بار دیگر با فرا رسیدن فصل اسکی، زمان آن رسید که گروهی از ثروتمندترین و قدرتمندترین چهره‌های اقتصاد و سیاست جهان راهی کوههای آلپ سوئیس شوند، البته نه برای اسکی، بلکه برای شرکت در نشست سالانه اجلاس "مجمع جهانی اقتصاد" یا همان نشست معروف داووس.
تفرجگاه زمستانی داووس، نزدیک به نیم قرن است که هر سال میزبان نشست با پرستیژی است که میهمانانش عموما با جت خصوصی و محافظ از راه می‌رسند تا برای مشکلات جهان راهی بیابند؛ گردهمایی چند هزار نفری نخبگان برای یافتن درمان دردهای "جهانی‌سازی".
"مجمع جهانی اقتصاد" که متولی برگزاری نسست سالانه داووس است، نهادی است غیردولتی که بیش از هر چیز به دلیل تاکیدش بر تجارت آزاد، همکاری‌های چندجانبه و لزوم قدرت گرفتن نهادهای بین‌المللی شهرتی جهانی یافته است. این نشست همیشه صحنه خودنمایی صدها کارشناس سازمان‌هایی مانند صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و سازمان تجارت جهانی است؛ سازمان‌هایی که به عنوان بازوهای قدرتمند ایده‌های اقتصاد نولیبرالی در ابعاد جهانی خود را تثیبت کرده‌اند. به بیان دیگر نظریه‌پردازان محبوب نشست داووس اگر یک ایده را بیش از هر چیزی ارج بگذارند، آن ایده عمق بخشیدن به جهانی‌سازی است.
نشست سال ۲۰۱۹ از روز سه‌شنبه - ۲۲ ژانویه، دوم بهمن - آغاز می‌شود و چهار روز ادامه دارد. مثل هر سال این بار نیز، عنوانی جذاب که در عین حال کنجکاوی مخاطبان را تحریک کند به عنوان موضوع سال انتخاب شده: "جهانی‌سازی، نسخه چهارم: شکل دادن به معماری جهانی در دوران چهارمین انقلاب صنعتی".
حق نشر عکسGETTY IMAGESImage captionنشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد هر سال در میانه زمستان در شهر کوهستانی داووس در سوئیس برگزار می‌شود
به رغم تبلیغات این نشست و اصرار برگزارکنندگان که این موضوع رکورد شرکت کنندگان را در سال ۲۰۱۹ خواهد شکست، آنچه پای داووس امسال را قبل از هر چیز به رسانه‌ها باز کرد، فهرست شرکت‌کنندگان و سخنرانانش نبود. برعکس، این‌بار پیش از آغاز نشست، آنها که شرکت نمی‌کنند خبرساز شدند.
آخرین کسانی که با تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در نشست داووس شرکت نخواهند کرد، هیات آمریکا و در راس آنها، مایک پومپئو وزیر خارجه و استیون منوچین وزیر دارایی این کشور است. خود دونالد ترامپ پیشتر اعلام کرده بود که در داووس حاضر نخواهد شد. به جز او، از امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه و ترزا می نخست وزیر بریتانیا هم خبری نخواهد بود. در واقع از میان رهبران مهم اروپایی، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان تنها کسی است که نامش در میان شرکت‌کنندگان دیده می‌شود.
مهم‌تر از کسانی که شرکت نمی‌کنند، دلایل پشت پرده این غیبت‌هاست که همزمانی‌شان با نشست داووس به یک دهن‌کجی نمادین و معنادار به این نشست با سابقه تبدیل شده است.
در آمریکا، دونالد ترامپ سفر هیات این کشور را به دلیل تعطیلی دولت لغو کرده است. بسته بودن دولت آمریکا به یک رکورد تاریخی رسیده و بر اساس بیانیه کاخ سفید، در حال حاضر ۸۰۰ هزار نفر از کارکنان دولت آمریکا حقوق نمی‌گیرند. به همین دلیل کاخ سفید می‌گوید اصلا کارمند کافی در اختیار دولت نیست تا بتواند دو تن از وزرایش را بفرستد سوئیس تا درباره چالش‌های پیش روی جهان حرف بزنند.
اما مسئله تعطیلی دولت آمریکا چه ربطی به نشست داووس و دستور کار این اجلاس دارد؟ البته که ارتباط مستقیمی وجود ندارد اما بحران دولت آمریکا نتیجه پافشاری دونالد ترامپ برای ساخت دیواری در مرزهای جنوبی این کشور است. این دیوار معروف - یکی از وعده‌های جنجالی ترامپ در دوران تبلیغات انتخاباتی - نمود عینی سیاستی است که منتقدین رئیس‌جمهور آمریکا، آن را "خارجی‌ستیز و ضد مهاجرت" توصیف می‌کنند.
این "خارجی‌ستیزی" هم‌مسیر با سیاست محوری "اول آمریکا" و تبلیغات سنگین ترامپی‌های واشنگتن درباره "ملی‌گرایی اقتصادی"، همه تیرهایی هستند که یکی بعد از دیگری به قلب آرمان‌های داووس شلیک می‌شوند؛ بویژه اینکه در نهایت همه این شعارها و سخنرانی‌های پر سر و صدا نتایج عملی قابل توجهی نیز داشتند و آمریکا و چین وارد یک "جنگ تجاری" شدند. ترامپ و همفکرانش، پیمان‌های تجاری مهمی مانند نفتا (پیمان تجارت آزاد میان آمریکا، مکزیک و کانادا) را نیز به چالش کشیده‌اند و سرنوشت پیمان پیشنهادی تجارت آزاد میان آمریکا و اتحادیه اروپا (TTIP) همچنان مبهم است.
حق نشر عکسGETTY IMAGESImage captionمعترضینی که معتقدند شغل آمریکایی‌ها به خارج از کشور منتقل شده؛ منتقدینی که هم در میان چپ‌گرایان و هم راست‌گرایان، همدلی برخی سیاستمداران را بر می‌انگیزند و در نهایت خواسته‌هایشان در برخی سیاست‌های چهره‌ای مانند دونالد ترامپ نیز بازتاب داشته
اما برای هواداران جهانی‌سازی یا همان‌ها که منتقدینشان به طعنه "نخبگان جهانی‌گرا (گلوبالیست)" می‌خوانند، کابوس ترامپ تنها مشکل نیست. در میان غایبین نشست سال ۲۰۱۹، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز سفر از پیش برنامه‌ریزی شده‌اش را به داووس به دلیل "مشغله کاری" لغو کرد. البته در بیانیه‌ای که کاخ الیزه درباره این موضوع منتشر کرد آمده بود که رئیس‌جمهور به دلیل کارهای دیگر "از جمله شرکت در یک مناظره درباره جلیقه زردها" در داووس شرکت نمی‌کند. انگار یکی بخواهد انگشت بکند توی زخم باز "گلوبالیستهای داووس."
آمدن نام "جلیقه زردها" در بیانیه کاخ الیزه، یادآوری اعتراض‌هایی است که در دو ماه پایانی سال گذشته میلادی در فرانسه شروع شد و تا امروز ادامه داشته. این اعتراض‌ها از همان ابتدا، واکنشی چندلایه بودند به سیاست‌هایی که برخی مستقیم و برخی غیرمستقیم محصول جهانی‌سازی توصیف می‌شوند. افزایش مالیات بر سوخت (با اهداف محیط زیستی) و اصلاحات اقتصادی دولت فرانسه از جمله دلایل اولیه این اعتراض‌ها بودند؛ اصلاحاتی که به گفته مکرون با هدف افزایش توان رقابت فرانسه در بازارهای جهانی باید اجرا می‌شدند.
و سرآخر، ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا هم تصمیم گرفت تا قید داووس ۲۰۱۹ را بزند؛ تنها کسی که در میان غایبین کمتر کسی انتظار داشت اساسا این روزها کشورش را ترک کند. خانم می در حال حاضر شاید با جدی‌ترین بحران سیاسی بریتانیا بعد از جنگ جهانی دوم روبه‌رو است و در تلاش است تا برای معمای خروج کشورش از اتحادیه اروپا، پاسخی پیدا کند.
روز پنج‌شنبه، اندکی بعد از آنکه ترزا می در هفته‌ای پرتلاطم با بن‌بست سیاسی "برگزیت" روبه‌رو شد، یکی از سخنگویان دفترش اعلام کرد که او در داووس امسال شرکت نمی‌کند. "برگزیت" یا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا یکی از نقاط اوج برای کسانی است که عموما با تمایلات پوپولیستی راست‌گرایانه با جهانی‌سازی مخالفند. آنها در واقع با "برگزیت" موفق شدند یکی از موفق‌ترین پروژه‌های همگرایی بین‌المللی در جهان را با بحرانی خطرناک روبه‌رو کنند.
حق نشر عکسAFPImage captionهر سال همزمان با برگزاری نشست داووس، منتقدین عموما چپ‌گرای جهانی‌سازی نیز در نقاط مختلف از جمله در محل برپایی نشست به اعتراض‌هایی دست می‌زنند
در کنار موج سهمگین دشمنی با جهانی‌سازی از دیدگاه راست پوپولیستی که به طور مشخص در ریاست جمهوری دونالد ترامپ و برگزیت به اوج رسیده، چشم‌انداز ناامیدکننده اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۹ نیز یکی دیگر از خبرهایی است که با مذاق داووس‌نشینان خوش نمی‌آید و عموما ایده‌هایشان را با چالش روبه‌رو می‌کند. داووس نماد رشد اقتصاد سرمایه‌داری از راه افزایش داد و ستد و مصرف بیشتر است؛ ایده‌هایی که اصولا از انگیزه‌های بنیادین کلاوس شوآب اقتصاد‌دان آلمانی برای راه‌اندازی این نشست در دهه ۷۰ میلادی بود.
علاوه بر چشم‌انداز تیره و تار اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۹، چپ‌گرایان منتقد برخی سیاست‌های ناشی از جهانی‌سازی - چهره‌هایی مانند برنی سندرز در آمریکا یا جرمی کوربین در بریتانیا - نیز می‌گویند که نخبگان جهانی‌گرا از بحران مالی سال ۲۰۰۸ درس نگرفتند و هیچ کدام از ایرادهایی که به آن بحران انجامید از ساختار اقتصاد جهانی حذف نشده؛ بماند که گامی برای کم کردن نابرابری برداشته نشده و در بر همان پاشنه می‌چرخد که ۱۰ سال پیش می‌چرخید.
اما این مجموعه چندوجهی بحران‌هایی که هر کدامشان، سنگی است به پای جهانی‌سازی تبلیغ شده در"داووس"، موجب نشده تا برگزارکنندگان این نشست سالانه از تک و تا بیفتند. اتفاقا حالا که گویی کاخ آرزوهای "داووس" در بیرون از سالن‌های برپایی این نشست در حال فروریختن است، برگزارکنندگان این نشست معتقدند که وجودشان از هر زمان دیگری لازم‌تر است.
از بحران‌های اقتصاد جهانی، تا تخریب محیط زیست، شکاف فزاینده بین ابرثروتمندان و باقی دنیا، فقر، جنگ تجاری، اوج‌گیری پوپولیسم و ملی‌گرایی رادیکال، همه از نگاه برگزار کنندگان این نشست، مشکلاتی هستند که باید برایشان راه حل یافت. در تبلیغات مجمع جهانی اقتصاد، یکی از راه‌ها برای یافتن راه‌حل، همچنان جمع شدن سالانه در کوهستان آلپ در داووس سوئیس است؛ برای رسیدن به "نسخه چهارم جهانی‌سازی".
حق نشر عکسGETTY IMAGES
نسخه چهارم جهانی‌سازی چیست؟
نسخه چهارم جهانی‌سازی یا 4.0 Globalization از اصطلاحاتی است که کلاوس شوآب، بنیانگذار نشست داووس خود شخصا ابداع کرده. این واژگان البته پیشتر توسط توماس فریدمن، روزنامه‌نگار مطرح روزنامه نیویورک تایمز باب شد که در کتاب "جهان مسطح است"، روند جهانی‌سازی را به سه مرحله تقسیم کرده بود.
آقای فریدمن در آن کتاب که در سال ۲۰۰۵ منتشر شد، نوشت که از نظر او، در نخستین نسخه جهانی‌سازی، ویژگی اصلی نقش محوری دولت‌ها در پیشبرد جهانی‌سازی بوده، اما در نسخه دوم، با توسعه و قدرت گرفتن شرکتهای عظیم چند ملیتی، ابتکار عمل به دست این شرکت‌ها افتاده و دیگر دولت‌ها به تنهایی، بازیگر اصلی جهانی‌سازی نبودند.
او در نهایت نوشت که در ابتدای قرن ۲۱، بشر با نسخه سوم جهانی‌سازی روبه‌رو است که در آن ابزارهایی مانند کامپیوتر، نرم‌افزارهایی مانند ویندوز که کار با کامپیوتر را تسهیل کرد و شرکتهایی چون دل که کامپیوتر ارزان ساخت، "جهان مسطح" شکل گرفته است؛ جایی که زنجیره جهانی تولید به وجود آمده و همگرایی در هم‌تنیده اقتصاد جهانی از هر زمان دیگری بیشتر شده است.
"نسخه چهارم جهانی‌سازی" در واقع عنوان ابتکاری کلاوس شوآب برای دنیای سال ۲۰۱۹ است که در آن، جهانی‌سازی با بحران‌های عمیقی مانند برگزیت، محبوبیت ملی‌گرایی اقتصادی و پوپولیسم و چهره‌هایی مانند دونالد ترامپ روبه‌رو است.
کلاوس شوآب معتقد است که شرکتهای بزرگ، نخبگان و سازمان‌های بین‌المللی موثر، باید جهانی‌سازی جدیدی تعریف کنند که در آن راه‌حل همه این بحران‌ها وجود داشته باشد و دوگانه‌هایی مانند همه‌جانبه‌گرایی در برابر دوجانبه‌گرایی، تجارت آزاد در برابر حمایت‌گرایی، پیشرفت تکنولوژی در برابر از دست رفتن مشاغل، مهاجرت در برابر حمایت از شهروندان، و رشد اقتصادی در برابر کاهش اختلاف طبقاتی، از بین بروند.
به بیان دیگر، "نسخه چهارم جهانی سازی" که در نشست پیش‌روی داووس در سال ۲۰۱۹ به بحث گذاشته خواهد شد، واکنش این نشست است به همان بحران‌هایی که ایده‌های داووس را به چالش کشیده و پاسخ‌های احتمالی که شرکت‌کنندگان خواهند یافت، شالوده اصلی آن خواهند بود.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید