سیف ‌العدل، رهبر جدید القاعده؟

اگر گزارش‌ها در مورد مرگ ابو‌محمد المصری یکی از دو جانشین ایمن الظواهری، رهبر القاعده تائید شود، سیف‌العدل تنها جانشین در قید حیاتی است که بیشترین احتمال را دارد رهبر آیندهٔ این گروه شود.

۱۳ نوامبر، نیویورک‌تایمز اعلام کرد که مأموران اسرائیلی حدود سه ماه پیش، المصری (عبدلله احمد عبدالله) را در تهران به قتل رسانده‌اند. ۱۷ نوامبر حامیان بلند‌پایهٔ طرفدار القاعده برای المصری در شبکه‌ها سوگواری کردند.

۱۳ نوامبر گزارش‌های تائید‌نشده‌ای دریافت شد مبنی بر اینکه الظواهری حدود یک ماه پیش به مرگ طبیعی درگذشته است.

القاعده هنوز اظهار‌نظری در مورد این گزارش‌ها‌ نکرده است.

العدل و المصری، هر دو اهل مصر از پنج مقام ارشد القاعده هستند که در سال ۲۰۱۵ در جریان تبادل زندانیان با القاعده از زندانی در ایران آزاد شدند. سه نفر از آنها به سوریه رفتند و تا زمان کشته شدنشان به فعالیت‌های جهادی خود ادامه دادند. العدل و المصری بنا به گزارش‌ها در ایران ماندند.

با فرض صحت اخبار مربوط به كشته شدن المصری، سیف العدل که شخصیتی بسیار مورد احترام در صفوف القاعده است، تنها بازمانده پنج شخصیت اصلی خواهد بود.

حمزه‌بن‌لادن، پسر رهبر سابق القاعده که پیش از این گمان می‌رفت جانشین الظواهری بشود طبق گزارش‌ها، سال گذشته توسط مأموران آمریکایی کشته شد؛ هرچند القاعده مرگ او را تائید نکرده است.

سیف‌العدل بنا به دلایل امنیتی سال‌ها خود را مخفی کرده بود و حتی القاعده هم کمتر از او حرفی به میان می‌آورد، جز آنکه در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ خبر زنده بودن او را اعلام کرد.

سیف‌العدل نظریه‌پرداز امنیتی و استراتژیک مدافع جهادی‌ها بوده است.

دو مقام مهم که نقش اصلی در تبلیغات سیاسی و فعالیت‌های القاعده داشتند به ترتیب در حمله‌های نظامی آمریکا به افغانستان و مناطقی از پاکستان و سوریه در سال‌های اخیر هدف قرار گرفتند. آخرین فردی که اواخر اکتبر ۲۰۲۰ توسط نیرو‌های افغان کشته شد، مدیر رسانه‌های القاعده، حسام عبدالرؤف بود.

حقایق مهم

سیف‌العدل (که سیف‌العادل هم خوانده می‌شود) از پیکارجویان کهنه‌کار و یکی از معدود بنیانگذاران زنده القاعده است.

نام او در صدر فهرست تروریست‌های تحت‌ تعقیب اف‌بی‌آی قرار دارد. برای هر گونه اطلاعاتی که منجر به دستگیری او شود ۱۰ میلیون دلار جایزه تعیین شده است. در اطلاعیه پلیس فدرال آمریکا، تاریخ تولد او ۱۹۶۰ یا ۱۹۶۳ نوشته شده است.

به گزارش اف‌بی‌آی، العدل از اعضای جهاد اسلامی مصر بوده گروهی که پیش از این الظواهری رهبر آن بود.

همانند ابو‌محمد ‌المصری، العدل هم متهم به همدستی در بمب‌گذاری‌های سال ۱۹۹۸ سفارت‌های آمریکا در تانزانیا و کنیاست.

"حضور" در ایران

سیف العدل با وجود مقام بالایی که در القاعده داشت تا سال‌ها مخفی نگه داشته می‌شد و اطلاعات کمی در مورد او در اینترنت منتشر شده.

او هم‌چنین از نام‌های مستعار جهادی "عابر سبیل" و "محمد صلاح‌الدین زیدان" هم استفاده می‌کرده است.

بنا به گزارش‌ها، او و چهار مقام القاعده پس از فرار از جنگ در افغانستان که درنهایت در سال ۲۰۰۱ منجر به اشغال این کشور توسط آمریکا شد، در ایران دستگیر شدند اما گفته می‌شود که سال ۲۰۱۵ در تبادل زندانیان با القاعده در یمن (سازمان القاعده در شبه‌جزیرهٔ عربستان) آزاد شدند.

