رضا تقی زاده

همزمان با آغاز مذاکرات اتمی ایران و کشورهای عضو گروه 1+5 در مسکو، خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران جمهوری اسلامی، از برگزاری یک مانور نظامی عظیم چهارجانبه در سواحل سوریه، با مشارکت 90.000 پرسنل و 400 هواپیمای جنگنده خبر داد. این گزارش را منابع خبری جهان منجمله روزنامه اسرائیلی هاآرتص و همچنین سایت امنیتی "دبکا فایل1"، نزدیک به منابع نظامی اسرائیل بصورت گسترده ولی بدون تفسیر منعکس ساختند.

خبر گزاری فارس در گزارش مربوط به رزمایش ادعایی از قول یک منبع مطلع یادآور شده که در این مانور 400 فروند هواپیمای جنگنده، 1000 تانک و صدها واحد موشکی مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

یک روز بعد (سه شنبه 19 ماه ژوئن) خبرگزاری فارس جزئیات بیشتری پیرامون مانور نظامی چهار گانه انتشار داد و یادآور شد که این مانور بعد از "پاکسازی سوریه از عوامل تروریست" در اوایل ماه ژوئیه (طی شش هفته آینده) برگزار خواهد شد. گزارش خبرگزاری فارس در مورد مانور چهارجانبه، علاوه بر منابع خبری خارجی، در رسانه‌های مرتبط با گروه‌های دست راستی و نظامی جمهوری اسلامی نیز انعکاس گسترده ای یافت.

دو هفته پیش از انتشار گزارش برگزاری مانور چهار جانبه نظامی توسط خبرگزاری سپاه، یک منبع سوری از انجام این رزمایش خبر داده بود. متعاقباً، یک سایت خبری عرب زبان جزئیات بیشتری راجع به مانور انتشار داد که عینا در گزارش خبرگزاری فارس مورد استفاده قرارگرفت.

در این گزارش به نقل از یک فرمانده نیروی دریایی روسیه (بدون ذکر نام) از عزیمت زیردریایی‌های اتمی و ناوهای جنگی روسیه به بندر طرطوس در آبهای مدیترانه یاد شده است. روسیه در حال حاضر تنها دارای یک فروند ناو هواپیما بر است.

در بخش مربوط به مشارکت چین در این مانور گفته شده که دولت مصر اجازه عبور 12 فروند کشتی جنگی چینی از کانال سوئز را صادر کرده است.

ایران نیز بنا بر ادعای خبرگزاری سپاه پاسداران قرار است با استفاده از "ناوهای جنگی و زیر دریایی" در این مانور شرکت کند.

اعلام خبر برگزاری مانور نظامی مشترک ایران روسیه و چین و سوریه در حالی صورت می‌گیرد که در آمریکا موضوع مداخله نظامی آن کشور در درگیری های سوریه به منظور پیشگیری از ادامه خونریزی و تخریب بیشتر، جدی تر از پیش به گوش میرسد، و منابع نظامی اسرائیل این مداخله احتمالی را تنها در گرو فراهم آمدن زمان مناسب می‌بینند.

در صورت ادامه جنگ داخلی کنونی در سوریه، احتمال ایجاد منطقه ممنوعه پرواز بر فراز آن کشور با هدف ممنوعیت پرواز هواپیما و هلیکوپترهای نظامی و پیشگیری از کشتار مخالفان حکومت بشار اسد افزایش خواهد یافت.

حقایق در صحنه، روسیه و چین

واقعیت‌های نظامی و نقل و انتقالات مرتبط با گزارش یاد شده، انجام این مانور (فرضی) را در حد یک اقدام خیالی و نه یک برنامه تدارک دیده شده و عملی کاهش می‌دهد.

پیرامون سهم روسیه در مانور یاد شده، خبرگزاری اینترفکس (روسیه) با استناد به گفتۀ یک فرمانده نیروی دریایی آن کشور، چند روز قبل تنها از عزیمت دو فروند کشتی آبی-خاکی روسی برای ورود به بندر طرطوس سوریه خبر داده است. هدف انحصاری عملیات آبی خاکی دو فروند کشتی یاد شده نیز خارج ساختن اتباع روسی از سوریه در صورت بحرانی شدن اوضاع در آن کشوراعلام گردیده و نه مشارکت در یک مانور مشترک و همزمان نظامی چهار جانبه در بندر طرطوس! کشتی کالینین‌گراد از ناوگان روسیه در بالتیک، در صورت ضرورت و وخیم تر شدن اوضاع در سوریه احتمالا این مسئولیت را عهده دار خواهد شد.

دولت روسیه در شرایط متعارف برای تجهیز نظامی دولت اسد با مشکلات جدی روبرو است، چنانکه در روز 19 ژوئن دولت بریتانیا به اتهام حمل اسلحه برای سوریه، بیمه کشتی روسی "آلائد2" را که در یکی از بنادر اسکاتلند پهلو گرفته بود لغو کرد و مانع از ادامه سفر آن به آبهای مدیترانه شد. از این جهت ارسال سلاح از مسیرهای آشکار و یا شرکت در یک مانور نظامی برون مرزی برای حمایت از اسد نه در بضاعت و نه در خط سیاست خارجی روسیه است.

در مورد چین موضوع از این حد نیز پیچیده تر است. چین تاکنون در هیچ مانور نظامی برون مرزی در آبهای مدیترانه شرکت نداشته و در سوریه نیز فاقد تاسیسات بندری است. در صورت داشتن قصد شرکت در یک مانور نظامی گسترده در اندازه هایی که خبرگزاری فارس نقل کرده، چین نیازمند استفاده از کشتی‌هایی است که امکان این مشارکت را فراهم سازند.

بزرگترین کشتی جنگی چین ناو هواپیما بر موسوم به "واریاگ3" است که پیشتر از اوکراین خریداری شده و بعد از نوسازی و تجهیز همچنان در کار پشت سر گذاشتن آزمایشهای دریایی در اطراف بندر "دالیان" است.

این کشتی در دست ساختمان در سال 1991 پیش از دچار شدن به سرنوشت تعداد دیگری از ناوگان اتحاد شوروی سابق و خارج شدن از رده پیش از تکمیل، از سوی یک شرکت چینی، به بهانه تبدیل کردن آن به کازینو، خریداری و با چند سال صرف وقت به آبهای چین کشیده شد. این ناو هواپیمابر تا تبدیل شدن به یک وسیله موثر نظامی و شرکت در عملیات برون مرزی نیازمند چند سال وقت است و شرکت آن در مانور مشترک در آبهای سوریه تنها یک خیال پردازی است.

بدون حرکت ناو هواپیمابر "واریاگ"، اعزام 12 فروند کشتی همراه به مدیترانه فاقد توجیه عقلی است. به این علت خبر صدور اجازه از سوی مقامات نظامی مصر برای عبور چند فروند کشتی نظامی چینی از کانال سوئز را نیز می‌باید در کنار سایر بخشهای مربوط به مانور خیالی خبرگزاری فارس قرار داد.

سهم ایران و سوریه

ایران با وجود داشتن دو فروند کشتی جنگی قابل عبور از کانال سوئز، فاقد قابلیت دریایی برای شرکت در عملیات نظامی برون مرزی است. ماموریت دو فروند کشتی جنگی ایران که در ماه فوریه سال جاری در بندر طرطوس سوریه پهلو گرفتند نیز دوستانه و بیشتر در حد یک عملیات تفریحی دریانوردی بود تا داشتن قابلیت شرکت در یک ماموریت نظامی.

دو فروند زیردریایی "کیلوکلاس4" ایران که از روسیه خریداری شده، به دلیل نگرانی از اقدامات خصمانه، و همچنین در دست نبودن امکانات لجستیکی برای حمایت از آنها در آبهای آزاد هرگز از حدود آبهای منطقه ایران دور نشده اند و شرکت دادن آنها در یک عملیات نظامی در آبهای مدیترانه بدون داشتن قابلیت پشتیبانی کافی، عملا یک خودکشی فاقد توجیه خواهد بود.

بجز راه آبی، تنها مسیر دسترسی ایران به سوریه، از راه عراق است. عبور دادن واحدهای موشکی و یا هواپیماهای نظامی ایران از خاک و آسمان عراق، حتی در صورت داشتن توان حرکت، ناممکن است.

ضمن کنترل کامل نیروهای ناتو بر آسمان عراق، که هنوز فاقد نیروی هوایی عملیاتی است، مطابق قطعنامه‌های تنبیهی سازمان ملل، صدور اسلحه، عبور واحدهای نظامی، و استفاده از واحدهای موشکی از سوی ایران با استفاده از خاک، آب و یا آسمان کشورهای ثالث منع گردیده است. بر این اساس، بعد از توقیف محموله‌های آبی کشتی های ایرانی حامل اسلحه در مدیترانه و آبهای نیجریه، ایران تاکنون دو بار به شورای امنیت گزارش شده است. ترکیه نیز در گذشته اقدامات مشابهی را در مورد محموله‌های هواپیماهای تجاری مشکوک به حمل اسلحه ایران بعمل آورده است. در این شرایط، طبیعی است که ایران فاقد اجازه و یا امکان حضور نظامی اعلام شده و شرکت در یک مانور موشکی و هوایی/دریایی در آبهای سوریه خواهد بود.

سوریه بروی کاغذ دارای بزرگترین تعداد هواپیماهای نظامی میان کشورهای عربی است. این تعداد که مرکب از هواپیماهای میگ 21، 23 و 25 ، 27 و تعدادی میگ 29 (20 فروند) و تعدادی هواپیمای "سوخو"ی روسی است، به 450 فروند می‌رسد. بعلاوه، سوریه دارای حدود 200 فروند هلیکوپتر نظامی است که در عملیات یک سال اخیر علیه مخالفان مورد استفاده قرار گرفته اند.

مشکل اصلی این هواپیماها، کهنه بودن آنها، بی بهره ماندن از قطعات یدکی و از دست دادن قابلیت شرکت در عملیات جنگی است. بعد از سقوط اتحاد شوروی در ابتدای دهه 90، سوریه بخت استفاده از کمک‌های نظامی آن کشور را از دست داد و نیروی هوایی آن کشور نیز به سرنوشت نیروی هوایی ایران دچار شد. از این جهت شرکت دادن 400 فروند هواپیمای نظامی سوری در یک مانور گسترده با حضور 90 هزار پرسنل، در غیبت هواپیماهای دو کشور چین و روسیه، تنها در حد خیال‌پردازی است تا یک اقدام نظامی قابل اجرا.

بضاعت اندک نیروی هوایی سوریه در حدی است که پس از حمله هوایی ماه سپتامبر سال 2007 اسرائیل علیه یک مرکز مشکوک اتمی در آن کشور از نشان دادن کمترین واکنش نیز بازماند. در این شرایط زمان ثابت خواهد کرد که شرکت دادن 400 هواپیمای آماده سوری در یک مانور مشترک در مدیترانه بیشتر به فیلمهای کارتونی شبیه است تا یک اقدام نظامی واقعی.

***

توضیح رادیو بین‌المللی فرانسه:

روز چهارشنبه ٣١ خرداد، خبرگزاری فارس این خبر را منتشر کرد: "پکن طرحی برای رزمایش نظامی مشترک با ایران، سوریه و روسیه ندارد".
خبرگزاری فارس توضیح می‌دهد که "وزارت خارجه چین امروز چهارشنبه گزارش رسانه‌های ایران در زمینه برگزاری مانور مشترک نظامی با حضور چین، روسیه، ایران و سوریه را غیرواقعی خواند و آن را تکذیب کرد".
خبرگزاری فارس می‌افزاید که روسیه و سوریه نیز این خبر را تکذیب کرده اند، اما در مورد تکذیب یا تأیید احتمالی مقامات ایرانی هیچ توضیحی نمی‌دهد...

1-DEBKA File
2-ALAED
3-VARIAG
4-KILO CLASS