روابط اقتصادی بریتانیا و ایران

در پی تحریم های تازه از سوی بریتانیا علیه موسسات مالی و بانک مرکزی ایران و بحرانی شدن روابط سیاسی دو کشور پس از حمله عده ای به سفارت بریتانیا در تهران، این سئوال پیش آمده که محدودیت های تازه چه تاثیری بر روابط اقتصادی دو کشور می گذارد؟

روابط اقتصادی دو کشور در ده سال گذشته جز دو سال اخیر همواره رو به رشد بوده است و مبادلات تجاری دو کشور در سال ۱۳۸۰ خورشیدی ۶۷۲ میلیون دلار بوده اما این روند در سالهای بعد به سرعت افزایش پیدا کرده است.

روند مبادلات تجاری ایران و بریتانیا در ده سال گذشته نشان می دهد که مبادلات تجاری گاه به مرز دو میلیارد دلار نزدیک شده است.

گزارشهای رسمی گمرگ ایران نشان می دهد که کاهش مبادلات تجاری در دو سال گذشته بسیار شدید بوده است به گونه ای که در سال ۱۳۸۸ حجم مبادلات تجاری دو کشور یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بوده اما این رقم در سال گذشته به رقم حدود ۷۸۰ میلیون دلار رسیده است.

کاهش روابط تجاری در هشت ماه اول سال جاری به کمترین میزان خود در ده سال گذشته رسیده است. عباس معمارنژاد رئیس کل گمرک ایران گفته که مبادلات تجاری دو کشور در هشت ماه اول سال جاری خورشیدی، به ۱۱۷ میلیون دلار کاهش پیدا کرده است.

واردات ایران از بریتانیا (آمار گمرک ایران)

سال ۱۳۸۰

۶۶۶ میلیون دلار

سال ۱۳۸۵

یک میلیارد و ۴۴۰ میلیون دلار

سال ۱۳۸۹

۷۳۲ میلیون دلار

به گفته آقای معمار نژاد، در سه سال گذشته بیشترین کالاهای وارداتی شمش، آهن، فولاد، دانه ذرت، سویا و جو بوده است که "به هیچ وجه کالاهای اساسی نیستند و به راحتی از کشورهای دیگر قابل تامین است."

حجم کالاهای صادراتی ایران به بریتانیا نیز در هشت ماه اول سال جاری کاهش پیدا کرده و به گفته آقای معمار نژاد، عمده کالاهای صادراتی ایران به بریتانیا کشمش و فرش بوده که میزان آن کمتر از ۲۰ میلیون دلار بوده است.

به گفته آقای معمار نژاد، به دلیل سطح پایین روابط تجاری بین دو کشور، قطع روابط تجاری بین ایران و بریتانیا تاثیری در "بر اقتصاد ما نخواهد داشت."

شواهد نشان می دهد که هر وقت روابط سیاسی ایران و بریتانیا بهتر شده، مبادلات تجاری نیز افزایش پیدا کرده و هر وقت روابط تیره شده، حجم مبادلات تجاری نیز به شدت کم شده است. تنش های سیاسی دو کشور در دو سال گذشته شاهد این مدعاست.

چینی ها جانشین شرکای قدیمی ایران

حدود یک پنجم نفت صادراتی ایران را اروپا می خرد

روابط تجاری ایران با کشورهای اروپایی در یک دهه گذشته، با فراز و فرودهای زیادی رو به رو بوده و در سالهای اول دهه هشتاد خورشیدی، کشورهای اروپایی شریک اصلی تجاری ایران بودند اما این روند در سالهای اخیر تغییر پیدا کرده است.

آمار گمرک ایران نشان می دهد که در سال ۱۳۸۰ خورشیدی آلمان بزرگترین شریک تجاری ایران بود و کشورهای فرانسه و ایتالیا در فهرست پنج شریک اول تجاری ایران قرار داشتند.

بعد از مخالفت کشورهای غربی با برنامه هسته ای ایران و در پی تحریم های بین المللی علیه ایران، این کشور به خصوص بعد از به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد برنامه نگاه به شرق را به اجرا گذاشت و سهم کشورهای غربی را به کشورهایی آسیایی نظیر چین داد.

چینی ها که در سال ۱۳۸۰ خورشیدی، در رتبه نهم شرکای تجاری و یک پله بالاتر از بریتانیا قرار داشتند، در پایان دهه هشتاد خورشیدی، بعد از امارات به بزرگترین شریک تجاری ایران تبدیل شد و کشورهای اروپایی در رتبه های پائین تری قرار گرفتند.

البته این مبادلات غیر از صادرات نفت ایران است که سهم بزرگی از مبادلات تجاری این کشور را تشکیل می دهد.

کشورهای آسیایی فقط در زمره بزرگترین صادر کنندگان کالا به ایران نیستند بلکه این کشورها بخش اعظم نفت صادراتی ایران را نیز می خرند.

گزارشها نشان می دهد که اروپایی ها کمتر از یک چهارم از حدود دو میلیون بشکه نفت صادراتی ایران را می خرند.

بنابر گزارش سازمان اطلاعات انرژی آمریکا در شش ماه اول سال جاری میلادی کشورهای اروپایی روزانه نزدیک به ۴۵۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد کرده اند. در میان کشورهای اروپایی ایتالیا با خرید ۱۸۳ هزار بشکه در روز، اسپانیا با خرید ۱۳۷ هزار بشکه در روز و فرانسه با ۴۹ هزار بشکه و یونان ۲۰ هزار بشکه در روز بیشترین واردات نفت را از ایران دارند.

کشورهای غربی زمانی بزرگترین شریک تجاری ایران بودند و علاوه بر صادرات کالاهای ساخته شده، هم حجم زیادی نفت از ایران وارد می کردند و هم شرکت های بزرگی ازاین کشورها در صنایع ایران به خصوص صنعت نفت و گاز فعال بودند.

اما در سالهای گذشته، بعد از تنگ تر شدن حلقه تحریم ها، روابط اقتصادی کشورهای اروپایی با ایران به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است و به نظر می رسد با محدودیت های تازه اتحادیه اروپا علیه برخی شخصیت ها و نهادها، و تحریم موسسات مالی و بانک مرکزی از سوی بریتانیا، روابط اقتصادی اروپا با ایران با کاهش بیشتری مواجه شود.