درگذشتگان سال ۱۴۰۰ که خبرساز شدند

سال ۱۴۰۰ مانند سال قبل، بعضی از چهره‌های شناخته‌شده در جامعه ایران بر اثر ابتلا به کرونا جان باختند؛ مانند عزت‌الله مهرآوران، بازیگر، سیامک اطلسی، بازیگر، و علی سلیمانی،‌ بازیگر. بعضی بر اثر بیماری‌های دیگر مانند پرویز کردوانی کویرشناس مشهور ایران، صفدر تقی‌زاده مترجم و نویسنده، جلال ستاری اسطوره‌شناس، سیروس آموزگار وزیر اطلاعات و جهانگردی در حکومت پهلوی و حبیب لاجوردی، بنیانگذار پروژه تاریخ شفاهی ایران. و برخی بر اثر مرگ‌های ناگهانی و خبرساز مانند بابک خرمدین کارگردان و زهره فکور بازیگر این مطلب زیر مروری است بر برخی درگذشتگان سال ۱۴۰۰ خورشیدی.

بکتاش آبتین

بکتاش آبتین با نام شناسنامه‌ای مهدی کاظمی، شاعر، نویسنده و فیلمساز عضو کانون نویسندگان ایران متولد ۱۳۸۳ بود و دی ماه امسال در سن ۴۷ سالگی در زندان درگذشت. بکتاش آبتین در زندان برای دومین بار به کرونا مبتلا شده بود اما با وجود مشکلات جسمی برای درمان به موقع از زندان مرخص نشد. کانون نویسندگان ایران پیشتر بارها از مسئولان زندان به‌ دلیل تاخیر در انتقال آقای آبتین به بیمارستان انتقاد کرده بود.

در بیانیه کانون آمده بود: "حاکمیت آزادی ستیز، بکتاش آبتین را به قتل رساند."

آقای آبتین پنجم مهرماه ۱۳۹۹ به اتهام فعالیت علیه نظام به شش سال زندان محکوم شده بود. او حدود ۸ مجموعه شعر نوشته و ۱۰ مستند ساخته بود از جمله فیلم‌هایی درباره لوریس چکناواریان، همایون خرم، فریبرز رییس‌دانا و ناصر زرافشان. فیلم 'موریانه‌ای با دندان‌های شیری' از زندگی خودش، دیپلم افتخار دوازدهمین جشن مستقل سینمای مستند ایران را به دست آورده و همچنین او جایزه انجمن قلم آمریکا را گرفته بود.

ایران درودی

نقاش سرشناس ایرانی هفتم آبان ماه در تهران و در ۸۵ سالگی درگذشت. او از پیشگامان هنرهای تجسمی معاصر ایران و در کنار نقاشانی چون بهجت صدر و منیر فرمانفرماییان از زنان پیشتاز در این عرصه بود.

خانم در مصاحبه‌ای گفته بود: "در جهان مردسالاری، من امتیاز زیادی را به عنوان زن از دست داده‌ام ولی با مبارزه‌ خستگی‌ناپذیر چندین برابر آن را با اعتماد به نفسی که دارم به‌دست آورده‌ام."

ایران درودی نقاشی‌هایش را در ده‌ها نمایشگاه انفرادی در برخی از معتبرترین موزه‌های جهان نمایش داد و ستایش بسیاری از منتقدان جهان را برانگیخت از جمله نقاشی به نام "رگ‌های زمین، رگ‌های ما" که با مضمون نفت ایران کشیده شده بود و در تیراژی وسیع در مطبوعات جهان منتشر شد. آثار او از ارزشمندترین و گران‌ترین آثار نقاشان معاصر ایران است.

ایرج پزشکزاد

او از سرشناس‌ترین نویسندگان معاصر ایران نزد مردم بود و رمان 'دایی‌جان ناپلئون' او که ناصر تقوایی بر اساسش سریال ساخت، در شکل‌گیری این شهرت بی‌تاثیر نبود. آقای پزشکزاد دی ماه در ۹۴ سالگی در لس‌آنجلس درگذشت.

او در ایران و فرانسه تحصیل کرد و مدتی نیز به قضاوت در دادگستری مشغول بود و پس از آن به وزارت خارجه رفت و همزمان نویسنده ستون طنز "آسمون ریسمون" در مجله فردوسی شد. رمان دایی جان‌ ناپلئون را سال ۱۳۴۹ نوشت.

از جمله آثار دیگر ایرج پزشکزاد، کتاب‌های "ماشا الله خان در بارگاه هارون الرشید" و "حاج مَم جعفر در پاریس" است.

مه‌لقا ملاح

او از قدیمی‌ترین فعالان حوزه محیط زیست بود که رسانه‌های ایران از او به عنوان "مادر محیط زیست" یاد می‌کردند. خانم ملاح آبان ماه در سن ۱۰۴ سالگی درگذشت.

خانم ملاح دکترای علوم اجتماعی از دانشگاه سوربون فرانسه داشت و از سال پنجاه خورشیدی به این طرف دغدغه حفظ محیط زیست اصلی‌ترین مساله‌اش بوده است.

اردشیر زاهدی

داماد آخرین شاه ایران و آخرین سفیر دولت شاهنشاهی در آمریکا آبان ماه پس از یک دوره بیماری در ۹۳ سالگی در سوییس درگذشت. او همسر سابق شهناز پهلوی، دختر محمدرضا شاه پهلوی بود و به آخرین شاه ایران رابطه نزدیکی داشت.

اردشیر زاهدی فرزند فضل الله زاهدی بود که بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، نخست‎‌وزیر شد. اردشیر زاهدی در اواخر عمر خود در یکی از جنجالی‌ترین موضع‌گیری‌هایش در مقاله‌ای در نیویورک تایمز، به شدت به سیاست‌های آمریکا علیه ایران در زمان دولت دونالد ترامپ تاخت و آن را باعث آزار و اذیت مردم ایران دانست.

آقای زاهدی در مقام وزیر خارجه وقت، حدود یک دهه پیش از انقلاب اسلامی، معاهده ان‌پی‌تی یا منع گسترش تسلیحات هسته‌ای را به نمایندگی شاه ایران امضا کرد.

ابوالحسن بنی‌صدر

اولین رییس‌جمهور ایران مهرماه در ۸۸ سالگی پس از "یک دوره طولانی مبارزه با بیماری" در بیمارستان سالپتریه پاریس در گذشت. او بعد از فرار از ایران تحت تدابیر امنیتی در فرانسه زندگی می‌کرد.

پدر او آیت‌الله نصرالله بنی‌صدر از روحانیان سرشناس و از دوستان آیت‌الله روح‌الله خمینی بود. این آشنایی باعث نزدیکی او به بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و پیمودن پله‌های ترقی در روزهای اول انقلاب شد. هرچند او در مصاحبه‌ای به بی‌بی‌سی گفته بود که آقای خمینی هیچ وقت حامی او نبوده است. او در پایان دولت موقت ۹ ماهه، با بیش از ۷۵ درصد آرا به ریاست جمهوری رسید. آقای بنی‌صدر خرداد سال ۱۳۶۰ با رای قاطع مجلس به "عدم کفایت سیاسی" از کار برکنار شد. بعد از تظاهرات خیابانی هواداران سازمان مجاهدین و شدت گرفتن اختلاف‌ها، آقای بنی‌صدر از ایران گریخت و به پاریس رفت. او تا پایان عمر روزنامه انقلاب اسلامی را که در ایران صاحب امتیازش بود، با اضافه کردن عنوان "در هجرت" منتشر می‌کرد.

پروین بهمنی

خواننده و پژوهشگر موسیقی قشقایی مهرماه به دلیل مشکلات قلبی و ریوی در بیمارستان درگذشت. او از پژوهشگران سرشناس موسیقی نواحی ایران بود که در این سال‌ها به "خالق لالایی‌های مادرانه ایران زمین" شهرت داشت. او ۱۳۲۸ در شیراز به دنیا آمد.

محمدرضا درویشی، پژوهشگر موسیقی، گفته: خانم بهمنی شاخص‌ترین چهره و مهمترین فرد در معرفی موسیقی قشقایی است و در ۳۰ سال اخیر پژوهشگر یا موسیقیدانی به اندازه او در این زمینه کار نکرده و او در معرفی موسیقی و خواننده‌های قشقایی به دیگر نقاط کشور نقش موثری داشته‌است.

پرویز کاردان

پیشکسوت تئاتر و تلویزیون ملی ایران معروف به 'مراد برقی' خردادماه بر اثر سکته قلبی در ۸۴ سالگی در لس‌آنجلس آمریکا درگذشت.

مجموعه‌های پر تعداد 'سرکار استوار' و 'خانه به دوش' که به مراد برقی معروف شد، از کارهای آقای کاردان قبل از انقلاب بود که در دومی بازی هم می‌کرد.

سرکار استوار از طولانی‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی ایران بود که حدود ۲۰۰ قسمت داشت و با کارگردانی پرویز کاردان، پرویز صیاد و منصور پورمند از سال ۱۳۴۶ ساخته شد. پرویز کاردان متولد سال ۱۳۱۶ در شیراز بود و در انگلستان تئاتر و هنرهای دراماتیک آموخته بود.

فرشته طائرپور

فرشته طائرپور از باسابقه‌ترین تهیه‌کنندگان سینمای ایران مرداد ماه بر اثر ابتلا به ویروس کرونا و عوارض ناشی از آن درگذشت. او هنگام مرگ ۶۹ سال داشت.

گلنار، پاتال و آرزوهای کوچک، مدرسه پیرمردها از جمله کارهای مشهوری است که خانم طائرپور تهیه کنندگی آنها را بر عهده داشت.

خانم طائرپور فوق‌لیسانس ادبیات انگلیسی داشت و در گروه کودک و نوجوان شبکه‌های اول و دوم تلویزیون ایران، و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت کرده بود. خانم طائرپور از جمله هنرمندانی بود که در ماه‌های پیش از مرگش، به طور علنی و عمومی از مقام‌های ایرانی خواستار واکسیناسیون سریع‌تر هنرمندان شده بود.

یعقوب ظروفچی

خواننده سرشناس موسیقی ترکی آذربایجانی شهریور ماه هم بر اثر کرونا درگذشت. او چند روز پیش از مرگ به خاطر ابتلا به ویروس کووید۱۹ در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستانی در باکوی آذربایجان بستری شده بود.

آقای ظروفچی خوانندگی را از نوجوانی آغاز کرد و در دهه ۱۳۵۰ علاوه بر عضویت در ارکستر بزرگ سازهای ملی در تبریز، در تالار رودکی و همینطور رادیو و تلویزیون ملی ایران برنامه اجرا می کرد. آقای ظروفچی در دانشگاه تهران اقتصاد خوانده و سپس در آلمان و آمریکا در زمینه موسیقی تحصیل کرده بود. او تا یک سال بعد از انقلاب در رادیوی ملی ایران برنامه اجرا می‌کرد اما بعدا مهاجرت کرد.

اسماعیل خویی

شاعر و نویسنده سرشناس خرداد ماه پس از یک دوره بیماری در لندن درگذشت. او متولد ۱۳۱۷ بود.

آقای خویی تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشسرای عالی تهران آغاز کرد و پس از دریافت مدرک کارشناسی در رشته فلسفه و علوم تربیتی، برای ادامه تحصیل در رشته فلسفه به بریتانیا رفت و سال ۱۳۴۴ با مدرک دکترا به ایران بازگشت. او از اعضای فعال کانون نویسندگان ایران بود.

سال ۲۰۱۰ آقای خویی جایزه ادبی فریدریش روکرت را گرفت؛ جایزه ادبی شهر کوبورگ، که هر دو سال یک بار به نویسنده و ادیبی از خاورمیانه و نزدیک تعلق می‌گیرد.

منوچهر وثوق

منوچهر وثوق یکی از پرکارترین بازیگران سینمای قبل از انقلاب ۸ اسفند بعد از مدتی مبارزه با بیماری سرطان در لندن درگذشت. او در ۱۵ سال در حدود ۹۰ فیلم سینمایی بازی کرد اما چهار دهه اخیر را دور از ایران گذراند.

منوچهر وثوق متولد سال ۱۳۲۲ در تهران، ابتدا به دلیل ظاهر و چهره‌اش با محمدعلی فردین ستاره سرشناس مقایسه می‌شد اما او در دهه ۱۳۵۰ خودش را به عنوان بازیگر سینما تثبیت کرد.

منوچهر وثوق تا آخر دهه ۱۳۴۰ در فیلم‌های عامه‌پسند در کنار هنرپیشه‌های مشهور آن دوران مانند فروزان، تقی ظهوری، همایون، گوگوش و دیگران مقابل دوربین رفت. اما فیلمی که به شهرت او کمک زیادی کرد، "چرخ بازیگر" محصول ۱۳۴۷ به تهیه‌کنندگی عباس شباویز بود.

فتحعلی اویسی

بازیگر و کارگردان تلویزیونی، مهرماه در ۷۶ سالگی در تهران درگذشت.

آقای اویسی فارغ التحصیل رشته کارگردانی و بازیگری از دانشگاه ایالتی تگزاس بود وعلاوه بر فیلمهایی مثل "ناخدا خورشید" به کارگردانی ناصر تقوایی، "سرب" به کارگردانی مسعود کیمیایی، "پرنده کوچک خوشبختی" به کارگردانی پوران درخشنده، "بانو و هامون" به کارگردانی داریوش مهرجویی در مجموعه‌های تلویزیونی پربیننده‌ای چون "بدون شرح، کمربندها را ببندیم، باغچه مینو، و دارا و ندار" بازی کرده بود.

کامبیز درم‌بخش

کامبیز درم‌بخش، طراح و کارتونیست شناخته شده ایرانی ۱۵ آبان ماه بر اثر ابتلا به کرونا در ۷۹ سالگی درگذشت. او را می‌توان مشهورترین کاریکاتوریست معاصر ایران دانست.

آثار آقای درم‌بخش علاوه بر نمایش در موزه‌ها و نمایشگاه‌ها در شش دهه گذشته در بسیاری از مطبوعات به چاپ رسیده که باعث شناخته شدن نامش در ایران شده است. البته او با نشریات نیویورک‌تایمز و اشپیگل و نشریات بین‌المللی دیگر هم همکاری داشته است.

او متولد هشتم خرداد ۱۳۲۱ در شیراز بود. از ۱۴ سالگی نقاشی و کاریکاتور را شروع کرد، به دانشکده هنرهای زیبا رفت و مدتی هم در همان دانشگاه استاد طراحی بود. کامبیز درم‌بخش تاکنون بیش از ۵۰ نمایشگاه انفرادی در ایران و خارج از ایران داشته است و آثارش در موزه‌های معتبر دنیا نگهداری می‌شوند.