نسبت اصلاح‌طلبان و دولت چیست؟ این سوالی است كه تقریبا تمامی فعالان سیاسی اصلاح‌طلب در مقاطع مختلف به آن پاسخ داده‌اند. در میان اصلاح‌طلبان می‌توان چند نظریه برای نسبت‌شان با دولت روحانی را مشاهده كرد اما در حمایت از دولت همگی مشترك هستند. اما آیا سرنوشت و كارنامه روحانی به پای اصلاح‌طلبان نوشته می‌شود یا قرار است آنها فقط حامیان روحانی در روزهای انتخابات بمانند و نسبت به آینده دولتی كه خود در روی كار آمدنش نقش داشته‌اند بی‌تفاوت باشند. در طول بیش از بیست ماهی كه از دولت روحانی گذشته است مدل‌های مختلفی برای همراهی با دولت از سوی اصلاح‌طلبان مطرح شده است اما پایه مشترك تمامی این مدل‌ها رویكرد حمایتی نسبت به دولتی بوده كه آنها در ۲۴ خرداد بیشترین سهم را در روی كار آمدنش داشته‌اند.
با این حال به همان نسبت كه اصلاح‌طلبان بر حمایت از دولت تاكید می‌كنند، جریان سیاسی مقابل آنها هم تلاش‌های خود را برای جدایی اصلاح‌طلبان از روحانی شدت می‌بخشد. آنها ابتدا تلاش كردند تا روحانی را نه یك كاندیدای مورد حمایت اصلاح‌طلبان كه رییس‌جمهوری برخاسته از گفتمان اصولگرایی معرفی كنند. تئوریسین‌های جریان اصولگرا در هفته‌های ابتدایی پیش از انتخابات تلاش وافری به خرج دادند تا پیروزی روحانی را پیروزی تفكر اصولگرایانه بنامند و سندش را به نام خود بزنند. اما دیدارهای روحانی در همان هفته‌ها نشان داد او چه كسی را به مركز تحقیقات استراتژیك دعوت كرد و برای تشكر در خانه كدام شخصیت سیاسی رفت. با معرفی كابینه دولت تدبیر و امید دیگر جای تردید نبود كه پیروزی روحانی ارتباطی به اصولگرایان ندارد، پس آنها از جایگاه خودپیروز‌پندار انتخابات به پایین كشیده شدند و رفته‌رفته نه تنها منتقد كه در برخی موارد اپوزیسیون دولت شدند و اگر تریبونی به دست می‌آوردند او را با الفاظ تندی مورد خطاب قرار می‌دادند. با این حال در تمام پیچ‌های تندی كه مخالفان دولت تدارك دیدند روحانی تنها نماند و هربار كه حملات شدت گرفت حمایت‌ها نیز جدی‌تر شد. با این حال اصولگرایان آنقدر كه علاقه‌مند هستند اصلاحات و روحانی را از هم جدا معرفی كنند به انسجام و وحدت خود علاقه‌ای نشان نمی‌دهند. آنها در تمام بیست و چند ماه گذشته در شیپور عبور و جدایی اصلاحات از روحانی دمیدند اما هنوز كمترین نشانه‌ای از این فرضیه نیافته‌اند. روحانی در سخنانش نشان داده اهداف اصلاح‌طلبانه‌ای در سر دارد و برای رسیدن به آنها تلاش می‌كند؛ تلاشی كه به مذاق اصولگرایان خوش نمی‌آید. اما در جریان اصلاحات نگاه به دولت متفاوت است. برخی بر حمایت بدون نقد علنی تاكید دارند و برخی نیز می‌گویند اتفاقا برای كمك به دولت باید برخی موارد را به صورت رسانه‌ای مطرح كرد تا او با ابزار یك مطالبه اجتماعی بتواند برای تحقق اهداف امتیاز‌گیری كند. اختلاف سلیقه دیگر در میان اصلاح‌طلبان در این است كه از بین آنها و روحانی شكست كدام یك باعث ناكامی دیگری می‌شود؟ آیا به محاق رفتن اصلاح‌طلبان است كه روحانی را ناكام می‌كند یا ناكامی روحانی باعث انزوای سیاسی اصلاحات می‌شود؟ اما طرفدار هر كدام از این دو نظریه كه باشیم نتیجه یكی است: نه دولت و نه اصلاح‌طلبان نباید بشكنند.
همراهی منتقدانه
امروز هیچ اصلاح‌طلبی بر طبل عدم حمایت از دولت نمی‌كوبد بلكه برعكس تمامی اصلاح‌طلبان می‌خواهند از دولت حمایت كنند اما این بدان معنی نیست كه نقص‌های دولت را نبینند. محمدرضا خاتمی در این باره طی گفت‌وگویی كه با «اعتماد» داشت، اظهار كرد: «این طور نیست كه ما هیچ نقدی به دولت نداشته باشیم. وقتی آقای روحانی آمد اصلاح‌طلبان دو الی سه نكته بود كه می‌خواستند آقای روحانی حل كند. اولا مساله سوءتدبیر و مدیریتی كه در كلان كشور اتفاق افتاده است. در این مورد بی‌محابا و با تمام قوا از دولت حمایت می‌كنیم. اصلا مهم نبود چه كسی وزیر و وكیل می‌شود. فقط مهم بود كه باید به برنامه‌ها متعهد باشند. الان هم اگر انتقاداتی می‌كنیم به این خاطر است كه برخی آقایان یا خانم‌ها همخوانی با برنامه‌های‌شان ندارند. در مساله سیاست خارجی و مذاكرات هسته‌ای هم اصلاح‌طلبان به‌طور كامل از آقای روحانی و سیاست‌های او حمایت می‌كنند.» او در پاسخ به اینكه تا كجا قرار است از روحانی حمایت كنید، گفت تا وقتی مشكلات حل شود. مشكلات باید حل شود.
اصلاح‌طلبان مهم‌ترین نقدی كه به دولت وارد می‌دانند عدم همراهی برخی وزرا و كم توجهی به حوزه سیاست داخلی است. آنها در دوره دو ساله روحانی گشایش در فضای كلی سیاسی كشور را می‌بینند اما در همین ایام رییس دولت اصلاحات با حكم ممنوع‌التصویری مواجه می‌شود؛ حكمی كه البته روحانی صراحتا ارتباط آن را با شورای‌عالی امنیت ملی تكذیب می‌كند اما به هر روی در دوره مسوولیت وی رخ داده است. آنها بر‌خلاف اصولگرایان نقدهای‌شان را كمتر رسانه‌ای می‌كنند و ترجیح می‌دهند از كانال‌های ارتباطی خود با دولت این انتقادات را منتقل كنند.
حفظ هویت اصلاح‌طلبانه
اصلاح‌طلبان نه امروز كه همان دو سال و اندی پیش وقتی بر دوراهی عارف و روحانی مخیر شده بودند نیك می‌دانستند كه حسن روحانی نه یك اصلاح‌طلب است و نه قرار است اصلاح‌طلبانه رفتار كند. او اما شعارهایی می‌داد كه گاه از كاندیدای شناسنامه‌دار اصلاحات هم اصلاح‌طلبانه‌تر بود. روحانی نه در شناسنامه كه در انتخاب شعار و حرف‌های انتخاباتی، اصلاح‌طلب نشان می‌داد. به همین دلیل هم اصلاح‌طلبان را در حمایت از خود آسوده‌خاطر كرد. او اما امروز اگرچه تلاش می‌كند همان حرف‌ها را بزند و كمترین تغییری نسبت به آنچه خرداد ۹۲ نشان می‌داد نكرده است اما در حوزه اجرا موانع بزرگی پیش رو دارد كه از عملیاتی شدن تمامی وعده‌ها و شعارهایش جلوگیری می‌كند.
این موضوعی است كه اصلاح‌طلبان هم به خوبی درك كرده‌اند. به همین دلیل در همراهی با شعارهای روحانی كمترین تردیدی ندارند اما هرگز این حمایت جمعی را فدای هویت اصلاح‌طلبانه خود نمی‌كنند.
پیروزی روحانی متعلق به كیست؟
نخستین برنده پیروزی روحانی، جمهوری اسلامی ایران است. رییس‌جمهوری برآمده از رای اكثریت و با رای سه برابری نسبت به نزدیك‌ترین رقیب خود اگر موفق به اجرایی كردن شعارها و وعده‌هایش شود بیش از همه افراد و گروه‌ها برای نظام یك پیروزی به ارمغان آورده است. پس از آن مردمی كه در ۲۴ خرداد به روحانی رای داده‌اند اگر عملیاتی شدن وعده‌های او را ببینند بیش از گذشته به وی اطمینان خواهند كرد و این مقدمه حفظ سرمایه اجتماعی روحانی برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶ خواهد بود. پس از مردمی كه به روحانی رای داده‌اند پیروزی او بدون تردید پیروزی اصلاح‌طلبان هم خواهد بود چه آنكه آنان بودند كه ابتدا كاندیدای شناسنامه‌دار خود را به نفع روحانی از میدان بیرون رفته دیدند و سپس با همراهی یكپارچه در ریاست‌جمهوری‌اش نقشی جدی داشتند. آنها كه در روزهای سخت و در مقابل تخریب‌ها كنار روحانی ایستادند بر سفره پیروزی نیز باید جایگاهی در خور داشته باشند.
اگر روحانی بشكند...
هیچ فرد دلسوزی در ساختار سیاسی ایران نه به دنبال شكست روحانی است و نه از شكستن او استقبال می‌كند. امروز روحانی نه یك كاندیدای انتخاباتی وابسته به رقیب كه رییس‌جمهوری ایران است. اشكالی كه بر برخی اصولگرایان منتقد و تندرو وارد می‌شود این است كه آنها پس از دو سال هنوز نتوانسته‌اند تمایزی میان روحانی كاندیدای انتخابات و روحانی رییس‌جمهوری قایل شوند. آنها هنوز باور ندارند – به بیان بهتر نمی‌خواهند باور كنند – كه روحانی، رییس‌جمهوری اسلامی ایران است. به همین دلیل هم به جای نقد، تخریبش می‌كنند و به جای كمك، چوب لای چرخ دولتش می‌گذارند.
اما وضعیت اصلاح‌طلبان در صورت تصور شكست روحانی چه خواهد بود؟ سعید حجاریان در پاسخ به این پرسش می‌گوید شكست روحانی شكست اصلاح‌طلبان نیست. اما عباس عبدی در مواجهه با این نظر، گویی كه روبه‌روی حجاریان نشسته و می‌پرسد اگر شكست روحانی شكست اصلاح‌طلبان نیست پس شكست كیست؟ او می‌گوید اگر از روحانی حمایت كردیم نمی‌شود شریك پیروزی‌اش باشیم اما زیر بار شكستش شانه مسوولیت را خالی كنیم.
عبدالله نوری
اینكه اصلاح‌طلبان نخواهند سرمایه سیاسی‌شان را پشت‌سر آقای روحانی جمع بكنند، حرف غلطی نیست. اگر یكی بگوید كه نباید به گونه‌ای وانمود شود كه همه خواسته‌های اصلاح‌طلبان در دولت آقای روحانی خلاصه شده، حرف درستی است. اما یك زمان یكی می‌گوید از دولت آقای روحانی حمایت نشود، من مخالف این نگاه هستم. از دولتی كه در جهت بهبود اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مناسبات بین‌المللی گام‌هایی برداشته، وظیفه همه ما است كه حمایت كنیم و اصلاح‌طلبان هم این كار را می‌كنند. اما اینكه برنامه‌ها و عملكرد آقای روحانی مساوی با همه خواسته‌های اصلاح‌طلبان است، قطعا چنین نیست.
حسین مرعشی
اصلاح‌طلبان ممكن است از دولت انتقاداتی هم داشته باشند اما به زعم ما دولت كنونی یك نعمت بی‌بدیل برای كشور ما است و ما باید از دولت حمایت كنیم. هرچند چنان كه گفتم به ویژه در حوزه سیاست داخلی ممكن است به عملكرد دولت انتقاداتی هم داشته باشیم اما این نافی حمایت ما از دولت نیست و اصلاح‌طلبان همچنان از دولت اعتدال آقای روحانی حمایت خواهند كرد. ما متحد دولت هستیم اما اصالت خودمان را هم حفظ می‌كنیم و قطعا در انتخابات هم حرف خودمان را خواهیم زد.
سعید حجاریان
اصلاح‌طلبان حامی و ستون فقرات برنامه‌های روحانی هستند، اگر اصلاح‌طلبان بشكنند روحانی هم شكسته است چراكه وی با حمایت هاشمی و خاتمی و همچنین كناره‌گیری عارف و بسیج اصلاح‌طلبان رای آورد. پس در صورت عدم حضور اصلاح‌طلبان، جریان راست روحانی را به ورطه شكست می‌برند. بهترین كنش اصلاح‌طلبان در مقابل دولت روحانی همكاری است. اتحاد با دولت باید به صورت علنی باشد و انتقاد از آن به صورت مخفی و حتما این انتقادهای مخفی اثر خواهد داشت. ما تلاش داریم كمك كنیم تا دولت روحانی زمین نخورد. زمین خوردن دولت روحانی برای ما بد می‌شود، كمااینكه ممكن است افرادی بر سر كار بیایند كه كاملا برضد ما عمل كنند. اصلاح‌طلبان تا آنجایی كه توانستند برای روحانی مایه گذاشتند. رابطه ما با روحانی، «اتحاد و انتقاد» است.
احمد نقیب‌زاده
اگر مردم احساس كنند كه تكیه امروزشان به روحانی، دولتش، رهبران اصلاحات و برخی اصلاح‌طلبان بی‌فایده بوده است راه رادیكالیسم را در پیش می‌گیرند. بی‌پرده بگویم اگر شكست بخوریم و مردم از اصلاحات و آنچه برآمده از اصلاحات است نا‌امید و سرخورده شوند راه دیگری را در پیش خواهند گرفت. گناه این سرخوردگی بر دوش اصلاح‌طلبان و دولت برآمده از آنان است.
عباس عبدی
به طور كلی ذهنیت موجود در پس این گفتار كه شكست روحانی را شكست اصلاح‌طلبان نمی‌داند، ناشی از همان فقدان راهبردی است كه در بخش دیگر سخنان جناب حجاریان وجود دارد. چگونه می‌توان گفت نیرویی كه دچار بحران در راهبرد است، می‌تواند نسبت خود را با دولت موجود بدان حد دقیق تعریف و مرزبندی كند كه با قاطعیت، شكست آن را شكست خود نداند؟ امروز شكست دولت و حكومت، شكست همه است و نه یك جناح مشخص. هیچ كس اصلاح‌طلبان را مجبور نكرده بود كه از كسی حمایت یا او را انتخاب كنند. اصولا به كار بردن چنین استدلالی برای نیروی سیاسی كه خود را پیشرو می‌داند، متناقض‌نماست.
محمدرضا خاتمی
ما فكر نمی‌كردیم آقای روحانی اصلاح‌طلبی را در جامعه گسترش دهد یا به آزادی‌هایی كه اصلاح‌طلبان در عرصه‌های مختلف به دنبال آن بودند تحقق ببخشد. اما آقای روحانی شعارهایی داد كه اگر آنها محقق شود آرزوی اصلاح‌طلبان است. در مورد سوءتدبیر و مدیریتی كه در كلان كشور اتفاق افتاده بی‌محابا و با تمام قوا از دولت حمایت می‌كنیم. اصلا مهم نبود چه كسی وزیر و وكیل می‌شود. فقط مهم بود به برنامه‌ها متعهد باشند. تا وقتی مشكلات حل شود از روحانی حمایت می‌كنیم.
موسوی لاری
وقتی اصلاح‌طلبان از آقای روحانی قبل از اینكه رییس‌جمهور باشد حمایت كردند، بالطبع برای تداوم همان آرمان‌ها از آقای روحانی حمایت می‌كنند. این حمایت، حمایت تاكتیكی مقطعی نیست، بلكه حمایت راهبردی است.
محمدرضا عارف
موضع اصلی ما حمایت از دولت دكتر روحانی است و باید فرصت دهیم تا رییس‌جمهوری و هیات دولت برنامه‌های خود را با آرامش پیش ببرند. ما محدودیت‌های دولت را درك می‌كنیم و می‌دانیم دكتر روحانی در چه فضایی رییس‌جمهور شده و دولت را تحویل گرفته است، بنابراین انتقاد از دولت در این جمع‌ها را صلاح نمی‌دانیم.
ابراهیم اصغرزاده
بهتر است بگوییم اگر دولت روحانی بشكند اصلاح‌طلبان می‌شكنند چون دولت روحانی فرصت برای تحرك نیروهای اصلاح‌طلب فراهم ساخته است و هرچه او با مقاومت در برابر افراطیون بازدارندگی ایجاد كند امكان مانور بیشتر به اصلاح‌طلبان می‌دهد. كمااینكه بالفعل شدن قوه و پتانسیل به حاشیه رفته هاشمی و خاتمی را طی مدت یك ساله دولت روحانی به وضوح مشاهده می‌كنید.
صادق خرازی
ما از دولت یازدهم قاطعانه، دقیق، مشروع، مشروط و با همت حمایت می‌كنیم، اگرچه این دولت را اصلاح‌طلب نمی‌دانیم. اگر هر جریانی به قدرت می‌رسید چاره‌ای جز پیمودن این مسیر نداشت و تا زمانی كه دولت به رای و تعهداتش نسبت به مردم باور داشته باشد، ما این تعهد و تلاش را مورد حرمت قرار می‌دهیم. اگر دولت در برخی مسائل كوتاه می‌آید به این دلیل است كه «اهم و فی‌الاهم» می‌كند تا مشكلات كشور را حل كند.
حمیدرضا جلایی‌پور
ما اصلاح‌طلبان خوشحالیم كه به آقای روحانی رای دادیم. ما معتقدیم كار اصلاح‌طلبان درست بود كه ائتلاف و آقای روحانی را انتخاب كردند. اگر باز هم دلایل من را قبول ندارید، اگر آقای روحانی خوب عمل نكرده بود، اینقدر افراطی‌ها ناراحت نبودند.
محمدرضا تاجیك
جریان اصلاحات با نگرشی عقلایی و با تحلیلی ناظر به شرایط حال و آینده كشور و نیز با حفظ فاصله انتقادی خود، كماكان از دولت حمایت می‌كند. اما مطمئنم این «حمایت» امری زمان- پرورده و شرایط - پرورده است و چنانچه دولت تدبیر و امید نتواند برای چالش‌های پیش‌روی جامعه تدبیری درخور و بهنگام بیندیشد، كلیدش بسیاری از درها را به روی خودش خواهد بست و حامیانش را پشت درهای بسته رها خواهد كرد.
غلامحسین كرباسچی
حمایت از روحانی «واجب» است. این‌طور نمی‌شود كه فقط در برد شریك باشیم و در شكست ترك‌شان كنیم. صحنه سیاسی هم برد دارد و هم باخت. اگر از الان بخواهید فكر كنید كه می‌توانیم كنار بایستیم تا در اشتباهات هزینه ندهیم، نه جوانمردانه است و نه كار سیاسی به این معناست.
احمد پورنجاتی
ارتباط حمایتی و تعاملی جدی جریان اصلاح‌طلب با تمام تفاوت طیف‌بندی‌هایش با آقای روحانی و برنامه‌ها و سیاست‌هایی كه دارد وجود دارد. این یك امر موقتی نیست و پایدار است. پایگاه اجتماعی آقای روحانی ائتلافی است. از آن خودش نیست ولی در اختیار او قرار داده شده است تا پایان دوره‌ای كه خواهد بود. توسط اصلاح‌طلبان گزاره‌ای تحت عنوان عبور از روحانی وجود ندارد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید