آیا ایران به تمدید قانون تحریم های ایران از سوی کنگره آمریکا واکنش نشان خواهد داد؟

بعد ها از دل این قانون، قوانین دیگری از جمله "سیسادا" (مصوب ۲۰۱۰) بیرون آمد که فروش بنزین به ایران و مشارکت در پروژه های نفت و گاز و پتروشیمی و معادن اورانیوم و نیز حمل نفت خام ایران را برای شرکت های خارجی ممنوع کرد. به عبارت دیگر هر شرکت خارجی که در زمینه های فوق با ایران وارد معامله می شد مورد تحریم و جریمه های سنگین آمریکا قرار می گرفت.

قانون تحریم های ایران، پس از چندین بار تمدید قرار بود در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۶ (یازده دی ۱۳۹۵) منقضی شود. با این حال مخالفان سرسخت ایران در کنگره آمریکا از چند ماه پیش تلاش می کردند که نه تنها آن را تمدید کنند، بلکه قوانین تحریمی جدیدی را نیز به آن اضافه کنند. آنان موفق به اضافه کردن تحریم های جدید به قانون مزبور نشدند، اما تمدید قانون قبلی با ۴۱۹ رأی موافق در مجلس نمایندگان در مقابل یک رأی مخالف و در سنا از مجموع صد سناتور با ۹۹ رأی موافق برای مدت ۱۰ سال دیگر تمدید شد. برنی سندرز تنها سناتوری بود که رأی نداد. مصوبه مزبور برای قانونی شدن باید به امضاء باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا برسد. مقامات کاخ سفید گفته اند که آقای اوباما مصوبه را امضاء خواهد کرد.

مقامات بلند پایه ایران قبل و بعد از تمدید قانون تحریم ها در کنگره، به آن واکنش نشان دادند. از جمله محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در مجلس گفت: "به دولت آمریکا تذکر دادیم که باید برجام رعایت شود و تمدید قانون ISA مغایر با برجام است."

آیت الله خامنه ای رهبر ایران در این خصوص گفت: "آمریکا در قضیه توافق هسته‌ای تخلف های متعددی انجام داده که تازه ترینش تمدید تحریم ده ساله است، اگر این تحریم بشود، قطعا نقض برجام است و ایران واکنش نشان خواهد داد."

در تازه ترین اظهار نظرها و در واکنش به تمدید این قانون، آیت الله صادق لاریجانی رئیس قوه قضائیه هم گفته است: "مسئولان بگویند که از برجام چه فایده‌ای باقی مانده است."

آیا تمدید قانون تحریم‌ها نقض برجام است؟

اول اینکه زمانی که برجام به سرانجام رسید همه از وجود این قانون اطلاع داشتند. درست به همین دلیل دولت آمریکا طی ۶ بند در الحاقیه برجام متعهد شد که بندهای تحریمی این قانون را که به نحوی در تضاد با برجام بود به حالت تعلیق در آورد. عمده ترین تحریم های در نظر گرفته شده در این قانون که طبق برجام به حالت تعلیق در آمد مربوط بود به سرمایه گذاری در بخش صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، فروش بنزین و خدمات مربوط به صنعت نفت از جمله حمل نفت خام ایران. به این ترتیب حتی اگر این قانون منقضی هم نمی شد، دولت آمریکا متعهد بود که مهمترین بخش های آنرا معلق کند و لذا تمدید آن اثری بر تعهدات آمریکا در چارچوب برجام ندارد.

دوم اینکه، فرض کنیم این قانون تمدید نمی شد، باز هم قوانینی وجود دارد که دست رئیس جمهور آمریکا را برای بازگرداندن همه تحریم ها علیه ایران باز می گذارد. قانون اعمال شرایط اضطراری به رئیس جمهور این اختیار را می دهد که بدون نیاز به این قانون تمامی تحریم های ایران را به جای اول بازگرداند. روسای جمهور آمریکا از سال ۱۹۹۵ با صدور یک فرمان اجرایی، برقراری وضعیت اضطراری ملی در مورد ایران را تمدید کرده اند. آقای اوباما در روز ۱۴ آبان امسال وضعیت اضطراری را در مورد ایران یک سال دیگر تمدید کرد. به عبارت دیگر تمدید قانون تحریم های ایران بیشتر یک حرکت سمبولیک و نمایشی از سوی کنگره آمریکا بوده است.

به طور خلاصه، تا زمانی که رئیس جمهور قوانین تحریمی را هر ۱۲۰ یا ۱۸۰ روز (بسته به مورد تحریم و قانون مربوط به آن) تعلیق کند هیچ تحریم جدیدی علیه ایران اعمال نشده است (در مورد قانون تحریم های ایران، وزیر امور خارجه آمریکا این قدرت را دارد که تحریم های مربوطه را تعلیق یا اعمال کند). نقض برجام زمانی است که بطور مثال آقای ترامپ وارد کاخ سفید شود و از "تمدید تعلیق تحریم ها" سر باز بزند.

طبق برجام این وضعیت حداکثر تا ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ ادامه خواهد داشت. تا آن تاریخ، اگر آژانس تأیید کرده باشد که برنامه هسته ای ایران مقاصد نظامی ندارد، دولت آمریکا موظف است برای برداشته شدن دائمی تحریم ها و گرفتن تأییدیه از کنگره اقدام کند.

آیا ایران به تمدید قانون تحریم های ایران واکنش نشان خواهد داد؟

علیرغم اظهار نظرهائی که صورت گرفته، تقریبا با قاطیعت می توان گفت که از آنجا که هیچگونه تغییری در اجرای برجام صورت نگرفته و تحریم جدیدی اعمال نشده، ایران نه تنها برجام را ترک نخواهد کرد بلکه "در عمل" واکنشی که منجر به مخاطره افکندن برجام شود از خود نشان نخواهد داد.

با تمام این اوصاف یک مسئله را نمی توان از نظر دور داشت و آن اینکه از نظر روانی تمدید این قانون مانند شمشیر داموکلس بالای سر شرکت های نفتی بزرگ جهان عمل می کند که مراقب باشند، معامله با ایران می تواند یک شبه و به اراده رئیس جمهور آمریکا با تبعات سنگینی روبرو شود.