بنا بر شواهد چهار نفر دیگر مرده‌اند. ابو‌محمد المصری، و سه نفر اردنی، ابوالقاسم اردنی (خالد مصطفى خليفه العاروری‎)، در ژوئن ۲۰۲۰ در سوریه کشته شد)، ابو خلاد المهندس (ساری شهاب، در اوت ۲۰۱۹ در سوریه کشته شد) و ابوالخیر المصری (در سال ۲۰۱۷ در سوریه کشته شد).

با فرض اینکه سیف‌العدل تنها جانشین شناخته‌شدهٔ الظواهری است که هنوز زنده است، به احتمال زیاد او رهبری القاعده را به دست خواهد گرفت، البته اگر شایعات اخیر در مورد مرگ الظواهری تائید شوند.

در اکتبر ۲۰۱۷، ابوالقاسم اردنی (خالد مصطفى خليفه العاروری) گفت الظواهری سه جانشین دارد، اولین آنها ابوالخیر المصری بود که اوایل امسال در سوریه کشته شد و دومین نفر سیف العدل و سومین نفر ابومحمد المصری هستند که بنا به گفتهٔ او در آن زمان در ایران زندگی می‌کردند.

حضور رسانه‌ای

سیف‌العدل در سال‌های اخیر به ندرت در تبلیغات سیاسی القاعده ظاهر شده است.

این برای گروه‌های جهادی معمول است که وضعیت و موقعیت مقامات ارشد خود را مخفی نگه دارند و در مورد سیف‌العدل و المصری به دلایل امنیتی و برای محافظت از آنها این روش را در پیش گرفتند.

هر چند ناشناس ماندن هر دو آنها در پیام‌های رسمی القاعده می‌تواند به شرمساری این گروه از حضور آن دو در ایران باشد که کشوری شیعی است، کشوری که جهادی‌ها آن را دشمن سر‌سخت خود می‌دانند.

در نوامبر ۲۰۱۷، العدل و المصری حضور کوتاهی در پیام تصویری الظواهری داشتند که در آن رهبر القاعده دربارهٔ تداوم فعالیت گروه بحث و گفتگو می‌کند. العدل در میان مقامات ارشد القاعده در مراسم جشن ادغام جهاد اسلامی مصر و القاعده در سال ۲۰۰۱ نشان داده می‌شود اما در فیلم هیچ اطلاعاتی دربارهٔ او داده نمی‌شود.

در فوریهٔ ۲۰۱۷، القاعده‌ با پخش سخنرانی قدیمی او اشاره می‌کند که او هنوز زنده است. سخنرانی مربوط به سال ۲۰۰۰ بود و به اهمیت آدم‌ربایی برای جهادی‌ها اشاره می‌کند و از یهودی‌‌ها، آمریکایی‌ها و بریتانیایی‌ها به عنوان هدف نام می‌برد.

در اوت ۲۰۱۹، حامیان القاعده به طور گسترده توصیه‌های بدون تاریخ سیف‌العدل را دربار‌ه‌‌ٔ وضعیت جهاد در سوریه بازنشر می‌کنند، بدون آنکه به محل استقرار او اشاره‌ای کنند فقط اشاره می‌کنند که او هنوز زنده است.

در اکتبر همان سال، گروه القاعده مطلبی دربارهٔ انقلاب در کشور‌های عربی منتشر کرد که به احتمال زیاد نوشتهٔ العدل در سال ۲۰۱۳ بوده است. مقاله منسوب به "محمد صلاح" است و نویسنده نام کامل خود را چنین نوشته است "عابر سبیل، محمد صلاح‌الدین زیدان". هر دوی این نام‌های مستعار را پیش از آن سیف‌العدل استفاده کرده بود.

در اوت ۲۰۱۹، وقتی القاعده پیام اعلام مرگ ابو خلاد المهندس را منتشر کرد به سیف‌العدل هم تسلیت گفت چون چنان که گفته می‌شود نسبت سببی با او داشته است.

سیف‌العدل در گذشته به طور گسترده در زمینهٔ "اطلاعات و امنیت" می‌نوشت و توصیه‌های دقیقی در مورد موضوعاتی مثل آدم ربایی و "خانه‌های امن" به جهادی‌ها می‌کرد که نشان‌دهندهٔ تجربهٔ او در جنگ و امور امنیتی واستراتژیک بود.

او هم‌چنین مجموعه جزوه‌هایی با عناوین " بحران و نسیم تغییر" دارد که در آن به موضوعاتی با محور "انقلاب"، "جنگ انقلابی"، "استراتژی" و"جنگ‌های چریکی" پرداخته است.

در یک بخش از این جزوه‌ها که در سال ۲۰۱۳ منتشر شده است، سیف‌العدل به تحولات سیاسی مصر اشاره می‌کند و توصیه می‌کند به جای "مقاومت مسالمت‌آمیز" به مبارزهٔ مسلحانه روی بیاورند.

از زبان خودش

از اوایل امسال طرفداران القاعده کانالی در شبکهٔ پیام‌رسان تلگرام باز کردند که در آن نوشته‌های سیف‌‌العدل را منتشر می‌کنند. در این کانال از العدل به عنوان "قائد‎" نام می‌برند که به معنی "رهبر و فرمانده" است.

در این کانال گفتار‌هایی از العدل در مورد موضوعات مختلف نقل می‌شود که هدف از آن نمایش دادن دانش گسترده‌ٔ او را در مورد امور نظامی و جغرافیای سیاسی است.

برای مثال یکی از نقل‌قول‌های او که به طور گسترده در اوت ۲۰۱۹ میان هواداران القاعده در تلگرام بازنشر شده است، از جهادگران در سوریه می‌خواهد تا استراتژی خود را تغییر دهند و با برنامه‌های ادعایی ترکیه علیه آنها مقابله کنند.

در بخش اظهار نظرات، سیف‌العدل از موقعیت جهادی‌ها در سوریه اظهار تأسف می‌کند و می‌گوید "اگر نقشه‌ای برای ادغام با سایر گروه‌ها نداشته باشیم، هم‌چنان شکست‌هایی را تجربه خواهیم کرد".

"هدف (دشمن) نابودی هر سازمان و گروهی است که در تلاش برای بازگشت به اسلام بنیادین باشد. ترکیه (که از طرف تندرو‌های جهادی دشمن تلقی می‌شود) و بقیهٔ کشورها هیچ چیز دیگری را نمی‌پذیرند".

العدل احتمالاً اشاره به تلاش‌های حراس‌الدین، گروهی که به طور گسترده این باور وجود دارد که شاخهٔ القاعده در سوریه برای اتحاد با جناح‌های جهادی تندروی دیگراست.

در ژوئن ۲۰۲۰، حراس‌الدین و چندین گروه و جناح کوچک و تندروی جهادی اتحادی به نام جبههٔ مقاومت تشکیل دادند که چندی بعد از گروه جهادی قدرتمند‌تری به نام هیئت تحریر شام شکست خوردند. در اظهارنظرات، العدل به تغییر استراتژی القاعده در سوریه اشاره می‌کند و می‌گوید:"برای دستیابی به موفقیت در مقابله با توطئه‌های دشمن و برنامه‌ٔ ترکیه که جناح‌ها (شورشیان سوریه) پذیرفته‌اند باید استراتژی نظامی را بازنگری و خود را با شرایط سازگار کنیم".

در یکی از مقالاتش که توصیه‌هایی در زمینهٔ استراتژی نظامی به جهادی‌ها می‌کند، می‌نویسد:"اگر دشمنان خود را مشخص نکنید و نشناسید نمی‌توانید به طور مؤثر بجنگید... یاد بگیرید چطور دشمنان را از مخفیگاه‌ها بیرون بکشید... مخفیانه به آنها اعلان جنگ دهید".

دیگران چه می‌گویند

تعدادی از وبسایت‌های خبری عربی، ۱۶ نوامبر با اعلام خبر ادعای مرگ الظواهری، از سیف‌العدل به عنوان جانشین احتمالی او نام بردند.

آکادمی نظامی ایالات متحدهٔ آمریکا (وست‌پوینت) در یکی از مطالب خود در ماه مارس ۲۰۱۶، سیف العدل را یکی از مؤثر‌ترین سردمداران القاعده نامیده و گفته او یکی از معدود رهبرانی است که از دوران پیش از یازده سپتامبر باقی‌مانده‌اند و در مقام و رتبه‌ای است که می‌تواند موقعیت فعلی رهبر القاعده ایمن الظواهری را تصاحب کند.

نیویورک تایمز در گزارش نوامبر ۲۰۲۰ خود در مورد ادعای مرگ ابو‌محمد المصری گفت العدل ارتباط نزدیکی با المصری داشت و هر دو مدت‌هاست از اعضای "شورای محرمانهٔ مدیریت" القاعده هستند.

آوریل امسال، وقتی هواداران داعش، حدس زدند که الظواهری یا مرده یا ناتوان شده است ادعا کردند که سیف‌العدل رهبری القاعده را به دست گرفته است و مخفیانه آن را اداره می‌کند. از آن زمان بارها این نظر خود را مطرح کرده‌اند و آنها فکر می‌کنند اکنون سیف‌العدل تصمیم‌گیرنده و رهبر القاعده است.