واکاوی یک مسئله تاریخی
دلیل شورش ارمنی‌ها هرچه که باشد، واکنش عثمانی‌ها و مسلمانان محلی قابل توجیه بود. افراط مسلمانان به مانند افراط ارمنی‌ها هیچوقت توجیه پذیر نبود، ولی مخالفت با شورش ارمنی هم از نظر سیاسی و هم از نظر اخلاقی لازم بود. ارمنی‌های شورشی اقلیتی بودند که برای تسلط بر مسلمانان اکثریت برنامه‌ریزی کرده بودند. وظیفه حکومت بود که برعلیه این بی‌عدالتی مبارزه کند. اقلیت حق دارد که در صلح زندگی کند. اقلیت باید در سایه قانون درهمه زمینه‌ها از حقوق قانونی و مساوی برخوردار باشد.