- شایان سرداری‌زاده، جیک هورتون و جاشوا چیتام
- بخش راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی
۹ روز بعد از انفجار در پارکینگ بیمارستان الاهلی در غزه، هنوز بر سر عامل و دلیل آن اختلاف نظر وجود دارد.
تشکیلات به رهبری حماس در غزه که کنترل این منطقه را در دست دارد اسرائیل را متهم کرده که این بیمارستان را هدف حمله هوایی خود قرار داده است. اسرائیل می‌گوید یک راکت که از سوی گروه جهاد اسلامی به اشتباه شلیک شده دلیل این انفجار است. جهاد اسلامی این ادعا را رد کرده است.
بریتانیا روز دوشنبه گفت بررسی‌هایی که بر اساس اطلاعات و تحلیل کارشناسان تسلیحاتی انجام شده نشان می‌دهد که شلیک موشکی از داخل غزه به خاک اسرائیل باعث این انفجار شده است. شاخه اطلاعات ارتش فرانسه نیز ارزیابی مشابهی داشته است.
آمریکا پیشتر گفته بود براساس تصاویر گرفته شده از هوا، ردگیری‌ها و اطلاعات منتشر شده علنی، اسرائیل عامل این انفجار نبوده است. آمریکا مانند بریتانیا و فرانسه شواهد خود را برای این ارزیابی منتشر نکرده‌است.
حماس می‌گوید نزدیک به ۵۰۰ نفر در حمله به این بیمارستان کشته شده‌اند، ارتش اسرائیل می‌گوید تعداد تلفات بسی کمتر از این بوده است.
گروه راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی تصاویر ویدیویی، عکس‌ها و دیگر منابع را با هدف مشخص شدن حقیقت ماجرا بررسی کرده است. یک خبرنگار بی‌بی‌سی موفق شده ۲۴ ساعت بعد از این انفجار از محل حادثه بازدید کند.
ما به بررسی شواهد از نزدیک ادامه داده‌ایم و بررسی‌های تازه‌ای نیز از سوی رسانه‌های دیگر و نیز کارشناسان اطلاعاتی مستقل در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.
سه بخش مشخص از زمان انفجار مرکز توجه بوده است: نبود پوکه یا ترکش‌های تسلیحاتی، محل برخورد یا گودال انفجار و آسیب‌های آن و تصویر ویدیویی از یک پرتابه انفجاری که کانون استدلال اسرائیل درباره دلیل انفجار در این بیمارستان است.
فقدان قابل توجه ترکش و پوکه‌های انفجاری تاکنون
گاهی آنچه که نمی‌بینیم به اندازه آنچه که می‌بینیم می‌تواند در درک یک موضوع به ما کمک کند.
اغلب یکی از مهمترین عوامل در تحقیق درباره حادثه‌ای از این دست، تحقیقات محلی از جمله بررسی و پیدا کردن آثار به جا مانده‌ای است که می‌تواند از نوع و مبدا مواد انفجاری یا تسلیحات سرنخی به ما بدهد.
تصاویری که بلافاصله بعد از انفجار در الاهلی منتشر شده نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی تحت امر حماس با افسرانی که یونیفورم‌های واحد خنثی‌سازی بمب را در بر دارند در حال بررسی چاله به جا مانده از انفجارند.
با وجود این هیچ شاهدی از پوکه یا ترکش‌های به دست آمده از محل انفجار تا کنون دیده نشده و هیچ اطلاعات خاص و تازه‌ای از نتیجه تحقیقات مقامات حماس نیز منتشر نشده است.
قاضی حمد، یکی از مقام‌های ارشد حماس به نیویورک تایمز گفته است که موشکی که به محل اصابت کرده قابل شناسایی نبوده است: «موشک مثل نمک در آب حل شده. بخار شده. هیچ چیز باقی نمانده است.»
کارشناسان می‌گویند غیرمعمول است که در محل انفجاری این چنینی هیچ اثری از اسلحه انفجاری باقی نمانده باشد.
مارک گارلاسکو، محقق سابق جنایات جنگی در سازمان ملل متحد در توئیتی نوشته است «من در ۲۰ سالی که در زمینه جنایات جنگی تحقیق کرده‌ام چنین چیزی را ندیده ام. این ۲۰ سال سه جنگ در غزه را هم شامل می‌شود.»
نظریه‌های دیگر درباره شواهد در صحنه
مهمترین شاهد به جا مانده وضعیت محل بعد از انفجار است که صبح بعد از انفجار از سوی خبرگزاری‌ها ثبت و عکاسی شده است.
آنچه که بعد از انفجار مشخص است آن است که انفجار تنها چاله‌ای کوچک به جا گذاشته است. سه کارشناس به ما گفته‌اند که چاله به جا مانده بسیار کوچکتر از آن چاله‌هایی است که معمولا بعد از انفجار موشک‌های هدایت شونده مورد استفاده اسرائیل، به جا می‌مانند.
چندین کارشناس به ما گفتند این موشک‌ها معمولا برای تخریب کل ساختمان و یا ویران کردن بناهای زیرزمینی مثل تونل‌ها به کار می‌روند و اگر یکی از آنها در یک محیط باز منفجر شود گودالی بسیار عمیق‌تر و وسیع‌تر از آنچه در عکس دیده می‌شود به جا خواهد گذاشت.
از آن زمان برخی تحلیل‌گران گفته‌اند که نبود گودال بزرگتر می‌تواند با استفاده از مهماتی که درهوا منفجر می‌شوند توضیح داده شود. این نوع تسلیحات طوری طراحی شده‌اند که قبل از برخورد به زمین منفجر شوند. با این وجود کارشناسانی که با ما صحبت کردند گفته‌اند شواهد صحنه انفجار با چنین نظریه‌ای همخوانی ندارد.
به عقیده این کارشناسان شکل آسیبی که بر زمین دیده می‌شود به این معناست که به احتمال زیاد یک راکت و یا اسلحه انفجاری مشابه عامل آن بوده است.
در پارکینگ بیمارستان بیش از ۱۲ خودروی سوخته و از جمله یک خودروی واژگون شده به جا مانده است.
در عین حال کاشی‌ها و پنجره‌های شکسته و اثر ترکش بر ساختمان‌های محاط بر این محل دیده می‌شود اما هیچ آسیب ساختاری در ساختمان‌ها دیده نشده است.
جی آندرس گانون، پروفسور دستیار در دانشگاه وندربیلت آمریکا می‌گوید حرارت تولید شده از برخورد ممکن است به دلیل سوخت به جا مانده از راکت باشد تا از انفجار کلاهک.
جاستین برنک، محقق ارشد در موسسه رسی با این نظر موافق است. به گفته او اگرچه در این مرحله با قاطعیت دشوار می‌توان نظر داد، شواهد نشان می‌دهند که انفجار ناشی از بخشی از از یک موشک عمل نکرده بوده است که در پارکینگ سقوط کرده و ترکیب سوخت و گاز پیشران باعث حریق شده است.
البته در جریان هفته گذشته تحلیل‌هایی نیز با این نظریه مخالف بودند.
آژانس فورنزیک آرشیتکت، یک سازمان مستقر در بریتانیا که درباره نقض حقوق بشر تحقیق می‌کند، خود گودال به جا مانده از برخورد را بررسی کرده و می‌گوید شواهد با برخورد گلوله توپ همخوانی بیشتری دارد و نتیجه گرفته است که این شلیک از سوی اسرائیل صورت گرفته است.
به گفته این آژانس آسیب‌های به جا مانده به موازات فضای بالای گودال با ترکش‌هایی همخوانی دارد که معمولا از حمله توپخانه‌ای به جا می‌ماند.
از آغاز درگیری‌ها اسرائیل برای حمله به غزه چند نوع گلوله توپ از جمله ام ۲۷۰، ام ۱۰۹ و موشک‌اندازهای هویتزر ۱۵۵ میلیمتری را به کار برده است.
ما تصاویر گودال انفجار را به چندین کارشناس تسلیحاتی نشان داده‌ایم و از آنها پرسیده‌ایم که آیا آسیب‌های موجود با انفجارهای ناشی از شلیک توپ همخوانی دارند یا نه.
جنزن جونز، مدیر سرویس تحقیقاتی تسلیحات می‌گوید این گودال به شکل قابل توجهی از آنچه که بر اثر پرتابه ۱۵۵ میلیمتری به جا می‌ماند کوچکتر است.
اما مارک کانسیان از مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی می‌گوید براساس شواهدی که تا این لحظه موجود است به سختی می‌توان بین گلوله توپ و یا راکت و خمپاره نظر داد و بالقوه عامل انفجار می‌تواند هر یکی از آنها باشد.
بعید است که شواهد از گودال انفجاری به تنهایی بتواند به درک دقیق عامل انفجار بیانجامد.
ویدیوی پرتابه چقدر راه گشاست؟
به جز تصاویری که از صحنه‌های بعد از انفجار وجود دارد چندین ویدیو نیز منتشر شده که یک انفجار و دقایق منتهی به انفجار را نشان می‌دهد.
ما سه کلیپ ویدیویی را که لحظه انفجار را نشان می‌دهد با هم مطابقت دادیم و همزمان کردیم. یک ویدیو از شبکه الجزیره، یکی از دوربین مدار بسته و دیگری با موبایلی در نزدیکی محل انفجار.
مقام‌های اسرائیلی کلیپ شبکه الجزیره را به عنوان شاهدی بر مدعای خود گرفته‌اند و می‌گویند این فیلم ثابت می‌کند که یک راکت که از درون غزه شلیک شده اما درست عمل نکرده عامل انفجار بوده است.
این ویدیو عبور یک شیئ در آسمان را نشان می‌دهد و در آن می‌بینیم که چند تکه می‌شود و چند ثانیه بعد، انفجاری دیگر روی زمین رخ می‌دهد. جایی که می‌دانیم بیمارستان الاهلی است.
این فیلم تا کنون برای یافتن پاسخی به دو پرسش بارها بررسی و تحلیل شده است: پرتابه‌ای که در آسمان دیده می‌شود دقیقا چیست و آیا ممکن است به بیمارستان برخورد کرده باشد یا نه.
تحلیل‌گرانی مانند الیور الکساندر که بر روی منابع علنی فعالیت می‌کند در کنار آریک تولر و گروهش در نیویورک تایمز درباره ارتباط انفجار پرتابه در آسمان، که در این فیلم می‌بینیم، با انفجاری که در بیمارستان روی داده ابراز تردید کرده‌اند.
تحلیل آنها نشان می‌دهد که انفجاری که در فیلم دیده می‌شود در میانه آسمان و نزدیکی مرز اسرائیل و غزه است که با بیمارستان بیش از ۳ کیلومتر فاصله دارد.
به عبارت دیگر آنها معتقدند پرتابه‌ای دیگر، که در فیلم دیده نمی‌شود، باعث انفجار مرگبار در بیمارستان شده، اگرچه هنوز نمی‌دانند چه پرتابه‌ای.
در عین حال عده‌ای نیز ادعای اسرائیل و دیگران را درباره اینکه این فیلم یک انفجار میانه آسمان یک راکت بد عمل کرده را نشان می‌دهد رد کرده‌اند.
عده‌ای می‌گویند این فیلم بیشتر راکتی را نشان می‌دهد که توسط سیستم دفاعی گنبد آهنین اسرائیل ردگیری و خنثی شده است.
چندین کارشناس که ما با آنها صحبت کردیم می‌گویند انفجاری که در آسمان روی داده و در این فیلم دیده می‌شود با آنچه که معمولا در پی ردگیری راکت یا موشک از سوی گنبد آهنین دیده می‌شود تفاوت دارد.
دکتر اوزی امیر تحلیل‌گر دفاعی در موسسه رسی که بنیان‌گذار و اولی مدیر سازمان دفاع موشکی اسرائیل بوده می‌گوید: « حدود یک ثانیه قبل از انفجار چیزی شبیه رد یک دنباله دار از ذرات سوزان پشت راکت دیده می‌شوند که احتمالا ذرات در حال تجزیه گاز پیشران هستند. بعد از انفجار، ابر درخشان بیضی شکلی دیده می‌شود که بعد از چند ثانیه محو می‌شود. این با ردگیری‌های معمول از تامیر (گنبد آهنین) همخوانی ندارد. در این رهگیری‌ها انفجار کلاهک تامیر تقریبا بلافاصله باعث انفجاری مشابه در کلاهک پرتابه دشمن می‌شود.
ما این پرسش را از چند کارشناس دیگر نیز پرسیدیم. آقای گانون گفت: این پرتابه مسیر پرواز گنبد آهنین را ندارد. در عین حال تقریبا هیچ وقت گنبد اهنین تنها یک ردگیر رها نمی‌کند.
آقای گارلاسکو گفت به عقیده او این فیلم‌ها با ردگیری گنبد آهنین همخوانی دارد.
ارتش اسرائیل به بی‌بی‌سی گفت ردگیری‌های گنبد آهنین تنها بر فراز آسمان اسرائیل روی می‌دهد.
فیلم دوربین مداربسته، فیلم آماتوری موبایل و تصاویر شبکه‌های الجزیره و کانال ۱۲ اسرائیل در دقیقه پیش از انفجار در بیمارستان دست کم دو انفجار راکتی دیگر را در منطقه نشان می‌دهند.
تحلیل‌گران تاکید می‌کنند که مهمترین موضوع در تحقیقاتی از این دست آن است که محققان بتوانند به محل و یا هر گونه شواهدی که از محل حادثه جمع آوری شده دسترسی داشته باشند و با شاهدان عینی و نجات یافتگان گفتگو کنند.
این اتفاق تا این لحظه نیافتاده و محقق شدنش معمولا در مناطق جنگی چندان آسان نیست.
با کمک تام اسپنسر، بندیکت گارمن، جمیما هرد، تورال احمدزاده، اما پنگلی، الکس موری و جیمی رایان
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
مطالب مرتبط:
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید