سپهر فرهنگی ایران امروز

آشکار است که خیزش و فرآیند های جنبش اجتماعی( سبز) نمونه ای از رفتار سیاسی و اجتماعی غیر ایدئولوژیکی است که پارادایم های متعدد و رنگارنگی را درهم تنیده و فضای فرهنگی جدیدی را پدید آورده است که بدون بررسی ومفاهمه دقیق آنها، تدوین نظریه یا نظریه های راهبردی موثر و (مقبول)عام با دشواریهای خسارت آمیزی مواجه خواهد شد و بحران های نگران کننده ای را دامن خواهد زد.

مسئله چیست؟

1- آیا رفتار فرهنگی با کم وکیف معرفت فرهنگی بستگی دارد؟

2- آیا ساختار فرهنگی و رفتار فرهنگی جدیدی در جامعه امروز ایران پدید آمده است؟

3- آیا جامعه ایران امروز،معرفت فرهنگی و رفتار سیاسی متفاوتی نسبت به ده یا بیست سال گذشته دارد؟ اگر چنین است شاخص ها و مؤلفه های اصلی آن کدام است؟ وبا چه نوع پارادایم ها یا با انگاره های نظري و فرآیند هایی قابل توصیف است؟

طرح موضوع

بعد از انقلاب مشروطه و در دوره حکومت پهلوی، فرایند های یکسان سازی فرهنگی با تاکید برایدئولوژی عظمت طلبی ایران باستان، در جهت تسریع پروژه ملت سازی متمرکز ایرانی با زبانی واحد و جایگزینی دولت مدرن همراه با سرکوب نهاد های پیشین اجتماعی، سیاسی و فرهنگی از یک سو و ایجاد نهاد های حکومتی و دولتی جدید از قبیل ارتش،وزارت دادگستری،دانشگاه،نظام تعلیم و تربیت مدرن و.... از سوی دیگر، با شتاب کوبنده ای تا پایان دوره پهلوی تداوم یافت.

اما اختلاف نظر ما بین حکومت پهلوی و نیروهای سنتی و نیز مابین حکومت پهلوی با نیروهای ملی- مذهبی ، چپ ها و مذهبی های سنتی به دلایل نظری وعملی همچنان تا انقلاب سال 57 که با اتحاد همه آنها و به رهبری آقای خمینی به وقوع پیوست، ادامه داشت، اما اختلاف نظر نیروهای ملی - مذهبی ،وچپ ها با رهبران انقلاب اسلامی بلا فاصله با یک سلسله حوادث تلخ و مکرر سرکوبگرانه دهه اول انقلاب به انزوای سیاسی آنان منجر شد و نظام سیاسی استبداد دینی با گرایش شیعی به جای استبداد سلطنتی جایگزیدن شد و سیاست یکسان سازی فرهنگی را با تاکید بر ایدئولوژی اسلام شیعی و روش های خشونت آمیز تر و پیچیده تراز دوره پهلوی تا حد تفتیش و سرکوب وجدان عمومی و خصوصی مردم تداوم پیدا کرد.

در حالیکه هر دو نظام سلطنتی مشروطه و حکومت جمهوری اسلامی هم از نظر قوانین اساسی و هم از نظر قوانین مدنی و پروتکل های بین المللی نسبت به رعایت حقوق ملت متعهد شده بودند. اما نه تنها در نقض حقوق ملت اقدامات فرا قانونی را تشدید می کردند، بلکه با تصویب قوانین متضاد و مغایر با حقوق اساسی در جهت افزایش قدرت مطلقه سلطنتی و ولایت فقیه به عمل آوردند که در هر دو نظام به استبدادی شدن و نقض بیش از پیش حقوق ملت منجر شد. امروز بیش از یکصد سال از انقلاب مشروطه و سی سال از انقلاب اسلامی سال 57 گذشته است وامور بر همان مدارحکومت استبدادی می چرخد.

