نقدی و فدوی؛ فرماندهان سیاسی یا نظامی سپاه؟

نتصاب آقای فدوی به جانشینی فرمانده کل قوا تقریبا قابل پیش‌بینی بود. او یکی از نظامیان مورد اعتماد آیت‌الله خامنه‌ای بوده است که سال گذشته به سمت معاونت هماهنگ‌کننده منصوب شد.

در میانه سال ۱۳۸۸ و در جریان اعتراضات به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری، آیت‌الله علی خامنه‌ای در سطوح عالی سپاه دست به تغییرات گسترده‌ای زد و چهره‌هایی از میان فرماندهان میانی دوران جنگ ایران و عراق را وارد مجموعه فرماندهی عالی سپاه کرد که کمابیش تاکنون همه آنها یا در سمت خود باقی مانده‌اند یا مشاغل مهمی دیگری در سپاه در اختیار گرفتند.

او بجز فرمانده نیروی قدس (قاسم سلیمانی) و معاون هماهنگ‌کننده (جمال‌الدین آبرومند) تقریبا همه فرماندهان زیر مجموعه فرمانده کل سپاه را تغییر داد که بسیاری از آنان سال‌های زیادی در مقام خود باقی ماندند.

پیش از این عمده‌ فرماندهان نیروها و جانشینان فرمانده کل را فرماندهان ارشد جنگ از جمله فرماندهان قرارگاه، سپاه منطقه‎ای و لشکرها تشکیل می‌دادند.

آیت‌الله خامنه‌ای علاوه بر انتصاب محمدرضا نقدی به ریاست سازمان بسیج و حسین طائب به ریاست سازمان اطلاعات سپاه، مسئولان چند رکن اصلی دیگر سپاه را تغییر داد. از جمله انتصاب حسین سلامی به جانشینی فرماندهی کل، امیرعلی حاجی‌زاده به فرماندهی نیروی هوایی (بعدا به هوا -فضا تغییر نام داد) و محمد پاکپور به فرماندهی نیروی زمینی. در آغاز سال ۱۳۸۹ هم علی فدوی به این جمع اضافه شد و فرماندهی نیروی دریایی در اختیار گرفت.

از این میان، حسین سلامی پس از ده سال جانشینی، فرمانده کل شد، علی فدوی پس از ۸ سال فرماندهی نیروی دریایی چند ماهی معاون هماهنگ‌کننده بود و سپس به جانشینی فرمانده کل ارتقا یافت و محمدرضا نقدی پس از آنکه ۷ سال رئیس سازمان بسیج مستضعفین بود، سه سال معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه شد و اکنون معاون هماهنگ کننده است.

حق نشر عکسTASNIMImage captionاز راست: قاسم سلیمانی، فرمانده لشکر ثارالله کرمان، حسین علایی، فرمانده قرارگاه نوح و علی فدوی، مسئول اطلاعات قرارگاه نوح در نیمه نخست دهه ۱۳۶۰

در میان نیروهای چهارگانه سپاه تا زمانی که آقای فدوی معاون هماهنگ‌کننده شد، تقریبا حدود ۹ سال هیچ تغییری در فرماندهی این نیروها و همچنین جانشینی فرمانده کل داده نشد که از این لحاظ در طول چهل سال تاریخ سپاه بی‌سابقه است.

تغییر ندادن این فرماندهان که شاید نشان از هماهنگی میان این نیروها داشت، کمک کرد که سپاه تحت فرماندهی محمدعلی جعفری که بیش از هر زمانی دیگر سیاسی بوده، در ارائه دیدگاه‌های خود هم‌نظر و یک‎دست عمل کند.

علی فدوی از آن دسته از فرماندهان سپاه است که بارها در سیاست نیز خبرساز شده است. او از امضاکنندگان نامه ۲۴ فرمانده سپاه به محمد خاتمی در جریان اعتراضات کوی دانشگاه تهران بود.

او با آنکه تا پیش از این مشاغل مهم نظامی در سپاه را داشت، اما نامش در کنار حسین سلامی در جدال‌های لفظی با دشمنان ایران به وفور شنیده می‎شد.

علی فدوی حالا به جایگاهی می‌رود که بسیار بیشتر از مسئولیت‎های پیشین او سیاسی است تا نظامی و کفه سیاسی سپاه را همچنان سنگین نگه می‎دارد.

در سال ۱۳۹۴ و در پی بازداشت تفنگداران آمریکایی در خلیج فارس، آقای فدوی از آیت‌الله خامنه‌ای نشان فتح ۱ که در آن زمان بالاترین نشان نظامی در جمهوری اسلامی بود، دریافت کرد.

فرمانده بسیجی در جایگاه نظامی

حق نشر عکسFARSImage captionبا تغییر ساختار در سپاه تحت فرماندهی محمدعلی جعفری (راست) حسین طائب (وسط) و محمدرضا نقدی (چپ) به دو سمت مهم منصوب شدند

برخلاف انتصاب علی فدوی به جانشینی فرمانده سپاه که پیش‌بینی دشواری نبود، انتصاب محمدرضا نقدی به معاونت هماهنگ کننده تعجب بسیاری را برانگیخت.

آقای نقدی برخلاف اغلب کسانی که سمت‌های عالی نظامی سپاه را در اختیار داشتند، بیشتر سابقه امنیتی و اطلاعاتی داشته است و عمدتا به عنوان چهره‌ای سیاسی شناخته می‌شود تا نظامی. به همین دلیل زمانی که ساختار بسیج در سال ۱۳۸۸ تغییر کرد و بخش نظامی آن به نیروی زمینی سپاه منتقل شد و وظیفه "سازمان بسیج مستضعفین" مبارزه با جنگ نرم و غیرنظامی عنوان شد، آیت‌الله خامنه‌ای او را به عنوان رئیس این سازمان منصوب کرد.

او هفت سال این سمت را در اختیار داشت و سمت بعدی‌اش، یعنی معاونت فرهنگی و اجتماعی سپاه باز غیرنظامی بود.

پیش از آن بارها نام محمدرضا نقدی در جریانات مختلف سیاسی مطرح شده بود، از جمله بازداشت مدیران ارشد شهرداری تهران در زمانی که او فرمانده اطلاعات نیروی انتظامی بود.

او اکنون به مقامی رسیده که مسئولیتش هماهنگی بین نیروهای چهارگانه و ارکان اصلی دیگر سپاه است. معاونت هماهنگ‌کننده که زمانی نام ستاد مشترک سپاه نام داشت پیش از این همواره در اختیار فرماندهان سپاهی جنگ ایران و عراق بوده است. حال آنکه بیشتر سابقه نظامی آقای نقدی در تشکیل گروه‌های چریکی و جنگ‌های نامنظم فرامرزی بوده است.

او زمانی نیز فرمانده تیپ بدر، متشکل از شبه‌نظامیان عراقی مخالف صدام بوده است و به همین دلیل رابطه خوبی با بسیاری از آنان دارد که اکنون از دولتمردان عراقی و از فرماندهان حشد شعبی هستند.

با سپردن یکی از مناصب اصلی سپاه به فردی که شهرت سیاسی‌اش از وجهه نظامی‌اش بیشتر است، به نظر می‌رسد سپاه در دوره فرماندهی سرلشکر حسین سلامی، چهره‌ای سیاسی‌تر به خود می‌گیرد.