظم طالقانی، ابراهیم یزدی و ابراهیم اصغرزاده از دیگر نامزدهای رد صلاحیت شده در این دوره انتخابات بودند.

دوره دهم؛ رد صلاحیت اعظم طالقانی و اکبر اعلمی

در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ برگزار شد، ۴۷۵ نفر نامزد انتخابات ریاست جمهوری شدند که ۴۷۱ نفر رد صلاحیت شدند.

اعظم طالقانی در این دوره نیز رد صلاحیت شد. اکبر اعلمی نماینده تبریز در مجلس،‌ از جمله رد صلاحیت شدگان بود که نطقش در مجلس در اعتراض به رد صلاحیت جنجال برانگیز شد.

او گفت: «من پنج بچه دارم پس رجل بودنم محرز است... آن زمان که بعضی از آقایان پنج ریال پول می‌گرفتند و روضه می‌خواندند من در جهت دفاع از آرمان‌های ملت سلاح در دست گرفته بودم.»

رفعت بیات،‌ نماینده زنجان در مجلس و قاسم شعله‌سعدی،‌ نماینده مجلس سوم که در سال ۸۱ به علی خامنه‌ای نامه سرگشاده نوشته بود از جمله دیگر نامزدهای رد صلاحیت شده بودند.

اکبر هاشمی رفسنجانی، مهدی کروبی، علی لاریجانی، محمود احمدی نژاد شهردار تهران و محمدباقر قالیباف فرمانده وقت نیروی انتظامی توسط شورای نگهبان و مصطفی معین وزیر سابق علوم و نامزد جبهه مشارکت، و محسن مهرعلیزاده رئیس سازمان تربیت بدنی با حکم حکومتی رهبر جمهوری اسلامی تایید صلاحیت شدند.

دوره یازدهم: رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی و مشایی

در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که در ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ برگزار شد، ۶۸۶ نفر نامزد انتخابات شدند که ۶۸۰ نفر توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شدند.

اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس‌جمهور اسبق، و اسفندیار رحیم مشایی، رئیس دفتر سابق رئیس‌جمهور و نامزد مورد حمایت محمود احمدی‌نژاد شاخص ترین نامزدهای رد صلاحیت شده بودند.

مسعود پزشکیان نماینده تبریز در مجلس، علیرضا زاکانی نماینده تهران،حسن سبحانی نماینده مجلس و از چهره های اقتصادی، از جمله نامزدهای رد صلاحیت شده بودند.

نام علی فلاحیان وزیر اسبق اطلاعات نیز به عنوان نامزد رد صلاحیت شده مطرح شد اما او گفت که «من رد صلاحیت نشدم. نام من را جزو انصرافی‌ها گذاشتند. به من گفتند که شما انصراف داده‌اید.»

تعدادی از وزرای دولت محمود احمدی نژاد از جمله منوچهر متکی وزیر خارجه و محمد سعیدی کیا وزیر مسکن و طهماسب مظاهری رئیس بانک مرکزی نیز رد صلاحیت شدند اما رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی و آقای مشایی باعث شد که رد صلاحیت آنان پررنگ نشود.

دوازدهم؛ رد صلاحیت احمدی نژاد و معاونش