کردستان؛ وداع با اسلحه و آنگاه یک درگیری نابهنگام

روستای قره‌سقل از توابع شهرستان اشنویه توسط آتشبار توپ و خمپاره و آرپی‌جی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی، کاملا تخریب شده و امامان جمعه این مناطق، خواستار توقف جنگ شده‌اند، کاوه بهرامی از فرماندهان رده بالای نظامی حزب دمکرات کردستان ایران، ضمن اعلام حمایت مردم منطقه از پیشمرگه‌های این حزب می‌گوید: «امامان جمعه چون حقوق بگیر حکومت هستند، برای بیان چنین سخنانی تحت فشار هستند و ما شرایط و موقعیت آنها را درک می‌کنیم و از آنها می‌خواهیم که جانب انصاف را نگه دارند و وجدان خود را فدای فشارهای حکومت نکنند.»

حزب دمکرات کردستان ایران که از آغاز سقوط حکومت شاه در ایران تا اواخر دهه شصت شمسی، یکی از احزاب اصلی کردستان ایران بود، در سراسر مناطق شهری و روستایی کردستان، با داشتن هزاران نیروی پیشمرگ، توان بالای نظامی و عملیاتی داشت و در میان توده‌های مردم کردستان نیز از نفوذ گسترده‌ای برخوردار بود.

با ترور دکتر عبدالرحمن قاسملو، دبیرکل آن در وین، که علاوه بر دارا بودن شخصیتی کاریزماتیک، روابط دیپلماتیک فراوانی نیز با رهبران و شخصیت‌های سیاسی جهان داشت، و پس از آن با ترور دکتر صادق شرفکندی دیگر دبیرکل این حزب در برلین، حزب دمکرات کردستان ایران دچار شوک شدید و بحران سازماندهی و رهبری شد.

از طرفی دیگر عقب‌نشینی نیروهای این حزب به عمق خاک کردستان عراق و دوری از جنگ مسلحانه به خاطر “حفظ دستاوردهای اقلیم کردستان”، بحران‌های دیگری را برای این حزب ایجاد کرد.

حزب دمکرات؛ بازیچه احزاب اقلیم کردستان؟

اعلام آغاز دوباره جنگ مسلحانه از سوی دبیرکل حزب دمکرات در مراسم نوروز ١٣٩۵، و انجام اولین درگیری در کمتر از چهار ماه از اعلام آن، در شرایطی که وضعیت اقلیم کردستان به دلیل درگیر شدن در جنگ با داعش، اختلاف شدید با حکومت مرکزی عراق و همچنین آماده شدن برای رفراندوم و به احتمال زیاد اعلام استقلال، بسیار حساس‌تر از همیشه است. این روند با هدف اولیه حزب دمکرات که جنگ مسلحانه را به خاطر آن متوقف کرده بود، همخوانی ندارد.

از سوی دیگر بسیاری از احزاب کردستان ایران، شامل ٣ شاخه کومله، ٢ شاخه دمکرات و سازمان خبات، به طور کامل تحت کنترل نظامی و وابستگی مالی اربیل قرار دارند. و بنابه توافق به عمل آمده میان حکومت اقلیم کردستان و جمهوری اسلامی، حکومت اقلیم کردستان موظف است از تردد احزاب کردستان ایران و ورود آنها به داخل خاک کردستان ایران جلوگیری کند. در نتیجه این احزاب بدون اجازه و خواست حکومت اقلیم کردستان، قدرت عمل چندانی برای تردد به داخل خاک ایران را ندارند.

غیر محتمل نیست که پارت دمکرات، بر تردد پیشمرگه‌های حزب دمکرات کردستان ایران چشم ببندد، تا چند سلسله درگیری، باعث بسته شدن مرزهای ایران و منطقه تحت حاکمیت «جنبش تغییر» و «اتحادیه میهنی کردستان» شود، تا اقتصاد منطقه تحت حاکمیت آنها را تحت تاثیر و فشار بیشتر قرار دهد. زیرا اخیرا به دلیل امضای توافق‌نامه میان «جنبش تغییر» و «اتحادیه میهنی»، روابط «پارت دمکرات» و «اتحادیه مینهی» به شدت دچار تنش شده است.

بیشتر بخوانید: درگیری سپاه پاسداران با پیشمرگه‌های حزب دمکرات کردستان

در همان ساعات نخستین درگیری در اشنویه، رسانه‌های وابسته به «پارت دمکرات کردستان»، حزب حاکم بر اقلیم کردستان، به پوشش لحظه به لحظه خبر درگیری پرداختند در حالی که رسانه‌های وابسته به «اتحادیه میهنی کردستان» چندان اهمیتی به آن ندادند.

چندی پیش وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی که در اربیل با مسعود بارزانی دیدار کرد، به صورت رسمی از او دعوت کرد تا به ایران سفر کند، قرار است در این سفر بارزانی با رهبر جمهوری اسلامی و مقامات بلندپایه آن کشور دیدار کند. این احتمال نیز وجود دارد که رهبران «پارت دمکرات» با چشم بستن به فعالیت‌های حزب دمکرات بخواهند در چانه‌زنی احتمالی بارزانی و مقامات جمهوری اسلامی، بر سر آینده عراق و مسئله رفراندوم برای استقلال اقلیم کردستان که جمهوری اسلامی یکی از مخالفان سرسخت آن است، اهرم فشاری در مورد امنیت مرزهای غربی ایران در دست داشته باشد.

گوشه‌ای از روستای قره‌سقل در اشنویه پس از درگیری

دو دهه وداع با اسلحه

بیش از ٢٠ سال است که احزاب کردستان ایران با گرفتن بودجه از حکومت اقلیم کردستان، اردوگاه‌نشین شده‌اند و فعالیت جدی نظامی ندارند. چند سال پس از اردوگاه‌نشینی بسیاری از نیروهای با سابقه و جنگ دیده، که دچار یاس و ناامیدی شده بودند، از حزب جدا شده و به اروپا رفتند و یا در اقلیم کردستان به زندگی عادی مشغول شدند.

نیروهای جوان و جدیدی هم که به این احزاب پیوسته‌اند، پس از مدتی به همان سرنوشت نیروهای قدیمی دچار شدند. از لحاظ سیاسی نیز این احزاب دچار انشعابات متعدد شده‌اند و هر گروهی که جدا می‌شود، بخشی از نیروهای نظامی و سیاسی را با خود همراه کرده است.

کسانی که اکنون در اردوگاه‌های احزاب کردستان ایران به عنوان پیشمرگه حضور دارند، اکثرا جوانانی هستند که یک دوره آموزش نظامی دیده‌اند و در عمل در جنگ واقعی و عملیات نظامی شرکت نداشته‌اند.

سابقا هر دسته، گروه و یا گردانی که برای یک عملیات نظامی اعزام می‌شد، چند نفر از نیروهای جنگ ندیده را با خود می‌بردند تا میدان جنگ واقعی را نیز تجربه کند اما در حال حاضر و پس از یک وقفه ٢٠ ساله، این امکان از آنها سلب شده و اکثریت نیروها، جوانانی ناآزموده، کم تجربه و جنگ ندیده هستند.

تلفات نامتعارف نیروهای حزب دمکرات، در درگیری اشنویه، موید این واقعیت است که نمی‌توان با یک تصمیم رهبری و یا بیانیه و سخنرانی، خلاء سیاسی و تشکیلاتی چندین ساله و ضربات ناشی از آن را پر کرد و تن به یک درگیری‌های نامتناسب نظامی داد.

دنیای مدرن ارتباطات در اختیار مخبرین محلی

در جنگ و درگیری‌های دهه شصت در کردستان، جمهوری اسلامی علاوه بر استفاده از نیروهای محلی که به خوبی با مناطق کوهستانی کردستان آشنایی داشتند، از مخبرین و جاسوسانی که در روستاها بودند، بیشترین استفاده را می‌کرد.

زمانی که وسایل ارتباطی کنونی وجود نداشت، این مخبرین و جاسوسان محلی که شناسایی آنها بسیار سخت بود، برای اعلام خبر ورود پیشمرگه‌ها به روستاهایی که آنها مطلع می‌شدند، باید دستکم ٢٠ کیلومتر پیاده‌روی می‌کردند و یک روز زمان نیاز داشتند، تا به نزدیک‌ترین شهر برسند و گزارشی از ورود، تعداد و نوع تجهیزات پیشمرگه‌ها را به ارگان‌های نظامی و امنیتی ایران بدهند.

در حال حاضر اما کار مخبرین محلی در این زمینه بسیارساده شده و همین، پیشمرگه‌ها را با مخاطرات بیشتری روبرو می‌سازد. صرفنظر از ماجراجویی‌های سیاسی، این خودکشی و بی‌تجربگی محض است که یک گروه چند نفره از پیشمرگه‌های حزب دمکرات، در زمانه‌ای که با یک اس‌ام‌اس یا پیام کوتاه تلفنی می‌شود نیروهای امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی را مطلع کرد، همانند سال‌های دهه شصت، وارد یک روستا شوند و در منزل روستائیان سکنی گزینند.