آذر
آذر ۹۸ ماه غریبی بود. وقتی ماه شروع شد اعتراض‌های گسترده آبان که کشته و زخمی و بازداشتی و ویرانی‌های زیادی بر جا گذاشت تازه داشت فروکش می‌کرد. هول سرکوب آن چند روز و شب همراه با چندین روز قطع سراسری اینترنت، جامعه‌ای را که ناگهان ارتباطش را با خودش و دنیای بیرون قطع شده می‌دید به حالتی شبیه حمله هراس اجتماعی دچار کرده بود.
مثل آذرهای گذشته هوای این آذر هم آلوده بود، آلوده‌تر از قبل، در تهران روزهای زیادی مدارس تعطیل بودند. وقتی هوا آلوده است سالمندان و مبتلایان به بیماری‌های مزمن نیز به ناچار در خانه می‌مانند. در آن ماه آنفلوآنزا هم شیوع "زودرس" داشت که مسئولان را "غافلگیر" کرده بود. فقط در تهران این طور نبود. در تمام کشور ترکیب آلودگی هوا، موج سرما و شیوع آنفلوآنزا باعث تعطیلی مکرر مدارس می‌شد از جمله در استان قم. در تهران و برخی شهرهای بزرگ.
البته مدارس تهران برای آنفلوآنزا تعطیل نشدند اما در بسیاری جاهای ایران مدیران استانی آموزش و پرورش مدارس را برای شیوع این بیماری تعطیل می‌کردند. در همان حال وزیر بهداشت ایران می‌گفت "تعطیلی مدارس هیچ ربطی به آنفلوآنزا ندارد."
حق نشر عکسAFP
آنفلوآنزا جان شماری را گرفت. هر چه که بود در پاییز پارسال، آمار مرگ در ایران در مقایسه با پنچ سال پیش از آن عجیب بالا بود، هفت و نیم درصد بالاتر (۹۴۸۸ نفر). آیا این به دلیل کشته‌شدگان اعتراض‌ها بود یا قربانیان آنفلوآنزا؟ دو پژوهشگری که به دنبال جواب این سوال رفتند، کاوه مدنی و ماهان غفاری، به این نتیجه رسیدند که کشته‌شدگان اعتراض‌ها "به تنهایی نمی‌تواند عامل افزایش باشد" و "احتمالا ممکن است به دلیل شیوع بیشتر از معمول آنفلوآنزای فصلی باشد." آنها گفتند "در نبود اطلاعات کافی، توضیح این افزایش قابل توجه، معمایی حل نشده می‌ماند"؛ با این حال این بررسی، اینکه "ایران در پاییز سال پیش دچار شیوع سراسری کرونا بوده است را رد می‌کند."
آذر با تمام تلاطم‌هایش به پایان و زمستان از راه رسید، زمستانی بی‌سابقه. آنها که در ایران شب یلدا را جشن گرفته بودند نمی‌دانستند که طوفان حوادث در راه است.
کرونا 'هفته‌ها پیشتر' از اعلام رسمی به ایران رسیده بود
اسفند
ماه آخر سال که رسید دیگر کرونا رسما وارد ایران شده بود. وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی قم سی بهمن اعلام کردند دو بیمار سالمند به علت کرونا در قم درگذشته‌اند. روز پیش از آن، دانشگاه علوم پزشکی قم این را تکذیب کرده بود و وزیر بهداشت گفته بود "تاکنون هیچ مورد مثبتی در کشور نداشتیم."
پس از اعلام رسمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم گفت: "شاهد یک پیک بیماری‌های تنفسی ظرف سه چهار روز اخیر بودیم." وقتی از او سوال شد چرا دیشب این خبر را تکذیب کردید، گفت: "نتایج آزمایش امروز به دست ما رسیده است."
حق نشر عکسREUTERS
وزارت بهداشت بلافاصله تیم کارشناسی به قم فرستاد و مدارس و دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی حوزه علمیه قم تعطیل شدند. این وزارت‌خانه عقیده داشت کرونا "با تاخیر" وارد ایران شده است.
پس از آنکه معلوم شد کرونا در ایران هست، سکوت بهمن ماه شکسته و اطلاعاتی منتشر شد. وزیر بهداشت گفت منبع ویروس "از ناقلین چینی" بوده است و "یکی از فوتی‌ها در قم بازرگانی بود که از طریق پروازهای غیرمستقیم سفرهایی به چین داشته است."
دکتر مینو محرز، پزشک و عضو کمیته کشوری بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت گفت: "در قم کارگاه‌های متعدد و کارگر چینی زیاد است، اینها بدون هیچ کنترلی به چین می‌رفتند و می‌آمدند و در نتیجه کرونا وارد کشور شد. ایران برخلاف دیگر کشورها، درها را به روی این کشور نبست."
چین پروژه های متعددی را در قم اجرا می‌کند از جمله نیروگاه خورشیدی، مونوریل قم و قطار سریع تهران-قم-اصفهان.
برخی نیز به هفتصد طلبه چینی که در جامعه المصطفی قم درس می‌خواندند اشاره کردند که جامعه المصطفی این را تکذیب کرد.
آنچه گفته شد این بود که بیماری از چین آمده و کانون آن در ایران، قم است.
با اعلام همه‌گیری جهانی، ایران همزمان با آمریکا پروازهای مستقیم از چین را لغو کرد اما به گفته وزیر بهداشت، "متاسفانه پروازهای غیرمستقیم از چین برقرار بود."
اعتراض زیادی به این پروازها شد. بهرام پارسایی، نماینده شیراز در مجلس گفت "سهل‌انگاری بسیار واضح است" چون "پرواز یکی از ارلاین‌های ایرانی به چین ادامه پیدا کرد."
این شرکت مشخصا هواپیمایی ماهان بود و سخنگویش گفت: "هیچ کشوری اعلام نکرده که پروازهایش را ممنوع کرده و ایرلاین‌ها هستند که محدود می‌کنند. ما هم بر اساس تصمیم سازمان هواپیمایی قرار است که یکسری پرواز داشته باشیم که مسافرهای مانده بروند و بیایند و دیگر فروش جدیدی نیست."
وزارت بهداشت معتقد بود "اینکه روزی هزار مسافر چینی را در ایران قرنطینه کنند، منطقی نیست و در هیچ جای دنیا هم این‌طور نیست."
پرواز در غبار؛ هواپیمایی ماهان متعلق به کیست؟
حق نشر عکسREUTERS
هنوز ده روز از اعلام رسمی حضور کرونا در ایران نگذشته بود که در یک شبانه روز ۹۷ مسافر از ایران در یازده کشور دنیا شناسایی شده بودند.
نماینده قم در مجلس پنجم اسفند آمارهای رسمی را زیر سوال برد و گفت آمار مرگ در قم بیشتر از دو نفر است و اولین مورد مرگ "۲۴بهمن" بوده و "ویروس سه هفته قبل وارد قم شده است"، یا به عبارتی نیمه بهمن.
او گفت از وزیر بهداشت خواسته که "قم را قرنطینه کند و حتی با وی دعوا کردم که چرا به مردم دروغ می‌گویید."
دولت و وزارت بهداشت با قرنطینه مخالف بودند و آن را نشدنی یا "قرون وسطایی" می‌دانستند.
مدتی بعد علی‌اکبر حق دوست، رئیس کمیته اپیدمیولوژی ستاد ملی مقابله با کرونا تاریخ ورود کرونا به ایران را "از اوایل بهمن" دانست و گفت ویروس به صورت "خزنده و بدون علامت" چرخش داشته و به همین دلیل با تاخیر شناسایی شده است.
اینکه ویروس کی در کل کشور شایع شد سوالی است که کسی از مقامات ایران بدرستی پاسخ نداده اما حسن روحانی ۱۴ اسفند گفت ویروس به همه استان‌ها رسیده است. او همچنین گفته "ما سی بهمن متوجه شدیم که کرونا به ایران آمده است."
حق نشر عکسTASNIMImage captionدیدار سفیر چین با وزیر بهداشت
بهمن
بهمن ماهی بود که هنوز در ایران هم مثل خیلی از دیگر کشورهای دنیا کرونا را مسئله چین یا حداکثر کشورهای خاور دور می‌دانستند. در ایران مقامات آماده می‌شدند پس از رویدادهای تکان‌دهنده اخیر، دهه فجر را هر چه باشکوه‌تر برگزار کنند.
در آستانه دهه فجر سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد کرونا جهانگیر شده است.
فردای آن روز رئیس مرکز بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت گفت کرونا دیر یا زود به ایران می‌رسد. همزمان تصویر نامه‌ای منتشر شد که دانشگاه علوم پزشکی قم، رئیسان مراکز درمانی‌اش را از هر مصاحبه‌ای درباره کرونا منع می‌کرد و می‌گفت فقط رئیس دانشگاه علوم پزشکی می‌تواند در این باره اظهار نظر کند. البته بعد رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم تلویحا گفت که او نیز از اظهار نظر منع شده و فقط وزارت بهداشت می‌تواند اطلاعرسانی کند.
در روزهای اول بهمن خبر مرگ پزشک چینی که شیوع بیماری را هشدار داده بود و نیز گسترش کرونا در کشورهای دیگر، محل توجه رسانه‌های ایران بود. بعد از آن مرتب اطمینان خاطر بود که ویروس در ایران مشاهده نشده است و تکذیب آنچه در شبکه‌های مجازی منتشر می‌شد.
حق نشر عکسISNAImage captionچانگ هوا سفیر چین در دیدار با حمید عرب نژاد مدیر عامل هواپیمایی ماهان
۱۴ بهمن، همان روزی که روزنامه شرق نوشت روزی هزار مسافر از چین وارد ایران می‌شوند، بستری شدن یک گردشگر چینی در اصفهان تکذیب شد، اما مشکوک بودن یک کارمند فرودگاه شهید بهشتی اصفهان که با چینی‌ها تماس داشت تائید شد. معلوم نشد سرنوشتش چه شد.
همان روزها سفیر چین در ایران مشغول رایزنی با وزیر بهداشت و مدیر عامل هواپیمایی ماهان بود.
دانشجویان ایرانی هم که از چین برگردانده شدند پس از دو هفته قرنطینه بدون هیچ مورد مثبت به خانه‌هایشان رفتند. دیگر موارد مشکوک در کشور هم آزمایششان منفی می‌شد.
پانزده بهمن ابتلای یک بیمار در دزفول تکذیب شد.
حق نشر عکسEPA
۱۷ بهمن رئیس مرکز بیماری‌های واگیر خبر داد یک زن چینی مشکوک به کرونا در زنجان بستری است. سرنوشت او هم مشخص نشد. در همان روز روشن شد عده‌ای "سودجو و کلاهبردار" که با انتشار ویدئوهای "جعلی" در فضای مجازی "شایعه‌سازی" کرده بودند دستگیر شده‌اند.
روز ۲۲ بهمن هم ابتلای یک بیمار در جهرم تکذیب شد. فردای آن روز روزنامه رسمی دولت، ایران، نوشت یک زن ۶۳ ساله مشکوک به کرونا در بیمارستانی در تهران فوت کرده است. این نیز تکذیب شد.
مراسم، برنامه‌ها و تجمع‌های ۲۲ بهمن که تمام شد، صداها در این باره که کرونا در ایران هست و دارد قربانی می‌گیرد بلندتر شدند. اما وزارت بهداشت ۲۳ بهمن اطمینان خاطر داد که "ایران همچنان از کرونا پاک است."
اما نامه‌ای به تاریخ همان روز در اینترنت منتشر شد، علی‌الظاهر از معاون وزیر بهداشت به رئیس جمهور که از ابتلای ۳۵ نفر و مرگ چهار نفر خبر می‌داد و می‌گفت به علت "کمبود امکانات"، "در حال حاضر اعلام میزان گستردگی و شیوع امکان‌پذیر نمی‌باشد." وزارت بهداشت نامه را جعلی خواند.
این وزارت خانه خیلی زود، پنج روز بعد، مجبور شد نامه‌ای دیگر را که در شبکه‌های مجازی می‌گشت تکذیب کند. این نامه را علی‌الظاهر وزیر کشور به وزیر بهداشت نوشته بود که برخی ناظران شعبات اخذ رای انتخابات مجلس، از ترس کرونا از مشارکت امتناع کرده‌اند و از او خواسته بود از اطلاع رسانی "در خصوص اعلام رسمی و واقعی شیوع، مبتلایان و متوفیان"، تا "پایان انتخابات و تصمیم نهایی" دولت جلوگیری کند. این نامه نیز جعلی خوانده و تکذیب شد.
بالاخره وزارت بهداشت سی بهمن پذیرفت کرونا در ایران هست و دو بیمار در قم به همین دلیل درگذشته‌اند. تقریبا همزمان ویدئویی در شبکه های مجازی منتشر شد از دکتر محمد مولایی متخصص داخلی قمی، بر بالین برادرش در بیمارستان که خبر داد برادرش چند روز پیش به علت کرونا درگذشته است،
البته تلویزیون دولتی ایران این ویدئو را "قدیمی" خواند گفت این بیمار "کرونا نداشته است". فردای برگزاری انتخابات مجلس، وضعیت کرونا در ایران از سفید به زرد تغییر کرد و به زودی آمار رسمی مبتلایان کرونا در ایران شروع به شکستن رکوردهای آن زمان کرد.
شک و شبهه‌ها زیاد بود. وزارت بهداشت بر درستی آمارش تاکید می‌کرد و مسئولانش می‌گفتند کرونا "با تاخیر" وارد ایران شده اما معلوم نیست چه چیز ورود این ویروس را به ایران به تاخیر انداخته است.
بی‌اطمینانی به صحت اطلاعرسانی در حدی بود که حتی رهبر ایران هم به کمک دولت و وزارت بهداشت آمد و بر درستی کار‌شان صحه گذاشت.
با این حال در زمستان پارسال هم موارد مرگ در قیاس با زمان مشابه در سال قبل پنج درصد (۴۵۶۵ نفر) بیشتر بوده است.
حق نشر عکسSOCIAL MEDIAImage captionدکتر محمد مولایی بر بالین برادرش
بالاخره زمان ورود و شیوع کرونا در ایران کی بود؟
از بحث بی‌پایان "شناسایی نشده" یا "گزارش نشده" و تشخیص "قطعی" آزمایشگاهی یا "بالینی" که بگذریم، اظهارات ضد و نقیض مقام‌های دولتی و کشوری، شاید ریشه در ماهیت ناشناخته این ویروس داشته باشد یا نشانه سردرگمی و ناکارآمدی باشد یا تاکتیکی هدفمند باشد برای پوشیده ماندن تصمیم‌هایی که ملاحظات سیاسی را بر سلامت جامعه مقدم می‌دارند.
اینکه وزارت بهداشت یا دفاع ایران رد ویروس را کی گرفتند و از حضورش در ایران مطلع شدند هنوز روشن نیست. نتیجه کار محققان در ایران هم روشن نیست. اما نکته اینجاست که این ویروس هم مثل هر مجرمی ردی بجا می‌گذارد.
حق نشر عکسREUTERSImage captionموسسه ویروس‌شناسی ووهان
تخقیقات پژوهشگران در دنیا اما چهل روز پیش از اعلام رسمی حضور کرونا در ایران شروع شد؛ پس از کاری خیره کننده در موسسه ویروس‌شناسی ووهان. ده روز بعد از اینکه چین به سازمان بهداشت جهانی موارد یک بیماری تنفسی ناشناس را گزارش کرد این موسسه ژنوم (فرمول ژنتیکی) کرونا را تعیین کرد. پروفسور یونگ ژن ژانگ و همکارانش نه فقط کار هفته‌ها و ماه‌ها را در این زمان کم انجام دادند بلکه با سخاوتمندی کم‌نظیری آن را منتشر کردند و در اختیار همگان در دنیا قرار دادند. این سخاوتمندی کار دستشان داد و به این قیمت تمام شد که دولت چین موسسه‌شان را تعطیل کرد.
با داشتن این اطلاعات ارزشمند، دانشمندان در تمام دنیا برای ردیابی و شناسایی هر چه بیشتر این ویروس بسیج شدند.
اکنون که پژوهشگران اثر انگشت کرونا را داشتند، شروع به بررسی سابقه‌اش کردند. نمونه‌برداری از افراد مشکوک و مبتلا هم سبب می‌شد هر روز اطلاعات بیشتری به دست آید و با این آثار انگشت، تحرک ویروس در دنیا ردیابی شود.
حق نشر عکسAFP
حدود سه هفته بعد از کار بزرگ موسسه ویروس شناسی ووهان، پژوهشگران در بیرون ایران رد ویروس را در داخل ایران گرفتند.
نکست‌استرین (Nextstrain) شبکه دانشمندان و کدنویسانی است از کشورهای مختلف که اطلاعات کلیدی را از بررسی ژنتیکی ویروس کرونا استخراج می‌کنند و در اختیار همگان قرار می‌دهند.
این پژوهشگران از بررسی ژنتیکی ویروس‌هایی که در نقاط مختلف دنیا شناسایی شده بودند، اواخر بهمن به نکته‌ای غیرعادی برخوردند. آنها متوجه نمونه‌هایی شدند که ژنوم‌شان و حتی جهش‌های‌شان تقریبا مشابه بود ولی نمونه‌ها از چندین کشور مختلف دنیا از جمله استرالیا، نیوزیلند، آلمان، بریتانیا، آمریکا، هلند و چین گرفته شده بودند.
گزارش جهانی ردیابی ویروس کرونا را اینجا بخوانید؛ کالبدشکافی یک همه‌گیری، ردیابی یک ویروس مرگبار
Image captionدکتر اِما هادکرافت، همه‌گیرشناس و از دانشمندان نکست‌استرین در گفتگو با بی‌بی‌سی فارسی
دکتر اِما هادکرافت، همه‌گیرشناس و از دانشمندان نکست‌استرین به بی‌بی‌سی فارسی گفت آنها متعجب شده بودند "چون این افراد جز شباهت ژنتیکی ویروس‌هایشان هیچ نقطه اشتراک دیگری نداشتند."
"ما متوجه شدیم برخی از توالی‌های ژنتیکی از کشورهای مختلف دنیا بسیار به هم شبیه‌اند اما این غیرعادی بود چون نمونه‌ها از جاهای مختلف دنیا مثل کانادا و استرالیا و حتی اروپا آمده بودند و ما هیچ توضیحی پیدا نمی‌کردیم که این افراد بی‌ربط چطور از این نظر تشابه دارند."
"بعد فهمیدیم که بعضی توالی‌هایی که از استرالیا و کانادا آمده بودند از کسانی گرفته شده بودند که تازه به ایران سفر کرده بودند."
این خیلی ارزشمند بود "چون در آن زمان ما هیچ نمونه‌ای از ایران نداشتیم" و "اطلاعات ژنوم بسیار قابل اطمینان است" بخصوص در کشورهایی که اطلاعات کافی درباره‌شان نداشتیم، مانند ایران. "
دکتر هادکرافت می‌گوید: "بعد چند ژنوم به دستمان رسید که از خود ایران بودند. از مقایسه اینها با آنهایی که سابقه سفر به ایران را داشتند به نکته بسیار جالبی رسیدیم. منشاء تمام این نمونه‌ها یکسان بود که نشان می‌داد ویروسی که در ایران در گردش است چندان گوناگونی ندارد و احتمالا نتیجه انتقال یک ویروس مشابه از یک یا دو نفر به دیگران است. بنابراین این ویروس بارها از کشورهای مختلف وارد ایران نشده و یک منشاء اولیه داشته و بعد به سرعت در تمام کشور پخش شده است."
دکتر هادکرافت می‌گوید احتمال اینکه نمونه‌هایی که آنها بررسی کردند اولین نمونه‌های بیماری در ایران باشند خیلی کم است چون "ما فکر می‌کنیم این مسافران وقتی در ایران مبتلا شدند که بیماری خوب در ایران پخش شده بوده است. به همین دلیل هم وقتی آنها به ایران رفتند راحت مبتلا شدند. از این رو این احتمال مطرح می‌شود که وقتی این مسافران به ایران رفتند احتمالا ویروس نسبتا خوب در ایران پراکنده بوده است."
پژوهشگران نکست‌استرین با بررسی نمونه‌های مربوط به ایران نتیجه گرفتند که آلودگی همه این افراد از یک سرایت واحد در ایران آغاز شده است و به احتمال زیاد، شیوع این بیماری در خود ایران هم از همان تک‌انتقال شروع شده است. به نظر ردیابان تماس، شیوع اصلی در ایران از شهر قم آغاز شده که روزانه هزاران زائر به آن سفر می‌کنند.
دکتر هادکرافت می‌گوید می‌توان با "اطمینان معقولی گفت ویروس بین اوایل تا نیمه بهمن در ایران در حال گسترش بوده است."
پژوهشگران دیگری هم در دانشگاه آکسفورد با بررسی ۱۸ ژنوم که سابقه سفر به ایران را داشتند و یک ژنوم از ایران و نمونه‌هایی که در کشورهای همسایه از مسافران ایران به دست آمده بود "مستقلا تایید کردند که احتمالا شروع همه‌گیری حوالی ۲۵ دی است." در این تحقیق زمان لازم برای دو برابر شدن تعداد مبتلایان هر ۳.۰۷ روز در نظر گرفته شده بود.
حق نشر عکسAFP
اما اگر ویروس در ایران اوایل بهمن در ایران خوب پخش شده بوده، آیا می‌توان تاریخ ورود آن به ایران را تخمین زد؟
این سوال را با متخصصان همه‌گیر‌شناسی در میان گذاشتیم. آنها گفتند پاسخ دقیق به این سوال به سه دلیل سخت است:
۱- :"خوب منتشر شده" تعریف دقیقی ندارد
۲- زمان دقیق دو برابر شدن موارد مشخص نیست
۳- نمی‌دانیم چند فرد آلوده در مجموع وارد ایران شده بودند
با این حال با این پیش‌فرض‌ها که:
۱- در اولین روز ورود ویروس فقط یک فرد آلوده وارد ایران شده است
۲- زمان دو برابر شدن موارد را در آن مقطع هر دو و نیم روز بگیریم
۳- "خوب منتشر شده" را معادل ابتلای یک نفر در هزار بگیریم
"اینکه ویروس تقریبا چهل روز پیشتر وارد ایران شده باشد تخمین معقولی است."
آنها می‌گویند با تغییر پارامترها برای کشوری با جمعیت ایران بین ورود و خوب پخش شدن ویروس می‌توان بازه زمانی یک تا سه ماهه را در نظر گرفت و از این رو چهل روز تخمینی "محتاطانه و قابل‌دفاع" است. اگر زمان دو برابر شدن موارد را بیشتر از دو و نیم روز بگیریم، این مدت طولانی‌تر می‌شود.
اگر همین چهل روز را مبنا قرار دهیم، باید برگردیم به اوایل دی، همان زمانی که چین شیوع یک بیماری جدید را گزارش کرد.
حق نشر عکسEPA
دی
روزی که پزشک یکی از بیمارستان‌های ووهان در چت گروهی نوشت که همه‌گیری سارس در این شهر رخ داده -آن زمان این کرونای نوظهور ناشناخته بود و تصور می‌شد مشابه قبلیش یعنی سارس، عامل بیماری است- در ایران مراسم و تجمع‌های "یوم‌الله نهم دی" برگزار می‌شد.
چند روز پیش از آن چهلم کشته‌شدگان اعتراض‌های آبان بود و خانواده پویا بختیاری- یکی از کشته‌شدگان برای آن فراخوان داده بودند. اما مادر و پدر پویا بختیاری دستگیر شدند و با حضور گسترده نیروهای امنیتی و انتظامی و پلیس ضدشورش این مراسم گستردگی زیادی پیدا نکرد.
دهم دی که چین بیماری ناشناخته را گزارش کرد نه فقط چشم ایرانیان بلکه بسیاری دیگر به بغداد بود و حمله به سفارت آمریکا در این شهر. فردای آن روز بازار هوآنان در ووهان که در آن حیوان‌های زنده و وحشی به فروش می‌رفتند تعطیل شد.
بعد ناگهان ترور قاسم سلیمانی در حمله پهپادی آمریکا، همه را در بهت فرو برد. تشییع جنازه او چهار روز ادامه پیدا کرد و پس از عبور از شهرهای مختلف از جمله تهران، شانزدهم دی به قم رفت و دو روز بعد در کرمان به خاک سپرده شد، درست روز قبل از شروع بیست روز ایام فاطمیه.
در همین گیرودار چین اعلام کرد که عامل بیماری، ویروس جدیدیست از خانواده کرونا. همزمان ایران در انتقام قاسم سلیمانی پایگاه‌های آمریکا در عراق را هدف حمله موشکی قرار داد.
حق نشر عکسAFP
اما صبح روز بعد باز شوکی دیگر از راه رسید، سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی در نزدیکی تهران. در روزهای بعد مقامات ایران بسیج می‌شوند که علت سقوط را نقص فنی اعلام و هر احتمال دیگری را رد کنند. اما آن موشک‌های سپاه پاسداران مثل ویروس کرونا رد بجا گذاشته بودند، شاید بسیار بیشتر از کرونا.
در حالی که ویروس‌شناسان چینی ژنوم کرونا را مشخص و منتشر می‌کردند و چین اولین مرگ بر اثر کرونا را اعلام کرد، دیگر شواهد آشکارتر از آن بودند که بتوان انکارشان کرد و سپاه پاسداران پذیرفت که به اشتباه با موشک این هواپیما را ساقط کرده است.
فاجعه کشته شدن این مسافران و پنهان‌کاری حکومت شماری را معترض و خشمگین کرد و چند روز در شهرهای مختلف و به خصوص در دانشگاه‌ها تجمع‌های اعتراضی در جریان بود. در همین حال خبر رسید که اولین مورد کرونا در بیرون چین شناسایی شده است.
۲۵ دی مراسم تشییع کشته‌شدگان هواپیمای اوکراینی در شهرهای مختلف برگزار شد.
اگر کرونا در دی ماه در ایران بود احتمالا نمی‌توانسته شانسی را که بهش روی آورده بود باور کند.
حق نشر عکسGETTY IMAGES
در پایان دی ویروس به آمریکا هم رسیده بود و چند روز بعد هم چین ناچار شد کل استان هوبی و شهر ووهان را قرنطینه کند.
در آن زمان البته جز چین هیچ کشوری کرونا را مسئله خود نمی‌دانست و بسیاری از آنچه اکنون می‌دانیم نامعلوم بود. اما شواهد به تدریج نشان می‌دهند که کرونا پیش از اینها در گردش بوده است. در چین رد اولین بیمار احتمالی حداقل تا اول دسامبر (دهم آذر) گرفته شده است.
در آمریکا نیز در اجسادی که در کالیفرنیا در اواخر ژانویه کالبدشکافی شدند، رد کرونا یافت شده است. با در نظر گرفتن اینکه برای ابتلا تا مرگ در اثر کرونا سه تا شش هفته زمان لازم است، می‌توان زمان ورود ویروس به آمریکا را اول ژانویه، یعنی تقریبا همان زمانی که چین بیماری را گزارش کرد عقب برد، حداقل سه هفته پیش از شناسایی اولین مورد کرونا.
در فرانسه هم اولین بیمار شناسایی شده اکنون به ۲۷ دسامبر (ششم دی) برمی‌گردد، تقریبا یک ماه پیش از اعلام رسمی اولین ابتلا.
برخی محققان هم به شیوه متفاوتی برای ردیابی کرونا روی آورده‌اند و رد آن را فاضلاب‌های شهری جستجو می‌کنند از جمله در ایتالیا که بر اساس آن حضور کرونا در ایتالیا را دستکم در دو شهر در ۱۸ دسامبر (۲۷ آذر) شناسایی کرده‌اند، حدود دو ماه پیش از اعلام شناسایی اولین مورد.
پژوهشگران دانشگاه بارسلون هم می‌گویند رد کرونا را در فاضلاب شهر در ۱۲ مارس ۲۰۱۹ (۲۱ اسفند ۹۷) یافته‌اند، بسیار پیش از زمانی که تصور می‌شود اولین مبتلا به کرونا از خارج وارد اسپانیا شده است.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید