بنا به گزارش‌ها شمار کتاب‌های منتشرشده در آذرماه ۹۷ در قیاس با همان ماه در سال ۹۶، ۲۴ درصد کاهش داشته است و در همین بازه زمانی کتاب‌های کمک درسی ۴۷ درصد کاهش داشته است.
بخشی اعظمی از این کاهش مربوط به بازار کاغذ است که به ویژه در ماه‌های اخیر دچار تشتت شده است.
امسال حتی برخی از ناشران بزرگ به پدیدآورندگان کتاب گفته‌اند عملا دیگر نمی‌توانند از تعهدات چاپ کتابشان برآیند و به‌دلیل وضعیت کاغذ تا اطلاع ثانوی کتاب‌هایشان از مرحله تولید کنار گذاشته شده است. اکثر ناشران تمایلی ندارند که قراردادهای تازه با پدیدآورندگان کتاب عقد کنند و تلاش می‌کنند تا از عهده قراردادهای قبلی خود را برآیند.
اگرچه عوامل متعددی مانند سانسور کتاب‌ها بر گردش اقتصاد نشر همیشه تاثیر داشته اما قیمت کاغذ اکنون عاملیست که مثل خاری در چشم ناشران است.
چندی پیش حسین رحیمی رئیس پلیس تهران از بازداشت "سلطان کاغذ" بهمراه یک گروه ۱۶ نفره خبر داده بود. به این ترتیب، پرونده‌ای در کنار سلطان سکه و سلطان قیر باز شد.
به گفته آقای رحیمی این افراد بیش از سی هزار تن کاغذ با ارز دولتی وارد کرده بودند که به صورت آزاد به فروش رساندند. همچنین بخشی از ارز اختصاص یافته را بدون خرید کاغذ در بازار ارز فروخته‌اند. ارزش این پرونده بیش از هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان اعلام شد.
با این حال به نظر می‌آید قیمت کاغذ چندان در قید سلطان کاغذ نبوده و غیبتش اثری بر بازار نداشته، چرا که هفته به هفته ناشران از افزایش قیمت کاغذ گزارش می‌دهند.
به گفته مرتضی روحانی مدیر انتشارات ترجمان قیمت یک بند کاغذ در هفته اول بهمن حدود ۳۶۰ هزار تومان بود اما هفته بعد این رقم به ۴۱۲ هزار تومان رسید. هر چند به گفته او، یک بند کاغذ در بازار تا ۴۲۰هزار تومان هم معامله شد.
بی‌ثابتی قیمت کاغذ و تاثیرش بر هزینه چاپ کتاب، زمانی خارج از تصور می‌شود که به هزینه واقعی که ناشران صرف چاپ یک کتاب معمولی می‌کنند، توجه کنیم.
سمیرا رستگارپور مدیر نشر زرافه ( ناشر کتاب کودک و نوجوان) می‌گوید در اردیبهشت امسال قیمت کاغذ برای یک کتاب حدود یک میلیون و ششصد و پنجاه هزار تومان بوده، در دی ماه این رقم به شش میلیون و صد و سی هزار تومان رسیده و در بهمن همین سال به ده میلیون و دویست هزار تومان رسیده است.
شمارگان کتاب از ۵۰ هزار تا ۵۰۰ نسخه
اما وضعیت قیمت کاغذ تاثیر ویژه خود را بر شمارگان کتاب گذاشته که در نتیجه آن حوزه کتابخوانی را هم دستخوش خود قرار داده و داد ناشران را بیشتر درآورده است.
یک نگاه سطحی به شمارگان کتاب در ابتدای انقلاب و سیر نزولی آن تا امروز نشان‌دهنده این وضع است.
به‌گفته علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ابتدای انقلاب، تیراژ کتاب تا سی هزار نسخه رسیده بود. این رقم افسانه‌ای نبود.
در اوایل انقلاب، بودند ناشران و نویسندگانی که حتی بیش از این میزان را تجربه کردند. به‌عنوان مثال، محمدرضا جعفری فرزند عبدالرحیم جعفری مؤسس انتشارات امیرکبیر شمارگان رمان "همسایه‌ها" اثر احمد محمود را بیش ازپنجاه هزار نسخه ذکر کرده است. خود نویسنده اما رقمی به مراتب بیشتر از این را باور داشت، ۲۵۰هزار نسخه!
رمان "همسایه‌ها" با تاسیس جمهوری اسلامی جزو کتاب‌های "مستهجن" شناخته شد و تا امروز غیرقابل چاپ عنوان شده است.
شمارگان کتاب در چند سال اخیر از ۲ تا ۳ هزار به دویست تا پانصد نسخه رسیده است.
بنا به کتاب "چهل سال نشر کتاب درایران" از سال ۱۳۸۵، شمارگان کتاب سیر نزولی پیدا کرده است. آمار رسمی نشان می‌دهد که در دهه اول انقلاب میانگین شمارگان کتاب حدود هفت ۷۰۰۰ نسخه، دهه دوم حدود ۶۲۰۰ نسخه و دهه سوم ۴۷۰۰ و دهه چهارم حدود ۲۵۰۰ بوده است.
در سال ۱۳۹۶ میانگین شمارگان کتاب ۱۴۷۰ نسخه بود اگرچه اگر حوزه کتاب کودک و نوجوان را کسر کنیم، این میزان به ۱۰۰۰ نسخه می‌رسد.
با سیر نزولی شمارگان کتاب اما قیمت کتاب به‌طور افسانه‌ای افزایش یافت. از ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ حدود سه و نیم برابر شده یعنی ۲۴۷ درصد افزایش داشته است.
لازم به ذکر است که این آمار و ارقام رسمی است و با توجه به یارانه‌ایست که ناشران دریافت می‌کنند اما در عمل این آمار و ارقام ممکن است تغییر کنند زیرا ناشران برای خرید کاغذ به بازار سیاه متوسل شوند تا سهمیه خود را دریافت کنند.
با این حساب معلوم نیست که با تداوم این روند و سو‌ء‌مدیریت بازار کاغذ، چه بر سرصنعت نشر ایران و در نتیجه بخشی از فرهنگ ایران خواهد آمد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید