هر روز و هر هفته بیش از ده‌ها اعتصاب و تجمع اعتراضی کارگری برپا می‌شود که خواست محوری اغلب آنها پرداخت مزدهای معوقه است. چه عواملی سبب شده کارفرماها از پرداخت مزد کاری را که کارگر انجام داده، خودداری کنند، چرا کارگران نتوانسته‌اند این وضع را به نفع خود تغییر دهند؟
مهدی کوهستانی
این که چه عواملی امکان دزدی دستمزد را در ایران آسان کرده و چه عواملی باعث شده که کارفرما خود را از جوابگویی معاف بداند را نمی‌توان در یک گفت‌وگوی کوتاه توضیح داد. این مساله می‌تواند ده‌ها دلیل اقتصادی داشته باشد. عوامل قانونی و سیاسی که دزدی دستمزد از سوی کارفرما را راحت کرده را می‌توان برشمرد. بی‌قانونی در جامعه ایران به یک اصل تبدیل شده و نبود قانون مقابله با نپرداختن دستمزد وضع کارگران را مشکل‌تر کرده است.
از أوائل دهه هشتاد شمسی ،سالانه ده‌ها هزار کارگر دستمزد خود را به موقع دریافت نکرده‌اند. این آمار امروز میلیونی است. براساس آمار وزارت کار در سال‌های ۹۴ و ۹۵ بیش از یک میلیون شکایت در اداراه کار مناطق مختلف ایران ثبت شده که بخش عمده ان در رابطه با حقوق و مزایای عقب افتاده کارگران است. به بخش عمده این شکایت‌ها از طرف وزارت کار رسیدگی نمی‌شود. اما مساله مهم‌تر این است که بخش اصلی بنگاه‌های اقتصادی تحت پوشش نیروهای امنیتی قرار گرفته‌اند. پس کارفرما یا به نهادهای اقتصادی وابسته به سپاه، بیت رهبرى و أئمه جمعه پشتگرم است، یا مَی‌داند هر اعتراض به سرکوب حکومتی می‌انجامد و با مشت آهنین پاسخ می‌گیرد.
وجود صدها گردان ضد شورش مانند گردان‌های امام علی، گردان‌های عاشورا، الزهرا و امام حسین تنها بخش کوچکی از این دستگاه سرکوب است. بخش اصلی ارگان سرکوب را نهادهای حراستی و لباس شخصی‌هایی تشکیل می‌دهند که فرمان «اتش به اختیار» آقای خامنه‌ای دست‌شان را بازگذاشته است.
اگر بخش‌های کوچک اقتصادی قربانی این خشونت تمام‌عیار هستند، کارگران علیرغم تهدیدها و چنگ و دندان نشان دادن‌ها دسته‌جمعی اعتراض کرده‌اند. آنها در کنار هم بوده‌اند و عملا موفق شده‌اند دستمزد خود را بگیرند. نمونه کارگران آذر آب، هپکو، فولاد اهواز، کارگران معادن، شهرداریها و نمونه خیلی روشن آن هفت تپه است.
بخش اصلی بنگاه‌های اقتصادی تحت پوشش نیروهای امنیتی قرار گرفته‌اند. پس کارفرما یا به نهادهای اقتصادی وابسته به سپاه، بیت رهبرى و أئمه جمعه پشتگرم است، یا مَی‌داند هر اعتراض به سرکوب حکومتی می‌انجامد و با مشت آهنین پاسخ می‌گیرد.
آقای خامنه‌ای به خوبی درک کرده که جامعه به کجا رفته است. او هراس‌اش را اسفند ۱۳۹۶ اینگونه بیان کرد که «بارها این را در سخنرانی‌ها، خطاب به کارگران عزیزمان گفته‌ام که ضدانقلابِ کشور از اول چشمش به کارگرها بود بلکه بتواند جامعه‌ی کارگری را به‌نحوی علیه جمهوری اسلامی تحریک کند.»
امروز شعارهای کارگران تندتر شده است. زحمتکشان حتی در نماز جمعه فریاد می‌زنند که دشمن همین جا است، و پشت به دشمن، رو به میهن.
برغم آن که مسئولان به وخامت وضعیت معیشت کارگران و سایر مزدبگیران و گسترش فقر و بیکاری اذعان می‌کنند، اما در بر همان پاشنه می‌چرخد. از ایجاد شغل خبری نیست. حداقل مزد برای سال ۹۷ به روال گذشته چند برابر زیر خط فقر تعیین شده و کاهش ارزش پول ملی سطح معیشت کارگران را بازهم تنزل خواهد داد. ارزیابی شما چیست، کارگران با این وضعیت چگونه رویرو خواهند شد؟
وجود سالانه چند هزار اعتراض، اعتصاب، تظاهرات و بستن جاده نمایانگر این است که کارگران دیگر نمی‌توانند زندگی غیر انسانی را تحمل کند. اعتراضات هر سال افزایش یافته و بیشتر هم خواهد شد. اعتراضات دی سال گذشته نتیجه همین شرایط اقتصادی است. موج اصلی اعتراضات هنوز در راه است.
یکی از معضلات کارگران رکود فعالیت در بسیاری از واحدهای تولیدی و خدماتی و پروژه‌های عمرانی است. علت اغلب عدم تخصیص اعتبار و کمبود نقدینگی عنوان می‌شود. دولت بودجه ندارد. سرمایه‌داران واحدهای خصوصی نیز در این اوضاع ترجیح می‌دهند پولشان را به جای سرمایه‌گذاری در دلالی بکار بیاندازند یا از کشور خارج کنند. کارگران می‌مانند با واحدهای نیمه‌تعطیل یا تعطیل شده. تکلیف کارگران این واحدها چه می‌شود، فعالان کارگری چه می‌توانند بکنند؟
اقتصاد ایران از زمان تأسیس اولین چاه نفتی در سال ۱۹۰۸به نفت وابسته شد و تا به امروز هم تمامی اقتصاد ما به درآمد انرژی گره خورده است. نبود یک برنامه اقتصادی که متکی بر درآمد نفت نباشد جامعه را فلج کرده است.
بودجه کشور در حال حاضر بودجه ایدئولوژیک است و نه اقتصادی. بخش عمده بودجه یه نهادهای مذهبی و نظامی تعلق دارد و درصد کوچکی به اقتصاد واقعی. رشد فساد در نهادهای دولتی نتیجه این اقتصاد است و عملا سیستم بانکی با بحران عمیقی که راه برون رفتی جز حذف سیستم کنونی ندارد روبرو است.
تشکل‌های مستقل کارگری باید از حاشیه هایی که مانع اتحاد و همبستگی کارگران می‌شود، دوری کنند و تا حد امکان در برابر نهادهای ضد کارگری بایستند.»
جنبش کارگری در چند سال گذشته بطور بسیار وسیعی دست به تحقیق زده است که این موسسات اقتصادی در حال ورشکستگی را چگونه می توان دوباره ساخت که مقاله " تجربه کنترل کارگری در شرکت تعاونی موندراگون اسپانیا" می تواند برای جنبش کارگری مؤثر باشد. جنبش کارگری همانند دوران تغییرات سال ۵٧ اماده هر نوع اداره موسسات اقتصادی هست و جنبش شورایی در ایران سابقه دارد و کنترل کارگری می تواند دوباره بوجود أید.
سه ماه از خیزش دی گذشت. هر روز شاهد اعتصاب و تجمع اعتراضی کارگران هستیم اما این اعتصاب‌ها و اعتراض‌ها عمدتا دفاعی است و تغییر کیفی در آن صورت نگرفته است. این مساله را چگونه می‌توان توضیح داد؟
اعتراضات دی ماه امسال نشان داد جنبش اجتماعی از حالت دفاعی خارج شده و از کل نظام باید عبور کرد. جامعه ایران را باید با کشور رومانی و روزگار نیکولای چائوشسکو مقایسه کرد. اتفاقا تغییر کیفی ماجرا در این است که بحث اصلاح طلبی به اخر خط‌اش رسیده و زحمتکشان از آن عبور کرده‌اند. این بحث به هیچ وجه به معنی این نیست که فردا همه چیز تغییر می‌کند. اما شرایط تغییر به وجود آمده است.
شرایط عینی تغییر مانند بیکاری، فقر و سقوط سطح زندگی مردم حی و حاضر روبروی همه قرار دارد. شرایط ذهنی گذار شامل چگونگی گذار و توسط کدام نیرو و در کدام سمت را آینده نشان می‌دهد.
به نظر شما مهمترین معضل جنبش کارگری چیست و راه حل آن کدام است؟
یکی از مهمترین معضلات جنبش کارگری ما نبود فضای باز فعالیت کارگری است. در زمینه مسائلی مانند حق اعتصاب و تشکل پنجاه سال عقبیم. با حکومتی روبر هستیم که با شعار مستضعف‌پروری بیشترین ضربه را به طبقه کارگر زده است. دروغ و تزویر و دشمن‌هراسی دست جنبش کارگری را بسته است. کارگران کشور ما از ارتباط با یاران و متحدانشان محروم مانده‌اند.
وظیفه اصلی فعالان کارگری در این شرایط وحدت نظر و عمل بر سر ایجاد تشکل‌های مستقل کارگری و تشکل سراسری و کمک به اتحاد کارگران حول خواست‌های مشترک است.
تشکل‌های مستقل کارگری باید از حاشیه هایی که مانع اتحاد و همبستگی کارگران می‌شود، دوری کند و تا حد امکان در برابر نهادهای ضد کارگری بایستند.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید