چرا پیروزی آوازخوان تاجیک و نماینده روسیه برای یوروویژن امسال جنجال برانگیز شد؟

منیژه سنگین، آوازخوان تاجیک مقیم روسیه، روز ۸ مارس با اجرای ترانه‌ای با نام "زن روس" در مسابقۀ نهایی یوروویژن روسیه بیشترین امتیاز (۳۹.۷ درصد آراء بینندگان) را به دست آورد و پیروز اعلام شد.

دو گروه دیگر با نام‌های توماشی (2Mashi#) ۳۵.۷ درصد و ترمایتز (Therr Maitz) ۲۴.۶ درصد از آرای بینندگان تلویزیون را به دست آوردند. بدین ترتیب، منیژه سنگین برای شرکت در مسابقه نهایی یوروویژن از روسیه نامزد شد. این مسابقه قرار است ۱۸ تا ۲۲ مه در شهر رتردام هلند برگزار شود.

'زن روس'

به گزارش رسانه‌های روسیه، نماهنگ خانم سنگین طی دو روز در صفحۀ یوروویژن روسیه در یوتیوب بیش از دو میلیون بازدید داشته و اکنون از مرز سه میلیون هم گذشته است. در این ویدئو منیژه در لباس قرمز با طرحی شبیه لباس فضانوردان ظاهر می‌شود. چهار تن دیگر با او هم‌خوانی می کنند.

وی پس از اجرای این ترانه به شبکه یوروویژن تی وی گفته است: "این ترانه در باره تحول خودآگاهی زن طی سده های گذشته در روسیه است. زن روس راه شگفت‌انگیزی را از یک کلبه دهقانی به سمت حق انتخاب کردن و انتخاب شدن (از اولین موارد در جهان) و از کارگاه‌های تولیدی تا پرواز به فضا طی کرده است. او هرگز از مقاومت در برابر کلیشه‌ها هراس نداشته و همیشه مسئولیت‌پذیر بوده است."

می گوید همین موضوع منبع الهامش برای تهیۀ آهنگ تازه‌اش در روز هشتم مارس ۲۰۲۰ در جریان یک سفر هنری بوده، ولی یک سال بعد برای نخستین بار آن را اجرا کرده است.

پرداختن به موضوع زنان تحول تازه‌ای در فعالیت هنری او نیست. وی به عنوان یک کنشگر حقوق زنان در روسیه شناخته می‌شود. دو سال پیش به راه‌اندازی نرم‌افزاری برای تلفن‌های همراه با نام "سلسله" برای زنان قربانی خشونت کمک کرد. در نماهنگی با نام "مادر" هم موضوع زن‌آزاری در روسیه را مطرح کرد. پارسال او نخستین سفیر حسن نیت کمیسریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان از روسیه شد.

'افراط‌گرا'

بسیاری در روسیه با توجه به فعالیت‌های منیژه سنگین در حمایت از زنان و دگرباشان، آهنگ‌های او را سنت‌شکنانه و مبلغ فرهنگ "بیگانه" و در تضاد با سنت‌های رایج در روسیه قلمداد می‌کنند.

گریگوری ایگنات‌یف، مقاله‌نویس تارنمای روسی "ژورنالیستسکایا پراودا" نوشته که منیژه سنگین طرفدار فمنیسم (مکتب اصالت زن) است و این مکتب "افراط‌گرا" را در روسیه ترویج می‌کند؛ چیزی که از نظر او جامعۀ روسیه را "از درون تضعیف می‌کند."

وی نوشته: "ترانه "زن روس" منیژه و اندیشه‌هایی که در آن مطرح می‌شود، یک فاجعه است. این، یک نبرد باختۀ دیگر است برای هنجارمندی، برای ارزش‌های سنتی جامعه ما. پیروزی دیگر افراط گرایی فمینیستی."

این روزنامه‌نگار روس افزوده که فمنیسم "ابزاری قوی" در دست نیروهای ضدروس است و بعید نیست "اروپایی‌های روشنفکر" جایزه اصلی یوروویژن را به منیژه بدهند.

"از روسیۀ تیره و تار، مست و خسته و کوفته، یک زن فمینیست وارد مسابقه شده! چگونه اروپایی‌های روشن‌فکر جایزه اصلی را به او ندهند؟! اما آیا ما روس‌ها به چنین پیروزی احتیاج داریم؟ آیا روسیه باید با چنین برنده‌ای تحقیر شود؟ او به ما چه خواهد داد؟ احساس غرور از تصویری اینچنینی از "زن روس" را یا احساس کاملا متفاوت را؟"

فرد دیگری با نام "آلکساندر زولوتو" طوماری اینترنتی به راه انداخته و از مقام‌های وزارت فرهنگ روسیه خواسته است که مانع از رفتن منیژه به یوروویژن شوند. این طومار را نزدیک سه هزار تن امضا کرده‌اند.

در متن آن آمده است: "منیژه، خوانندۀ سرود "زن روس" در ترانۀ خود از فمنیسم و دگرباشان جنسی حمایت می‌کند و در نقاب "مبارزه با خشونت خانوادگی" با نهاد خانواده فعالانه مبارزه می‌کند. این خواننده، زنان را علیه مردان می‌شوراند و با زمزمه "ای زن روس..." به تنفر قومی دامن می‌زند."

'نه اسلاوی کامل'

نکتۀ دیگری که موجب ناراحتی بسیاری در روسیه شده و در متن این طومار هم بدان اشاره شده است، قومیت این آوازخوان، یعنی تاجیک بودن اوست. منیژه سنگین زادۀ تاجیکستان است که همراه با خانواده اش در دهه ۱۹۹۰، زمان جنگ داخلی و در اوان کودکی به روسیه مهاجرت کرده و در آنجا بزرگ شده است.

تاجیکستان بیش از یک میلیون مهاجر در روسیه دارد. بسیاری از این مهاجران کارگران موسمی هستند که به کارهای ساختمانی مشغولند و به خانواده‌های خود در تاجیکستان پول می‌فرستند. حواله‌های آنها تقریبا برابر نیمی از تولید ناخالص داخلی تاجیکستان است. جدا از مهاجران موسمی بسیاری از تاجیکان شهروندان روسیه هستند.

قبلا منیژه سنگین با نشر آهنگی به نام "نه اسلاوی کامل، نه تاجیک اصیل" این موضوع را مطرح کرده بود که جامعه روسیه چندان میانه خوبی با مهاجران ندارد و آنها را به عنوان بخشی از جامعه روسیه نمی‌پذیرد. پیام اصلی این ترانه این است که "من در مرز بین تاجیک و روس بودن به سر می‌برم."

به‌ویژه حضور تاجیک‌ها در روسیه برای بسیاری از گروه‌های نژادپرست روس ناخوشایند است. همه‌ساله از حملۀ گروه‌های نژادپرست موسوم به "سرتاسان" به اتباع تاجیک و کشورهای دیگر آسیای میانه و قفقاز گزارش می‌شود. برخی از محافل سیاسی هم از گرایش‌های بیگانه‌ستیزی حمایت می‌کنند.

'تحقیر ملت روس'

یکی از این گروه‌ها حزب لیبرال دمکرات روسیه به رهبری ولادیمیر ژیرینُفسکی است. آقای ژیرینفسکی بارها سخنانی ایراد کرده که بسیاری آن را تاجیک‌ستیزانه می‌دانند. او از نخستین شخصیت‌های سیاسی روسیه بود که به پیروزی منیژه سنگین واکنش نشان داد.

وی که از اعضای دومای روسیه است، گفت: "من مطمئن نیستم که این ترانه برای بالا بردن آبرو و اعتبار یک زن روس و در کل روسیه خوب باشد. آهنگی در این جایگاه باید روحیۀ مثبت ایجاد کند، مردم را خوشحال کند. چه کسی آن را انتخاب کرده ؟ این آهنگ به درد که می‌خورد؟"

آلکساندر شِرین، عضو دیگر پارلمان روسیه گفته انتخاب منیژه به معنای "تحقیر ملت روس" و "ناتوانی" این ملت در دفاع از خود است. نشریه "مسکوفسکی کمسمولتس" از قول او نوشته: "ما زمان فروپاشی شوروی، وقتی از جماهیر سابق این اتحاد روس‌ها را راندند، نتوانستیم (از خودمان) دفاع کنیم. حالا یک دختر خارق‌العادۀ تاجیک با ترانه‌ای برای تبلیغ روابط همجنسگرایانه از روسیه در یوروویژن نمایندگی می‌کند."

ویتالی میلونُف، عضو دیگر دومای دولتی هم گفته است: "این فمنیست به‌راستی ناشناخته و مغرور هیچ ارتباطی با پیام ما برای اروپایی‌ها ندارد. این که فرهنگ عالی روسی توسط این فرد جعلی معرفی شود، آزاردهنده است."

'آژانس‌های خارجی'

به گزارش تارنمای "گازِتا.رو"، یوری لوزا، آهنگساز، از ترانۀ منیژه انتقاد کرده که در این آهنگ هیچ تُنی از روسیه وجود ندارد، همگی نتهای غربی و آمریکایی است. این در حالی است که گفته می‌شود در ۱۲ سال مشارکت روسیه در یوروویژن منیژه اولین آوازخوانی بوده که به زبان روسی ترانه اجرا می‌کند.

البته شخصیت‌هایی هم در دفاع از انتخاب منیژه سنگین به عنوان نامزد روسیه به یوروویژن و بازتاب زندگی زنان روس در ترانۀ او سخن گفته‌اند. اوکسانا پوشکینا، یکی دیگر از اعضای دومای روسیه، انتقادها علیه او را بی‌پایه خوانده و از جمله همکاران خودش در دوما را به نادیده گرفتن مشکلات زنان در روسیه متهم کرده است.

تارنمای اسپوتنیک از قول خانم پوشکینا آورده است: "طبق داده‌های پژوهشگاه اقتصادی فرهنگستان علوم روسیه، دستمزد زنان ۲۷ درصد کمتر از حقوق مردان است. بیش از دو سوم ازدواج‌ها در کشور ما از هم می‌پاشد و در ۹۵ درصد این موارد فرزندان با مادر می مانند، بیش از یک میلیون مورد نپرداختن نفقه فرزندان از سوی پدران وجود دارد. بدهی پدران جداشده به فرزندان بیش از ۲۰۰ میلیارد روبل است."

به گفته خانم پوشکینا، از زنان در روسیه فقط در روز هستم مارس (روز بین‌المللی زن) قدردانی می‌شود و در هر زمان دیگری سخن گفتن از مشکلات و حقوق زنان بشدت محکوم است. دولت روسیه تا به حال قانون جلوگیری از خشونت خانگی را تصویب نکرده است و برای قربانیان خشونت تعداد بسیار اندک پناهگاه‌ها وجود دارد. دولت سازمان‌هایی را که با خشونت خانگی مبارزه می‌کنند، رسماً به عنوان "آژانس‌های خارجی" ثبت می‌کند.

'خلاف شرع'

بحث و گفتگو بر سر پیروزی منیژه سنگین در شبکه‌های اجتماعی نیز با جوش و حورش جریان دارد. بسیاری از کاربران روس این شبکه‌ها از این که "یک تاجیک" روسیه را در یوروویژن معرفی می‌کند، ابراز ناخوشنودی می‌کنند. اما شمار طرفداران او هم کم نیست. پای نماهنگ منیژه در یوتیوب، بیش از ۶۰ هزار نظر نوشته شده و بسیاری می‌گویند از این آهنگ خوش‌شان آمده است.

پیروزی جنجال‌آفرین منیژه سنگین در میان هم‌تبارانش در روسیه و تاجیکستان هم واکنش‌هایی به دنبال داشته است. عده‌ای از آنها با ابراز خوشحالی این پیروزی را فرصتی برای بالا بردن اعتماد به نفس تاجیکان در روسیه ارزیابی می‌کنند. اما عده‌ای دیگر می‌گویند او معرفی‌کننده فرهنگ روسیه است، نه تاجیکستان. گروه‌های مذهبی اصلا آوازخوانی یک زن تاجیک در چنین مسابقه‌ای را خلاف شرع خوانده‌اند.

عبدالله دولت، پزشک تاجیک مقیم روسیه، در صفحۀ فیسبوکی خود از نقش رسانه‌های روسیه در برانگیختن احساسات ملی‌گرایانه انتقاد کرده است: به گفتۀ او، نشریۀ "کمسمولسکایا پراودا" عنوان مطلبی را "آیا منیژه روسیه را خراب می کند یا ما دیوانه هستیم؟" گذاشته. نشریۀ دیگری این عنوان را برگزیده که "منیژه: تاجیک و لزبین با اروپائی‌ها از زن روس می‌گوید". نشریه "روسکایای پلانِتا" عنوان مطلبی را "نیمه اسلاوی، نیمه تاجیک... تو که هستی منیژه؟" گذاشته است.

منیژه سنگین از از اوایل ۲۰۰۰ به اجرای موسیقی در صحنه شروع کرد و نخست در یک طرح روکولا در روسیه شرکت داشت. بعدها ترانه‌های خود را به طور مستقل ضبط کرد. نماهنگ‌های روسی او در اینستاگرام و یوتیوب بیننده بسیاری دارند و او تا کنون دو آلبوم تکخوانی خود را منتشر کرده است.