انقلاب در تونس ادامه دارد

بپیچ راست، برو به چپ، مستقیم، برگرد عقب، بایست و ... این عبارات، دستورات مسافرانی است که بر سر راننده یک اتومبیل فریاد می‌زنند؛ کاریکاتوریست روزنامه «لاپرس» چاپ تونس، اتومبیلی را ترسیم کرده که نماد تونس کنونی است.

یک تونسی می‌گفت: برای اولین بار از ترافیکی که در خیابان‌ها به وجود آمده خوشحالم، چون نشان‌دهنده عادی شدن اوضاع است

تیتر اول این روزنامه، و دیگر روزنامه‌های تونس، در زمان حکومت زین‌العابدین بن‌علی، همیشه به اخبار رییس‌جمهوری اختصاص داشت و عکسی تکراری از او را هر روز چاپ می‌کردند.

مطبوعات، رادیو و تلویزیون و اینترنت، پس از سال‌ها دیکتاتوری، این روزها در تونس در هوای آزاد تنفس می‌کنند؛ اما بعضی از شهروندان تونسی نگران هستند که مبادا این دوران موقتی باشد.

شبکه توزیع روزنامه‌ها، به دلیل هرج و مرجی که پس از سرنگونی بن‌علی به وجود آمده، مختل شده است، اما اغلب تونسی‌ها می‌توانند آخرین اخبار و تحولات کشورشان را از طریق رادیو و تلویزیون دنبال کنند.

شبکه‌های مختلف رادیو و تلویزیون دولتی تونس نیز تغییری در مدیران و کارمندان خود نداده‌اند، اما سعی می‌کنند که نظرات گوناگون و گاه متضاد مردم را منعکس کنند.

یکی از موضوعات داغ رسانه‌های تونسی، موضوع فساد مالی همسر زین‌العابدین بن‌علی است. شاید نفرتی که این روزها مردم از لیلا طرابلسی دارند بسیار بیشتر از تنفرشان نسبت به خود بن‌علی باشد.

بعضی از تونسی‌ها می‌گویند که بن‌علی زمان حکومتش، کارهای مثبتی هم برای کشورش انجام داد، اما لیلا طرابلسی، که گفته می‌شود همسر دوم بن‌علی بوده، جز سوءاستفاده از مقام خود و تصاحب امتیازات اقتصادی کار دیگری نکرد.

شبکه توزیع روزنامه‌ها، به دلیل هرج و مرجی که پس از سرنگونی بن‌علی به وجود آمده، مختل شده است، اما اغلب تونسی‌ها می‌توانند آخرین اخبار و تحولات کشورشان را از طریق رادیو و تلویزیون دنبال کنند

پیش از فرار زین‌العابدین بن‌علی، مهم‌ترین شعار مردم تونس برکناری رییس‌جمهوری بود؛ اما پس از فرار دیکتاتور، این خواسته شکل دیگری به خود گرفت و اکنون معترضان تونسی خواستار برکناری متحدان بن‌علی هستند، و به نظر می‌رسد، مثل گذشته، تا وقتی که به خواسته خود نرسند دست از تظاهرات بر نمی‌دارند.

روز چهارشنبه، 19 ژانویه، گروهی از معترضان که نسبت به روزهای قبل کمتر شده بودند، محصور میان نیروهای پلیس، مقابل هتل "هناء" تجمع کردند؛ اما فریادهای خشمگین آنها تمام خیابان حبیب بورقیبه را فرا گرفته بود.

تعداد دیگری از مردم، از دور شاهد تظاهرات بودند و در گروه‌های دو یا چند نفری بحث سیاسی می‌کردند.

این تجمع که بیشتر از سوی گروه‌های کارگری سازمان‌دهی شده بود، نوید دهنده این است که احزاب تونسی در حال پیدا کردن جایگاه خود در میان توده مردم هستند؛ امری که دهه‌ها پس از استقلال تونس از فرانسه، غیرممکن بود.

تظاهرکنندگان با سردادن شعارهایی، استعفای وزیران کابینه دولت موقت از حزب "دمکراتیک قانون اساسی" را کافی ندانستند و خواستارخروج فوری آنها از قدرت شدند.

یک معترض تونسی، معتقد بود که کناره‌گیری رهبران تونس از حزب حاکم سابق، صرفا یک «نمایش» است که برای فریب مردم اجرا شده است.

در دست بعضی از معترضان تونسی، علاوه بر بادکنک‌های رنگی، عکس‌هایی از "چه‌گوارا" نیز دیده می‌شد.

اما دیگر خیابان‌های تونس، وضعیتی دیگر داشت؛ یک تونسی می‌گفت: "برای اولین بار از ترافیکی که در خیابان‌ها به وجود آمده خوشحالم، چون نشان‌دهنده عادی شدن اوضاع است."

نکته جالبی که انقلاب تونس دارد، این است که بعضی از رفتارهای انقلابی، بعد از 14 ژانویه یعنی فرار بن‌علی، مجال ظهور پیدا کرده است.

یکی از این رفتارها، دیوارنویسی است. در بسیاری از دیوارهای شهر تونس به ویژه میادین اصلی شهر، شعارهایی به زبان فرانسه و عربی نوشته شده است: "زنده باد تونس"، "اعضای حزب دموکراتیک قانون اساسی باید محاکمه شوند" و ...

این روزها در تونس، گرفتن عکس یادگاری با ارتشی‌ها و تجهیزات ارتش مثل تانک‌ها هم باب شده است. دختری که با موبایل خود از دسته‌گلی بر روی یک تانک ارتش عکس می‌انداخت، گفت: "اگر ارتش نبود قیام مردم تونس به این زودی نتیجه نمی‌داد."

درست است که تونسی‌ها مسلمان هستند اما خواهان حکومت اسلامی نیستند، و روح حاکم بر تونس لائیک است

دانشجوی تونسی

علی‌رغم اینکه معترضان رادیکال‌، مخالف حضور اعضای دولت پیشین در دولت موقت هستند، یک دانشجوی تونسی مقطع دکترا معتقد است: "نباید تصور کرد که همه اعضای حزب حاکم سابق آدم‌های بدی هستند. حزب دموکراتیک قانون اساسی پس از استقلال تونس، به سمبل خدمت به تونس تبدیل شده بود و علاوه بر سیاسیون موافق حکومت، طیف‌های گسترده‌ای از نخبگان نیز وارد این حزب شدند. اکنون این نیروها که توان بالایی در اداره مملکت دارند نباید کنار گذاشته شوند."

علی العونی، که خود از مخالفان رییس‌جمهوری سابق تونس بود، ادامه می‌دهد: "همان طور که بن علی، صدام نبود، حزب «دموکراتیک قانون اساسی» نیز حزب «بعث» نیست."

این دانشجوی رشته تاریخ در باره خطر اسلامگرایان افراطی در تونس می‌گوید: "درست است که تونسی‌ها مسلمان هستند اما خواهان حکومت اسلامی نیستند، و روح حاکم بر تونس لائیک است."

نوال عبدالله، یک شهروند دیگر تونسی در باره نقش دولت‌های عرب در آینده تونس می‌گوید: "در باره نقش کشورهای عربی بزرگنمایی می‌شود. این‌کشورها ناتوان‌تر از این هستند که یک دیپلماسی واحدی را علیه یک کشور اعمال کنند، ضمن اینکه خودشان هم با مشکلات داخلی متعددی روبه ‌رو هستند و از همه مهم‌تر تونسی‌ها به هیچ وجه اجازه نخواهند داد که وضعیت به روال سابق بازگردد."

وزیر امور خارجه تونس روز سه‌ شنبه در حاشیه اجلاس اتحادیه عرب در شرم الشیخ در جمع همتایان عربش، درباره وقایع پیش آمده در تونس گفته بود: "دولت جدید یک دولت موقت است و به بحران اقتصادی تونس و مسائل روزمره رسیدگی خواهد کرد. ما با تمام گروه‌های سیاسی و اجتماعی تونس در تماس هستیم."

هر چند این سخنان کمال مرجان که خود از سوی معترضان برای کناره‌ گیری از قدرت تحت فشار است، فرمایشی باشد، نشان‌دهنده این است که نمی‌توان به سادگی از خواسته‌های آزادی‌خواهانه تونسی‌ها گذشت.

به نظر می‌رسد همه احزاب سیاسی موجود تونس، حتی اسلامگراها و باقی‌مانده حزب حاکم سابق، بر سر رسیدن به دموکراسی به توافق رسیده‌اند و فقط در شیوه‌ها اختلاف است.

با این حال برای این‌که بگوییم انقلاب تونس به ثمر نشسته یا نه، هنوز زود است. اغلب انقلاب‌های بزرگ تاریخ، با پشتوانه‌هایی ایدئولوژیک و فکری صورت گرفته است و منجر به دگرگونی‌های عمیقی به ویژه در حوزه‌فرهنگ و اجتماع شده است. اما تحولات تونس، به خاطر سرعت بالا شاید، اصلا اجازه شکل‌گیری این پشتوانه را نداشت.

باید دید نتیجه این تحولات چه خواهد شد؛ دست‌کم اگر بزرگ‌ترین خواسته مردم که همان دگرگونی سیاست تونس از دیکتاتوری به دموکراسی است، رخ دهد، قطعا انقلاب تونس صورت گرفته و نتیجه داده است.

شاید اکنون فقط باید این جمله منصف مرزوقی، یکی از رهبران مخالف سیاسی، را که پس از سال‌ها تبعید در فرانسه روز سه ‌شنبه به تونس بازگشت، جدی بگیریم که گفت: "انقلاب در تونس ادامه دارد."