آیا وقوع انقلابی مخملی در ایران ممکن است؟

بسیاری از تحلیل گران سیاسی در دوره انتخابات ریاست جمهوری اخیر در ایران و وقایع پس از آن به این نتیجه رسیده بودند که در ایران یک "انقلاب مخملی" در حال وقوع است و نظام جمهوری اسلامی از این طریق رفتنی ست. انقلاب مخملی را عمدتا (ولی نه فقط) در رابطه با اعتراضات مردمی که منجر به فروپاشی نظامهای سوسیالیستی شد، به کار می برند.

هر چند که روشهای مسالمت آمیز معترضین و گستردگی اعتراضات مردم در نظامهای سابق سوسیالیستی که در آستانه فروپاشی بودند شباهتهای بسیاری به جنبش اعتراضی مردم ایران دارد، ولی از آنجا که ماهیت نظام جمهوری اسلامی تفاوتهای بارز با نظامهای سوسیالیستی اروپای شرقی دارد، بعید به نظر میرسد که نظام جمهوری اسلامی از طریق "انقلاب مخملی" از بین برود.

در کشورهای سابقا سوسیالیستی حکومتگران با پی بردن به گستردگی اعتراضات مردم، بدون اینکه دست به خشونت در ابعاد وسیع بزنند، از قدرت کناره گیری کردند. حتی در خود ایران وقتی شاه دید فقط با افزایش روزانه خشونت است که میتواند سر کار بماند، دست از سلطنت کشید و ایران را ترک گفت. اما نگاهی به تاریخ سی ساله جمهوری اسلامی نشان میدهد که دست اندرکاران این نظام از اعمال خشونت در ابعاد بسیار وسیع نیز ابا ندارند و حاضر نیستند "صدای مردم" را بشنوند.

برای پی بردن به این مسئله لازم نیست جنایات رژیم در گذشته، به طور نمونه در دهه 60، را به خاطر آوریم. کافی ست نگاهی بیندازیم به جنایاتی که در همین چند ماهه انجام گرفته است: کشتار و صدور حکم اعدام و زندان و تجاوز و شکنجه کسانی که به جز شرکت در تظاهرات مسالمت آمیز کار دیگری نکرده اند. اینها حتی به "خودی" ها هم رحم نمیکنند. صدور حکم 6 سال حبس برای محمدعلی ابطحی که در دوران خاتمی معاون رییس جمهور و همواره پایبند به قانون اساسی و فعالیت در چهارچوب قوانین نظام بوده، نشان میدهد که اینها شمشیر را از رو بسته اند و به کسی رحم نمیکنند.

آنطور که شواهد نشان میدهد بعید است که نظام جمهوری اسلامی با ویژگی های کنونی خود توسط اعتراضات مسالمت آمیز سرنگون شود. این حرف ولی به این معنی نیست که ناامید شویم و دست از مبارزه با این رژیم برداریم. در این سی سال مردم با اعتراضات پیوسته خود، نظام جمهوری اسلامی را در بسیاری موارد عقب نشانده اند. مبارزات چند ماهه اخیر نیز مسلما تاثیر مثبت خود را بر زندگی سیاسی و اجتماعی مردم خواهد گذاشت و روند فروپاشی این نظام را تسریع خواهد کرد، ولی خوشبینانه است اگر فکر کنیم که رژیم در شکل و شمایل کنونی خود، داوطلبانه از قدرت کنار خواهد رفت. اینکه این نظام از چه طریق ممکن است سرنگون شود، سوالی ست که پاسخی قطعی در برابر آن وجود ندارد.