اوکراین: دمکراسی بدون دمکرات؟

اما هیچ کس تصور نمی کرد که او یکبار دیگر بتواند وارد صحنه سیاسی شود؛ فردی با داشتن سابقه جنایی و زندان که اتهامهایی همچون تجاوز جنسی و وابستگی به روسیه را هم به دوش می کشد.

برنده انتخابات سال 2005 یعنی ویکتور یوشچنکو به امید تغییرات دمکراتیک، نزدیکی به غرب و بهبود وضع اقتصادی به قدرت رسید. اما زمان زیادی به طول نیانجامید که بسیاری از مردم اوکراین متوجه شدند هیچ یک از این وعده ها در افق تحقق نیست.

حکومت جدید به جای مبارزه با فساد اداری وقت و انرژی زیادی صرف درگیری های درون جناحی کرد. یوشچنکو و نخست وزیرش یولیا تیموشنکو که در جریان انتخابات 2005 دو متحد اصلی بر علیه یانوکویچ بودند به دشمنان قسم خورده یکدیگر تبدیل شدند.

کشورهای غربی که از "انقلاب نارنجی" استقبال زیادی کرده بودند تمایل چندانی به پذیرش عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا که به تازگی گسترش پیدا کرده بود از خود نشان ندادند. و پذیرش عضویت اوکراین در ناتو نیز که عصبانیت شدید روسیه را به همراه می آورد بدلایل سیاسی توسط اروپا و آمریکا از دستور کار خارج شد.

اطمینان از امکان بازگشت به قدرت و عدم تغییر قواعد بازی عاملی است که بسیاری را حتی اگر دمکرات هم نباشند به دمکراسی پایبند می سازد

اما شاید از همه مهمتر ناتوانی دولتمردان جدید در اصلاحات سیاسی و اقتصادی بود که تاثیر زیادی در محبوبیت آنها گذارد. اقتصاد اوکراین افت فزاینده ای کرد بطوریکه هم اکنون در پرداخت ماهانه 1 میلیارد دلار هزینه گاز به روسیه دچار مشکل است و توسط مسکو تهدید به قطع گاز در سرمای بیسابقه زمستان اروپا شده است.

کمک 16/4 میلیارد دلاری صندوق بین المللی پول که اوکراین به شدت به آن نیاز دارد نیز بدلیل عدم اجرای اصلاحات اقتصادی مسدود شد.

فاصله از مسکو

در چنین شرایطی یانوکوویچ برای بازگشت به صحنه سیاسی آماده شد. او این بار با استخدام مشاوران انتخاباتی از آمریکا مبارزات کاملا متفاوتی را در مقایسه با گذشته آغاز کرد.

یانوکوویچ که از حمایت جمعیت روسی زبان شرق این کشور برخوردار بود برای جلب آرای شهروندان مناطق غربی که طرفدار نزدیکی به اروپا هستند هدف خود را عضویت در اتحادیه اروپا اعلام و تلاش کرد از مسکو قدری فاصله گیرد.

او قول داد برای کاهش بهای گاز با روسیه مذاکره کند و از اجاره ناچیزی که مسکو برای حضور ناوگان دریای سیاه خود به کیف می پردازد انتقاد کرد.

یانوکوویچ بعنوان رئیس جمهور نیز مادامیکه نگران نظر رای دهندگان باشد و همین قاعده را در انتخابات بعدی رعایت کند صرفنظر از گرایش های سیاسی خود در جهت اهداف "انقلاب نارنجی" گام برخواهد داشت

اختلاف در جناح رقیب کمک بزرگی به یانوکوویچ کرد. دو نامزد اصلی جناح طرفدار نزدیکی به غرب در دور اول انتخابات بخش بزرگی از انرژی خود را صرف حمله به یکدیگر کردند.

یوشچنکو که نتوانسته بود به دور دوم راه یابد حاضر نشد از همرزم سابق خود در "انقلاب نارنجی" سال 2004 در مقابل یانوکوویچ حمایت کند و از طرفدارانش خواست در دور دوم انتخابات شرکت نکنند.

شاید این حمایت می توانست فاصله 4 درصدی تیموشنکو را از یانوکوویچ جبران و او را برنده انتخابات کند.

عقبگرد دمکراسی؟

انقلاب نارنجی اوکراین بخشی از موج انقلاب های موسوم به رنگی در کشورهایی همچون گرجستان و قزاقستان بود و خوش بینی های زیادی در غرب درباره گذار کشورها به دمکراسی پدید آورد.

انتخابات اخیر که به گفته ناظران مستقل بین المللی از سلامت "شگفت انگیزی" برخوردار بوده را صرفنظر از برنده آن شاید بتوان موفقیت مهمی هم برای "انقلاب نارنجی" اوکراین دانست

گزارش ها و بررسی های اخیر حاکی از "عقبگرد دمکراتها" و بازگشت سیاستمداران قبلی در بسیاری از کشورها بوده است.

اما این بازگشت سیاستمداران گذشته اگر با تغییر قواعد بازی همراه نباشد لزوما عقبگردی برای دمکراسی محسوب نمی شود.

انتخابات اخیر که به گفته ناظران مستقل بین المللی از سلامت "شگفت انگیزی" برخوردار بوده را صرفنظر از برنده آن شاید بتوان موفقیت مهمی هم برای "انقلاب نارنجی" اوکراین دانست.

یانوکوویچ که به زعم رقبایش اعتقادی به دمکراسی ندارد، در جریان انتخابات اخیر مجبور شد با بکارگیری مشاوران سیاسی جدید وجهه کاملا متفاوتی از خود بسازد تا بتواند آرای گروه های مختلف را به خود جلب کند.

او بعنوان رئیس جمهور نیز مادامیکه نگران نظر رای دهندگان باشد و همین قاعده را در انتخابات بعدی رعایت کند صرفنظر از گرایش های سیاسی خود در جهت اهداف "انقلاب نارنجی" گام برخواهد داشت.

دمکراسی را برخی پایین آوردن (و نه روی کار آمدن) دولت با استفاده از صندوق رای تعریف کرده اند.

اطمینان از امکان بازگشت به قدرت و عدم تغییر قواعد بازی عاملی است که بسیاری را حتی اگر دمکرات هم نباشند به دمکراسی پایبند می سازد.

به این ترتیب شاید هنوز زود باشد که انتخابات روز یکشنبه را "غروب نارنجی" نامید.