وزرای خارجه شورای همکاری خلیج فارس در پایان دیدار با آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا، با انتشار بیانیه‌ای مشترک از ایران خواستند که با آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای «همکاری کامل» کند.

این جلسه روز چهارشنبه - ۲۰ سپتامبر - در نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار شد و بیانیه مشترک میان وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و وزیر خارجه آمریکا خیلی زود با واکنش تند در ایران همراه شد و رسانه‌های این کشور آن را «بیانیه ضدایرانی» خواندند.

این بیانیه می‌تواند در واکنش به آخرین تنش میان تهران و آژانس تلقی شود که طی آن ایران مجوز چند کارشناس مجرب ناظر بر برنامه هسته‌ای این کشور را لغو کرد. اقدامی که با واکنش دبیرکل آژانس هم همراه بود.

از طرف دیگر ایران می‌گوید لغو مجوز این بازرسان آژانس در پاسخ به درخواست بریتانیا، فرانسه و آلمان در جریان جلسه شورای حکام آژانس بوده که طی آن سه امضاکننده اروپایی برجام از تهران خواسته شده بودند به منظور یافتن توضیح درباره علت پیدا شدن رد اورانیوم در برخی از سایت‌های اعلام نشده این کشور، با آژانس همکاری کند.

۶۳ دولت عضو آژانس از این بیانیه حمایت کردند. تصمیم ایران برای لغو مجوز برخی از بازرسان، یک روز پس از انتشار این بیانیه اعلام شد.

پس از اعلام تصمیم ایران در لغو مجوز فعالیت شماری از «بازرسان مجرب» آژانس بین المللی انرژی اتمی ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه مشترکی از ایران خواسته اند «فورا» در تصمیم خود تجدیدنظر و «به طور کامل» با آژانس همکاری کند. این چهار کشور گفته اند «ما به مدیرکل آژانس می‌پیوندیم و از او حمایت می‌کنیم تا این اقدام "بی‌سابقه و یکجانبه" اخیر ایران را که به گفته او تأثیر شدیدی بر توانایی آژانس برای انجام فعالیت‌های راستی‌آزمایی‌اش خواهد داشت، به شدت محکوم کنیم».

با این حال، مقام‌های ایران با حمایت از اقدام خود می‌گویند تصمیم فرانسه، انگلیس و آلمان مبنی بر لغو نکردن تحریم‌های موشک‌های بالستیک ایران که براساس برجام باید در اواسط اکتبر صورت می‌گرفت «سوء استفاده» غرب از آژانس است.

روزنامه اعتماد امروز - چهارشنبه ۲۹ شهریور - به نقل از ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در واکنش به درخواست رافائل گروسی از ایران برای تجدید نظر درخصوص لغو انتصاب چند بازرس آژانس نوشته: «اقدام اخیر ایران براساس حقوق حاکمیتی مصرح در ماده ۹ موافقتنامه جامع پادمان بین ایران و آژانس ( INFCIRC 214) صورت گرفته است و جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد که کشورهای غربی از سیاست سوءاستفاده از سازمان‌های بین‌المللی از جمله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خودداری کنند».

ماجرای تنش جدید میان تهران و آژانس چیست؟

در جریان نشست هفته گذشته شورای حکام، مدیرکل اعلام کرد که پیشرفتی در همکاری ایران با بازرسان وجود نداشته و آژانس قادر به تایید صلح آمیز بودن همه ابعاد برنامه اتمی جمهوری اسلامی ایران نیست.

در پی این گزارش دبیرکل آژانس، ۳۵ عضو شورای حکام آژانس تصمیم به صدور قطعنامه علیه ایران نگرفتند اما نمایندگان اتحادیه اروپا و آمریکا بیانیه‌ای هشدارآمیز علیه ایران قرائت کردند و در روز پایانی نشست هم بیانیه سه کشور اروپایی منتشر شد که نهایتا امضا و حمایت ۶۳ کشور از اعضای آژانس را به دست آورد.

تازه‌ترین گزارش آقای گروسی که مربوط به دوره زمانی خرداد تا شهریور امسال درباره برنامه هسته‌ای ایران حاکی است که ایران در سه ماه گذشته، تولید اورانیوم ۶۰ درصدی خود را باز هم افزایش داده است.

ایران و آمریکا در فرودین ۱۴۰۰ مذاکرات غیرمستقیمی را برای احیای توافق اتمی برجام آغاز کردند اما این مذاکرات از شهریور سال ۱۴۰۱ بدون هیچ چشم اندازی متوقف شده است.

طی این مدت اتحادیه اروپا اعلام کرده که تحریم های موشکی ایران را که قرار بود مطابق قطعنامه شورای امنیت، اواخر مهرماه ۱۴۰۲ (نیمه اکتبر ۲۰۲۳) لغو شود، ملغی نمی کند.

ایالات متحده هم گفته که فعلا از سرگیری مذاکرات اتمی با ایران در دستور کار دولت جو بایدن نیست.

در پی این موضع‌گیری، چهار روز پیش - ۲۵ شهریور - رافائل گروسی،‌ مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت جمهوری اسلامی ایران او را از تصمیم خود مبنی بر لغو مجوز چندین بازرس با تجربه این نهاد مطلع کرده است.

این بازرسان برای انجام فعالیت های راستی آزمایی در ایران تحت موافقتنامه پادمان‌های ان‌پی‌تی گماشته شده‌ بودند.

به گفته آژانس، ایران پیشتر هم یک بازرس مجرب دیگر را از این فهرست حذف کرده بود.

آقای گروسی همان روز در واکنش به این تصمیم ایران گفت، تهران عملاً حدود یک سوم از گروه بازرسان آژانس را نپذیرفته و به این ترتیب توان این نهاد بین‌المللی را برای بازرسی موثر و تایید صلح آمیز بودن برنامه اتمی‌اش به شدت محدود کرده است.

اکنون به نظر می‌رسد بیانیه امروز (چهارشنبه ۲۰ سپتامبر، ۲۹ شهریور) شورای همکاری‌های خلیج فارس و آمریکا

به دنبال افزایش فشار بر ایران برای از سرگیری همکاری‌های پادمانی با آژانس است.

از سوی دیگر، مقام های ایرانی احتمال داده اند که در جریان سفر ابراهیم رئیسی به نیویورک، تلاش هایی برای ازسرگیری مذاکرات اتمی انجام شود.

آیت الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در سخنرانی‌های اخیر خود گفته برای توافق با آمریکا باید به آن کشور «باج» داد اما کشورش از این کار پرهیز می‌کند.