چند تحول قابل اعتنا در ترکیه

در ترکیه ظرف سه چهار روز گذشته سه چهارتحول معنادار اتفاق افتاده:

/ معاون وزیر امور مذهبی ترکیه اعلام کرده که از این پس در ساختن مساجد سخت‌گیری‌های لازم به عمل خواهد آمد که به شان و حرمت زنان توجه کافی شود و جایگاه آنها در مساجد مثل آنچه که تا کنون بوده، گوشه‌های تاریک و پس و پسله نباشد. به عبارتی صحن مربوط به زنان بیش از پیش روشن و شفاف خواهد بود و امکانات آنها نیز همچون امکانات بخش مردان خواهد شد.

منتهی این مقام مذهبی در آخر مصاحبه‌اش هم، نکته‌ای گفته که قابل تامل است:

«بیشتر از طراحی مساجد باید در ساختار ذهنی مردان تغییر به وجود آید که ای کاش به آسانی تغییر و تحول در طراحی مساجد می‌بود.»

/ترکیه این هفته برای اولین بار یک شهروند ارمنی را به ریاست هیئت دیپلماتیک این کشور در سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (نهاد مشترک میان سی کشور صنعتی دنیا) منصوب کرد. داود اوغلو، وزیر خارجه گفته است که برای دولت نه مذهب، بلکه شایستگی افراد مطرح است.

/دیروز اعلام شد که رشد اقتصادی ترکیه در سال ۲۰۱۰ بر ۹ درصد بالغ شده و تولید ناخالص ملی به ۵۰۰ میلیارد دلار رسیده است. این رشد دوبرابر متوسط جهانی بوده و سه برابر کشورهای صنعتی گردآمده در سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی. به این ترتیب برای اولین باردر تاریخ ترکیه، درآمد سرانه متوسط در این کشور از مرز به لحاظ اقتصادی-روانشناختی مهم ۱۰ هزار دلار گذشت. این البته به معنای نفی ناعادلانه‌ بودن توزیع ثروت در ترکیه و نیاز این کشور به گام‌های اساسی در این راستا نیست.

/در هفته‌های اخیر فشار بر مطبوعات در ترکیه رو به افزایش بود و شماری از روزنامه‌نگاران مستقل و لیبرال به اتهام همکاری با باند ارگنه‌کون دستگیر شدند. باند ارگنه‌گون مرکب از شماری از افسران بازنشسته و ملی‌گرایان افراطی بود و برای کودتا علیه دولت اردوغان تلاش می‌کرد.

هم د ر داخل و هم در خارج این حدس و گمان قوت گرفته بود که دولت با سوء استفاده از ماجرای ارگنه‌کون در صدد تسویه حساب با مخالفان لیبرال لائیک خود هم هست.

به ویژه دستگیری احمد سیک، روزنامه سرشناس ترکیه که خود در افشای باند ارگنه‌کون نقش داشته، سروصدا وانتقادهای بسیاری برانگیخت. دادستان ویژه رسیدگی به پرونده ارگنه‌کون سیک را متهم کرد که کتابی را در دست انتشار دارد به موضوع نفوذ هواداران فتح‌الله گولن در پلیس و دستگاه‌های امنیتی اختصاص دارد و اقدامی است در موجه‌سازی ادعاها و کودتای ارگنه‌کون. گولن رهبر مذهبی معروف است که شماری از چهره های حزب عدالت و توسعه هم مرید او هستند. اسم این کتاب هست «ارتش امام» و دادستان به هر جایی که فکر می‌کرده نسخه‌ای از آن می‌تواند در دسترس باشد سرک کشیده و هاردور کامپیوترها را مصادره کرده.

این اقدام کاسه صبر دولت و رسانه‌های هوادار آن را هم لبریز کرد، و خود گولن هم از آمریکا ندا داد که این مسخره است که کتابی را که منتشر نشده توقیف‌ کنید.

عبدالله گل، رئیس‌ جمهور ترکیه هم گفت که بهترین تبلیغی که می‌شد برای این کتاب انجام داد را دادستان انجام داد. حق هم با او بود. فرد ناشناسی از روز جمعه نسخه‌ای از کتاب را برای دانلود در اینترنت قرار داده که تا به حال هزاران بار دانلود شده.

اقدام دادستان ویژه کار را به جایی رساند که او را برکنار کردند. بسیاری این اقدام شورای قضات ووکلای ترکیه را که که با خشنودی بخش عمده‌ای از رهبران حزب عدالت و توسعه روبرو شد گامی در جهت استقلال هر چه بیشتر قوه‌ی قضائیه و قراردادن آن در ورای دعواهای سیاسی قرار داده‌اند. به ویژه اگر آزادی روزنامه‌نگاران لیبرال از پی بیاید پیروزی بزرگی برای مسلمانان لیبرال و لائیک‌هایی است که لزوماً خواهان بازگشت به استبداد آتاتورکی و کنعان اورنی نیستند.

به نظر می‌رسد که مسیر دمکراسی در ترکیه همچنان راه پر پیچ و خمی است و به ویژه تلاش و تقلای اسلام‌گرایان غیرلیبرال در درون و بیرون حزب عدالت و توسعه همچنان رهبران لیبرال این حزب و لائیک‌های دمکرات را با چالش‌هایی مواجه کند و صف‌بندی‌ها و جدایی‌های جدیدی را در میان آنها شکل دهد.