انصراف حسن خمینی به توصیه رهبر ایران؛ امیدی که اصلاح‌طلبان از دست دادند؟

حسن خمینی با آنکه مانند محمد خاتمی رسما عضو هیچ تشکل اصلاح‌طلب نیست و خود را فراجناحی می‌داند، اما رابطه نزدیکی با چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب دارد؛ از جمله با محمد موسوی بجنوردی، پدر همسرش که از اعضای شاخص مجمع روحانیون مبارز، تشکل روحانیون اصلاح‌طلب است. از این جهت همواره به عنوان چهره‎ای از طیف اصلاح‌طلبان به شمار می‌رود. (محمد خاتمی، رئیس‌جمهور پیشین ایران نیز همسر دخترخاله مادرش است).

حسن خمینی برای اصلاح‌طلبان یک مزیت دیگر هم داشت که بتوانند با استفاده از نام و رابطه خانوادگی‌اش بخش‎هایی از رای‌های خاکستری را جذب کند.

البته باید در نظر داشت که با توجه به سابقه کم او در مدیریت و همچنین ردصلاحیتش برای انتخابات مجلس خبرگان، حتی اگر رهبر ایران برای داوطلب نشدنش برای کاندیداتوری توصیه نکرده بود، باز هم احتمال عبورش از فیلتر شورای نگهبان کم‌رنگ بود.

با خروج حسن خمینی از مجموعه گزینه‌های مطرح اصلاح‌طلبان برای انتخابات و با توجه به حساسیت شورای نگهبان به بسیاری از چهره‌های مطرح اصلاح‌طلبان به نظر می‌رسد، دست آنها بیش از پیش برای انتخابات بسته شده است.

یک ماه مانده به آغاز مهلت ثبت‌نام داوطلبان برای انتخابات، هنوز هیچ چهره اصلاح‌طلبی رسما اعلام آمادگی نکرده است. بسیاری از اصلاح‎طلبان گفته‌اند که نامزد نهایی آنها با انتخاب "نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان" معرفی خواهد شد.

با این‌حال عده‌ کمی از اصلاح‌طلبان چون مصطفی‌ تاج‌زاده می‌گویند که اگر رهبر ایران نامزد منتخب اصلاح‎طلبان را تایید نکند، مشارکت حداکثری در انتخابات رخ نخواهد داد.

آقای تاج‌زاده که در سال‌های گذشته همواره نظارت استصوابی را مانع اصلی برگزاری انتخابات آزاد دانسته است، تلویحا در جلسه‌ای در کلاب‌هاوس گفت که پیش از آنکه شورای نگهبان درمورد صلاحیت نامزدی تصمیم بگیرد، این آقای خامنه‌ای است که صلاحیت آن نامزد را تایید می‌کند.

به گفته او آیت‌الله خامنه‌ای "کمبود مشروعیت" در سال ۱۳۸۸ را "به‌درستی" در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ جبران کرد، اما "به‌ نادرستی" بارها پس از سال ۱۳۹۶ "در مقابل رای مردم ایستاد."

آقای تاج‌زاده افزود که اگر نامزد منتخب اصلاح‌طلبان از سوی آیت‌الله خامنه‌ای تایید شود، نشانگر آن خواهد بود که او قصد دارد راه را برای باز شدن فضا باز کند.

در میان فعالان سیاسی داخل ایران آقای تاج‌زاده تنها کسی نیست که تایید صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری مستقیما به نظر رهبر ایران مربوط می‌داند.

برای مثال مهدی نصیری، مدیر مسئول پیشین روزنامه کیهان و فعال سیاسی اصولگرا انصراف حسن خمینی بر اساس صلاحدید رهبر ایران را شاهدی دیگر "علاوه بر ده‌ها شاهد" بر "نقش مهم و بی‌بدیل رهبری در همه شئون نظام و وضعیت کشور" می‌داند و در توییتر خود می‌نویسد که این "بیانگر اینکه تفکیک حوزه اختیارات و مسئولیت‌های رهبری از قوه مجریه و نهادهای دیگر ادعایی بدون دلیل است."

رد صلاحیت پس از توصیه رهبر

این نخستین بار نیست که صلاحدید آیت‌الله خامنه‌ای درباره نامزد شدن یک چهره‌ سرشناس، اعلام عمومی می‌شود.

در سال ۱۳۹۲ در آخرین ساعات روز آخر مهلت ثبت نام داوطلبان نامزدی انتخابات ریاست جمهوری، اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام و از روسای جمهور پیشین ایران ثبت نام کرد. از همان ابتدا زمزمه‌هایی از رد صلاحیت او شنیده شد و نهایتا شورای نگهبان صلاحیت یکی کلید‌ی‎ترین افراد انقلاب ایران و تاریخ جمهوری اسلامی را رد کرد.

بعدها آقای هاشمی گفت که بارها افرادی از شورای نگهبان و همچنین کسانی نزدیک به بیت آقای خامنه‌ای به او توصیه کرده بودند که پیش از آنکه رد صلاحیتش اعلام شود، خود از انصراف بدهد تا "هزینه رد صلاحیت کاهش پیدا کند"؛ درخواستی که با مخالفت آقای هاشمی روبه‌رو شد.

آقای هاشمی گفته بود که پیش از ثبت‌نام بارها با دفتر آقای خامنه‌ای تماس گرفته بود، اما هر بار به دلایل گوناگون از جمله تدریس درس خارج، دیدار و و گفت‌وگو و یا استراحت موفق نشده بود که مستقیم نظر آقای خامنه‌ای را بپرسد و نهایتا در روز ثبت‌نام پس از آنکه به بیت رهبری اطلاع داده بود که قصد ثبت نام دارد، اصغر میرحجازی از مسئولان دفتر آقای خامنه‌ای با او تماس گرفته و گفته: "آقا می‌گویند برای این مسئله که نمی توانیم تلفنی صحبت کنیم".

به گفته آقای هاشمی نقل قول آقای خامنه‌ای را مبنی با مخالف نبودن او برای ثبت‌نام در نظر گرفته است.

در سال ۱۳۹۶ هم محمود احمدی‌نژاد که او نیز سابقه دو دوره ریاست جمهوری را داشت برخلاف صلاحدید آقای خامنه‌ای برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد و او نیز مانند آقای هاشمی رد صلاحیت شد.

در پاییز ۱۳۹۵ آیت‌الله خامنه‌ای تایید کرد که "به ملاحظه صلاح حال خود آن شخص و صلاح حال کشور" به آقای احمدی‌نژاد گفته در انتخابات شرکت نکند.

دلیل آقای خامنه‌ای این بوده که در صورت شرکت احمدی‌نژاد و با توجه به حضور حسن روحانی، در سوی دیگر فضای انتخابات "دو قطبی" می‌شود.

محمود احمدی‌نژاد با ثبت نام خود علاوه بر آنکه توصیه رهبر ایران را نپذیرفت٬ خود را معرض آزمون شورای نگهبان قرار داد که پیشتر ثابت کرده بود، صرف داشتن سابقه ریاست جمهوری در کارنامه سیاسی تضمینی برای تایید صلاحیت مجدد نیست.

رد صلاحیت این دو رئیس‌جمهور پیشین که در مجموع ۱۶ سال قوه مجریه را در اختیار داشتند و در حالیکه هر دو همچنان منصوب رهبر در مجمع تشخیص مصلحت نظام بودند، عملا پایانی بر عمر سیاسی‎شان بود.

حال حسن خمینی با توجه به این دو مورد تاریخ‌ساز و همچنین با در نظر گرفتن سابقه مدیریتی و اجرایی‌اش که به مراتب بسیار کمتر از آن دو نفر است، صلاح خود را در پذیرفتن توصیه رهبر ایران و اعلام قطعی انصرافش از وارد شدن به این دوره از انتخابات دیده است، تا با "کاهش هزینه رد صلاحیت" شاید همچنان آینده‌ای در عرصه سیاسی ایران داشته باشد.