حال سوال این است : جنبش اجتماعی دهه اخیر ایران که از دوم خرداد 76 با انتخاب 23 میلیونی آقای خاتمی آغاز و به اصلاح طلبی دولتی یا حکومتی نیز معروف شد، و ظاهرا با روی کار آمدن آقای احمدی نژاد، خاتمه یافته بود، چگونه و چرا در 22 و 25 خرداد سال 88 در اعتراض به نتایج انتخابات یکبار دیگر سراسر سرزمین ملی و ایرانیان خارج از کشور را پیرامون مطالبات به تعویق افتاده انقلاب های مشروطه و انقلاب اسلامی گردهم آورد و به شکل گیری جنبش سبز فرا رویید؟ و نیز ویژگی های اساسی و بنیادین آن از نظر معرفت فرهنگی چیست و عناصر متشکله آن کدام است؟

کوشش این یادداشت ، توجه ویادآوری پارادایم ها و مولفه های اصلی و بنیادین جنبش اجتماعی دهه اخیر ایران است که عناصر متشکله سپهر فرهنگی ایران امروز را به نمایش می گذارند تا ضمن طرح مسائل مربوطه با کمک اهل نظر درکم و کیف و دامنه آن ها بازاندیشی شود. چنانکه اهل نظر می دانند، عمل اجتماعی بدون نظر اجتماعی غیر ممکن است و در عبارت و اصطلاحی جامع تر ، نظر اجتماعی همان سپهر فرهنگی است، بویژه آنکه اگر درچارچوب ایدئولوژیک قابل تعریف نباشد یا لااقل تمامیت نظر وعمل اجتماعی موحود از طریق روشهای ایدئولوژیک قابل توصیف و تفسیر نباشد.

آشکار است که خیزش و فرآیند های جنبش اجتماعی( سبز) نمونه ای از رفتار سیاسی و اجتماعی غیر ایدئولوژیکی است که پارادایم های متعدد و رنگارنگی را درهم تنیده و فضای فرهنگی جدیدی را پدید آورده است که بدون بررسی ومفاهمه دقیق آنها، تدوین نظریه یا نظریه های راهبردی (مقبول)عام آن با دشواری های ناموجهی مواجه خواهد شد و بحران های خسارت آمیز نگران کننده ای را دامن خواهد زد.

نگارنده بر این باور است که آزادی ، عدالت و پیشرفت (مدرنیته) همراه با مصالحه بین المللی و حفظ منافع ملی، کلان آرمانی و بنیاد های اساسی سپهر فرهنگی ایران امروز را تشکیل می دهند که هر یک از آنها پارادایم ها و پویش های مرتبط و پیوسته ای را تبیین و آشکار می کنند و گفتمان نسبتا پیچیده ای را پدید می آورند که فرایند های عبور ازنظام استبداد دینی و مسلمان سالاری به نظام عرفی و شهروند سالاری مشخصه اصلی آن است.

پارادایم ها و فرآیندها

از نظر نگارنده پارادایم های موازی و متضاد سپهرفرهنگی ایران امروز عبارتند از:

الف) پارادایم هایی که ماهیتا مفهوم آزادی را متبادر می کنند:

1- پارادایم دموکراسی با تاکید بر آراء عمومی / در برابر پارادایم دیکتاتوری وتک رایی و قدسی

2- پارادایم آزادی اندیشه و بیان / در برابر پارادایم کنترل و سانسور

3- پارادایم کثرت گرایی دینی، قومی و زبانی / در برابر پارادایم یکسان سازی فرهنگ ملی

4- پارادایم انتخابات آزادسراسری،منطقه ای وناحیه ای/ در برابر پارادایم انتخابات کنترل شده و استصوابی

5- پارادایم حکومت و دولت انتخابی / در برابر پارادایم حکومت و دولت انتصابی

6- پارادایم آزادی احزاب و سازمان های مدنی / در برابر پارادایم تک حزبی

7- پارادایم جدایی دین از حکومت و دولت / در برابر پارادایم حکومت دینی

8- پارادایم آزادی تولید ادبی وهنری / در برابر پارادایم کنترل وسانسورآثارادبی وهنری

9- پارادایم آزادی لباس و پوشش / در برابر پارادایم پوشش اجباری

10- پارادایم توسعه جامعه مدنی و مشارکت عمومی / در برابر پارادایم دولت مدرن مستبد

11- پارادایم آزادی علم و آموزش / در برابر پارادایم آموزش ایدئولوژیک

12- پارادایم چندگانگی و نوگرایی تربیت / در برابر پارادایم تربیت یکسان سنتی و دینی

ب) پارادایم های که عدالت و برابری را مورد هدف قرار داده اند:

13- پارادایم نطام قضایی شهروند محور / در برابر پارادایم نظام قضایی حکومت محور

14- پارادایم امنیت و آسایش شهروندان / در برابر پارادایم وحشت ، تجاوز و جنایت

15- پارادایم رعایت حقوق زنان وکودکان / در برابر پارادایم نظام حقوقی پدر سالار و مردسالار

16- پارادایم رعایت حقوق صنفی کارگران و کارمندان / در برابر پارادایم تعیین حقوق دولتی

17- پارادایم حق تامین حداقل های زندگی شهروندان / در برابرپارادایم صدقه و سفله پروری

18-. پارادایم گسترش شادی وجشن های ملی وقومی /دربرابرتحمیل غم وعزاداری های تصنعی و تجاری

ج) پارادایم هایی که ماهیتا مفهوم مدرنیته و عرفی گرایی و مصالحه را متبادر می کنند:

19- پارادایم آشتی ملی / در برابرپارادایم درگیری و جنگ داخلی

20- پارادایم فهم و حفظ منافع ملی / در برابرپارادایم ماجراجویی نظامی و سیاسی

21- پارادایم هم منفعتی منطقه ای و جهانی / در برابرپارادایم همسایه ستیزی و جهان ستیزی

22- پارادایم مصالحه جهانی / در برابرپارادایم جنگ و منازعه بین المللی

23- پارادایم مدرنیته و غرب گرایی / در برابرپارادایم سنت و غرب ستیزی

24- پارادایم عفو عمومی و مجازات دزدان و قاتلان / در برابرپارادایم انتفام گیری

25- پارادایم قانون اساسی حقوق بشر محور / در برابرپارادایم قانون اساسی ایدئولوژی محور

26- پارادایم رهبری انتخابی / در برابرپارادایم رهبر سازی کاریزمایی

27- پارادایم نظام سیاسی دموکرات محور / در برابرپارادایم نظام سیاسی مستبد و ایدئولوژی محور

28- / پارادایم تحول خواهی اصلاح طلب / در برابرپارادایم انقلابی گری و اقتدارگرایی

29- پارادایم شایسته سالاری / در برابرپارادایم گزینش سالاری

30- پارادایم اسلام پیشرو و متجدد / در برابر پارادایم اسلام سنتی و عقب مانده

31 - پارادایم چند صدایی جامعه / در برابر پارادایم تک صدایی

و.................

ارزیابی بجای نتیجه گیری:

- اعتلاي فهم فرهنگی و ظهور اخلاق نوین سیاسی

- نقد و نفی جدي مسئله ولايت فقيه در نظام سياسي

- پيوند انواع جنبش های اجتماعی بویژه جنبش های جوانان وزنان وجنبش دموکراسي‌خواهي

- توسعه فرايند دموکراتيزاسيون در فضای فرهنگی و اجتماعی

- گسترش شکاف ميان جامعه و نظامات سياسي و حقوقی

- فرارویی قدرت افکار عمومي، در برابرقدرت قهريه و معاملات درون حکومتی

- ارتقاء معرفت فرهنگی از روش دستوري و تقلیدی به بازاندیشی اجتماعی وعمومي

- گسترش جنبش اخلاقي عليه دروغ و سود‌اگرایی های رایج.

- پیدایش فرهنگ و اخلاق متعهد و متناسب با ظرفیت های اجتماعی جدید

- ارتقاءخودآگاهي اقشار متوسط شهري نسبت به توانايي های اجتماعی و فرهنگی.

- ظهور موثر دموکراسي ديجيتال (سايبر) و تله دموکراسي در فضای عمومی

- برجستگی نقس محيط مجازي در سپهرعمومي وتاثیر آن در تغييررفتار سياسي.

- بازآفريني گفتمان مليت خواهي نوين با گرایش های عدم تمرکز و فدرال

- گسترش و تعميق همبستگي ملي در درون کشور و ايجاد ارتباط ميان ايرانيان درون و بيرون

- بازيابي و احیاء حيثيت و اعتبار ايرانیان در نزد افکارعمومي جهان

- تکوين شيوه‌ های غيرخشونت‌آميز براي تغيير

- قرو پاشی تدریجی جريان حاکم و خروج آگاهانه اشخاص معتبراز حاکمیت به سوی مردم.

- و گسترش مولفه های جنبش سبز در قلمرو خاور میانه و.......

محمد حسن صفورا

موضوع سخنرانی در جمع ایرانیان - (کانادا)

5 دسامر 2009

توضیح: پاردايم مفهومي است كه با آن ريشه هاي متافيزيكي، فلسفي و جامعه شناحتي پدیده ها توضيح داده مي‌شوند. پاردايم ( انگاره نظري ) قلمروي از واقعيت است كه دانشمندان نسبت به آن موضعي غير نقادانه و تکمیلی دارند. دراين گفتارجنبه مسأله يابي اجتماعی پارادايم مورد توجه است . از اين رو از آن ها به عنوان انگاره های نظري تعبير شده است .