آن هم در کشوری که هر روزش پرخبر است.
علاقه‌مندان به میراث‌فرهنگی هنوز از یاد نبرده‌اند روزی را که آزاده اردکانی مدیر اسبق موزه ملی ایران در انبارهای موزه را باز کرد تا نشان دهد مدیران سابق موزه ملی ایران چگونه اشیاء تاریخی را در کارتن‌های موز و شیرینی، و در میان نم و رطوبت نگه داشته‌اند.
اردکانی که میکروب‌شناس و شاغل در بخش رسانه‌ای سازمان میراث فرهنگی و از حلقه نزدیکان حمید بقایی بود، در ادامه شگفتی‌آفرینی‌های دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، رئیس موزه ملی شد و با این اقدام خود تلاش کرد بی‌کفایتی محمد رضا کارگر، مدیر قبلی را افشا سازد. با تغییر رئیس جمهور، مدیر بی‌کفایت مورد نظر البته نه تنها توبیخ نشد بلکه اکنون مدیرکل اداره موزه‌های ایران است و تاکنون طولانی‌ترین دوره ریاست موزه ملی ایران را به نام خود ثبت کرده. او در ماه‌های گذشته چندین نمایشگاه از آثار ارزشمند موزه ملی ایران را برگزار کرده و اینک اشیاء تحت اختیارش را برای سفر به آلمان مهیا می‌سازد.
حراج با استفاده از خلا قانونی
چندی پیش گزارشی دربارهی سفر بیش از ۴۰۰ شیء فرهنگی تاریخی هنری به آلمان برای شرکت در نمایشگاهی با عنوان «آب و کویر» منتشر و در آن به مسئله مهمی اشاره شد که البته از دیدگاه مسئولان چندان مهم نبود: طبق ماده‌ی ۲۱ آیین‌نامه‌ی اموال فرهنگی، هنری و تاریخی مصوب ۱۳۸۱، «خروج موقت اموال فرهنگی، تاریخی و هنری درجه یک مشمول این آیین‌نامه، برای شرکت در نمایشگاه‌های خارج از کشور، پس از تأیید سازمان میراث فرهنگی کشور به تصویب هیأت‌وزیران خواهد رسید. (سپس در صورت تصویب هیأت‌وزیران به مجلس ارسال می‌شود و در صورت تصویب مجلس، شورای نگهبان نظر نهایی را خواهد داد.)»
گروهی از علاقمندان به هنر ایرانی هنگام بازدید از موزه ملی ایران
اما محمدرضا کارگر، مدیراداره‌ی کل موزه‌ها درباره قانون یاد شده به «شبکه آفتاب» گفت : «این ماده‌ی قانونی یک تبصره دارد و مسئولان موزه بر اساس آن تبصره عمل می‌کنند و یک‌سری از این قوانین تشریفاتی است. ما طبق تبصره‌ی این ماده‌ی قانونی عمل می‌کنیم. طبق این تبصره تمامی آثار درجه‌ی یک، تا قبل از اجرایی شدن برای انتقال به خارج از کشور، درجه دو محسوب می‌شوند و تنها امضای رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، که معاون رئیس‌جمهور است، برای فرستادن این اشیا به خارج از کشور کافی است.»
تبصره‌ی ماده‌ی ۲۱ قانونی چه می‌گوید؟
«خروج موقت اموال تاریخی، فرهنگی و هنری درجه دو و سه با موافقت سازمان میراث فرهنگی کشور انجام خواهد شد.»
بنابراینُ سال‌های طولانی است که نمایشگاه‌های مختلفی از اشیاء باستانی و تاریخی ایران بدون اینکه به امضاء هیات وزیران برسد، برگزار می‌شود. فرستادن آثار به کشورهای خارجی اگر چه اتفاقی مهمی برای آشنایی سایر ملل با تاریخ و هویت ایرانی است اما خطرات بزرگی هم در پی دارد. گم شدن اشیا در نمایشگاه (همانگونه که در نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران افتاد)، آسیب دیدن آنها در مراحل حمل و نقل، و بسیاری خطرات دیگر که این اقدام را دشوار و حساس می‌کند. معمولاً در کشورهای پیشرفته انتقال اشیاء در سطح بسیار محدود و با تعداد اندک انجام می‌شود. با این حال به نظر می‌آید این مسایل چندان مورد توجه مسئولان موزه ملی ایران نیست. اما خلاء قانونی چیست؟ پرسش این است که اگر بر مبنای گفته‌ی آقای کارگر اشیاء درجه‌ی دو و سه به این نمایشگاه‌ها راهی می‌شوند، درجه‌بندی بر چه مبنایی انجام می‌شود؟ این موضوع متأسفانه در قانون مشخص نشده و مسئولان هم با استفاده از این خلاء قانونی اشیاء درجه‌ی یک را درجه‌ی دو به شمار آورده، و بدون گرفتن مجوز هیأت دولت به نمایشگاه‌های خارجی می‌فرستند.
بررسی نمایشگاه‌هایی که تا امروز برگزار شده از جمله نمایشگاه «شیر و گاو در هنر ایران باستان»، که پس از حدود پنج ماه نمایش در موزه‌ی ملی شهر آکویی له‌یای ایتالیا به ایران بازگشت، نشان می‌دهد آثار درجه‌ی یک در این نمایشگاه به نمایش درآمده، بااین‌حال برگزاری این نمایشگاه به تصویب هیأت دولت نرسیده است. اینکه چرh چنین عمل می‌شود، پرسشی بی پاسخ است.
جالب اینجاست که در نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران سنجاقی گم شد. محمد رضا کارگر در سال ۱۳۸۴ در یک نشست خبری دربارهی این اتفاق صحبت کرده بود. او در آن زمان به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در توضیح گم شدن سنجاق یاد شده گفته بود:
«احتمال سرقت همیشه وجود دارد و حتی این مسائل برای موزه‌ی لوور نیز اتفاق می‌افتد. به هر حال برپایی نمایشگاه‌ها نوعی تعامل با موزه‌های دیگر است. حق بیمه‌ی این سنجاق پنج‌هزار یورو بوده است که به دولت ایران پرداخت شده؛ درحالی که این سنجاق در حراجی‌های لندن به مبلغ ۲۵۰۰ یورو خرید و فروش می‌شود. در ضمن این سنجاق کم‌ارزش‌ترین شیء است که در نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران وجود داشته و همانند آن را در مجموعه‌های دیگر در کشور داریم. هر موزه‌ای تلاش می‌کند کوچک‌ترین لطمه‌ای به اشیای خودش و اشیای امانتی وارد نشود. در مورد سنجاق نیز وکیل گرفته‌ایم و هم‌اکنون پرونده در قسمت قضایی کشور بلژیک در حال بررسی است و امیدواریم که به‌زودی این شیء پیدا و بازگردانده شود.»
سنجاق هرگز به ایران بازنگشت.
شکستن دو ظرف زرین در موزه اسلامی
یکی از مهم‌ترین موزه‌های ایران باستان، موزه اسلامی آن است که سالیان طولانی تعطیل بود و آماده‌سازی آن برای بازگشایی به درازا کشید. اما این موزه در زمان ریاست مسعود سلطانی‌فر، دومین رییس سازمان میراث‌فرهنگی در دولت تدبیر و امید و وزیر کنونی جوانان و ورزش افتتاح شد. افتتاح این موزه در مدت زمان کوتاهی رخ داد، رییس موزه ایران باستان استعفا کرد، جبرئیل نوکنده به عنوان رییس جدید معرفی و تحت فشارهای سلطانی‌فر این موزه در شرایط بسیار نامناسب افتتاح شد. اما نتیجه این راه‌اندازی چه بود؟ موزه‌ای بدون تهویه، با دکورهایی غیر استاندارد و از روز راه‌اندازی آن هر روز یک خبر تأسف‌برانگیز منتشر می‌شود. اول آبان ۹۵، دو ظرف سلجوقی موزه‌ی اسلامی، که مردم ایران آن را به امانت به مسئولان موزه سپرده بودند، شکست.
شکسته شدن دو ظرف زرین در موزه اسلامی
رئیس موزه‌ی ملی ایران در این‌باره گفت که علت این اتفاق، افتادن دیواره‌ی تقسیم‌کننده‌ی شیشه‌ای ویترین روی این اشیاء تاریخی بوده و قرار است همه‌ی ویترین‌ها بار دیگر از سوی کارشناسان فنی مورد بررسی قرار گیرند. دو اثر سلجوقی زرین‌فام هم به‌شدت آسیب دیده و به دست مرمت‌کاران سپرده شده‌اند.
رئیس موزه‌ی ملی ایران اما درباره ویترین معیوب به این گفته بسنده کرد:
«احتمال دارد شیشه‌ی ویترین به دلیل سرد و گرم شدن دمای هوای داخل موزه دچار چنین آسیبی شده و روی دو اثر تاریخی افتاده باشد.»
در همان حال، باید توجه داشت که در اصول موزه‌داری دمای هوای موزه‌ها مهم‌ترین مسئله‌ای است که باید به استاندارد مشخصی برسد و اینکه چرا این استاندارد رعایت نشده جای سؤال دارد، در حالیکه با بازدید از این موزه به سادگی مشخص می‌شود که هوایش به طرز غیر متعارفی گرم است.
اما چرا این اتفاق این‌قدر باعث تعجب شد؟ نباید از یاد برد که موزه‌ی اسلامی، که در ساختمان دوره‌ی پهلوی و در جوار موزه‌ی ملی ایران بر پا شده، به تازگی افتتاح شده است. جالب‌تر از آن این است که این موزه، برای بازسازی و ساماندهی و تجهیز، به مدت ۹ سال تعطیل بوده. هرچند تعطیل بودن این موزه بارها از سوی کارشناسان میراث فرهنگی و رسانه‌ها مورد نقد قرار گرفته، اما همه امیدوار بودند که این تأخیر به نفع آثار تمام شود و حفاظت و سلامت آنها را تضمین کند. بااین‌حال با تغییر ناگهانی رئیس موزه‌ی ملی ایران، این موزه بدون اینکه امیدهای دوستداران میراث فرهنگی تحقق پیدا کنند، بازگشایی شد. ظروف ارزشمند آسیب دیده که نمی‌توان قیمت مشخصی بر روی آنها گذاشت، قربانی سیاسی‌کاری مسئولان شد، گرچه پس از این اتفاق رییس موزه ملی به شیوه‌ای که این روزها در بین سیاستمداران ایرانی باب شده، از مردم ایران عذرخواهی کرد.
ماجرای قرآن‌های کوفی
اما این پایان ماجراهای موزه اسلامی نبود. چند هفته پس از ماجرای آسیب دیدن ظروف، عکس‌هایی از سوی خبرگزاری مهر منتشر شد که نشان می‌داد برخی از صفحات هشت قرآن متعلق به دوران صدر اسلام که روی پوست آهو و به خط کوفی نوشته شده، بر اثر تغییرات هوا در ویترین‌های موزه دوران اسلامی دچار آسیب جدی شده‌اند.
قرآن‌های کوفی آسیب دیده
گفته می‌شود قرآن‌های دوران صدر اسلام که ۱۴۰۰ سال سن داشته در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی کشف شده بودند که در موزه دوران اسلامی به عنوان بخشی از موزه ملی ایران نگهداری می‌شدند. این قرآن‌ها در زمان افتتاح موزه دوران اسلامی داخل ویترین‌هایی قرار گرفتند که بارها رسانه‌ها درباره ناامن و غیر استاندارد بودن آن و هوای تهویه موزه گزارش‌های متعدد نوشته شده بود. قرآن‌های متعلق به صدر اسلام بر روی پوست آهو نوشته شده‌اند و ورق‌های آنها نسبت به هوای گرم و سرد داخل ویترین و سالن موزه حساس بوده و پس از چند ماه نمایش حالت طبیعی خود را از دست داده و دیگر قابل نمایش نیستند.
رسانه‌ها نوشتند که تهویه موزه دوران اسلامی به حدی غیر استاندارد است که بازدیدکنندگان یک روز از هوای گرم موزه شکایت می‌کنند و یک بار از هوای سرد آن. تغییرات مداوم هوای داخل موزه موجب شده است که هشت جلد از قرآن‌های این موزه آسیب ببینند. مشکل تهویه سالن‌های موزه دوران اسلامی و سیستم نورپردازی آن دو مشکل عمده‌ای بود که ۹ سال پیش مسئولان این موزه را مجبور به بستن آن کرد و با اینکه این مشکل حل نشده اما موزه افتتاح شد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید